Fálkinn - 23.11.1945, Page 3

FÁLKINN
3
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM
Ritstjóri: Skúli Skúlason
Pramkv.stjóri: Svavar Hjaltested
Skrifstofa:
Ilankastr. 3, Reykjavík. Sími 2210
Opin virka daga kl. 10-12 og 1-6
Blaðið kemur út hvern föstudag
Allar áskriftir greiðist fyrirfram
HERBERTSpre/i/
SKRADDARAÞANKAR
Það er virðingarvert að íslenci-
ingar liafa notað velmegun síðnstu
ára til |iess að kaupa bœkur, og
að þeir leggja rækt við þjóðlegar
bóknienntir. En óneitanlega er það
íÁ'argt í útgáfustarfsemi stríðsár-
anna, sem lýsir skipulagsleysi og
sáralítilli hugkvæmni.
Þrátt f.vrir þann aragrúfa af bók-
um, sem gefinn er út á íslensku
þessi árin, stendur enn ófyllt skaro,
sem öllum menningarþjóðum þykir
óhjákvæmilegt að fylla. Flest fræg-
Ustu rit heimsbókmenntanna eru
ekki til á íslensku. í örbirgð fyrri
ára voru íslendingar svo stórhuga
að gefa út í þýðingu Ilionskviðu og
Odissevskviðu, Paradísarmissi og
Kloppstokks-Messias. Um síðustu
aldamót voru jafnvel gefnar út þær
bókmenntir, sem óvænlegastar þykja
lil sölu, nfl. leikrit eftir Ibsen,
Shakespearc og fleiri, og fyrir 30
árum þýddi Bjarni frá Vogi Faust
Goethes. Nú kemur ekki neitt af
slilui. Gallastríð Cæsars mun vera
það síðasta af klassískum latínu-
ritum, sem fengið hefir að birtast
á íslensku, en að öðru leyti liefir
Bómverjinn verið bannfærður á
forntungu Norðurlanda, grisku skáld
in eru ekki boðin þjóð Eddanna.
Skáld endurfæðingartímabilsins
þekkjast ekki af islenskri alþýðu
og flest stórskáld síðustu aldar ekki
lieldur.
Aljiýðlegur fróðleikur er bann-
færður. Þegar kennslubókum skól-
anna sleppir, á íslensk æska eng-
an kost á að kynna sér neitt af
þeim stórkostlegu nýjungum, sem
orðið hafa og alltaf eru að verða
í þekkingu inannkynsins á veröld-
inni og lögmálum náttúrunnar,
nema hún kunni erlend mál. Eðlis-
fræði og efnafræði, hornsteinar allr-
ar nútímatækni, eru lokuð bók. Og
þó viðurkenná allir, að einmitt nú sé
læluiin undirstaða afkomu allra
þjóða.
Hinsvegar kemur þcð fyrir á
liesstim siðustu árum, að útlendir
reyfarar, sem að vísu hafa verið
af betra taginu, liafa verið gefnir
úl af tveimur aðiluni samtimis. Og
nú þykja Islendingasögurnar svo ó-
missandi, að þrátt fyrir gömlu út-
gáfuna (Sigurðar Kristjánssonar) og
Fornritaútgáfuna, sem að vísu er
ekki heil ennþá, hefir Menningar-
sjóður gefið út sérútgáfu af sum-
um sögunum, og einstakt fyrirtæki
skraut-útgáfu af einni. Og nú á enn
að koma heildarútgáfa!
að þar með sé talið allt, sem félagið
hefir tekist á hendur. Allir kannast
við Thorvaldsens Basar, sem stofn-
aður var fyrir tillögu frú Sophie
Hjaltested á 25 ára afmæli félags-
ins, og liefii' alla tíð síðan verið
rekinn á vegum þess. Það er óliætl
að fullyrða að þetta verslunarfyrir-
tæki liefir átt ómetanlégan jiátt i
að viðhalda íslenskum heimilisiðn-
aði og efla handavinnu húsmæðra
hin síðari ár.
Tekjur af Basarnum hafa allar
gengið í Barnauppeldissjóð Thor-
valdsensfélagsins, sem stofnaður var
fyrir tæpum 40 árum. Einnig liefir
félagið öðru livoru efnt lil skemint-
ana eða annara framkvæmda til
að afla fjár, sem ávalt hefir verið
látið renna í þennan sama sjóð.
Barnauppeldissjóðurinn nemur nú
300 þúsundum króna. Þessu fé á að
verja til byggingar barnalieimilis
og eru góðar vonir uin að fram-
kvæmdir geti hafist i því máli i
mars næstkomandi. Féiagið liefir
þegar tryggt sér Jóð undir barna-
heimilið í Ártúnsbf-ekkunni við Ell-
iðaár.
Hér hefir aðeins verið drepið á
það lielsta i starfsemi félagsins, en
hún hefir verið mjög víðtæk, enda
hefir stofnunin ávalt verið reiðu-
búin til að rétta fram hjálpandi
bönd, þegar um mannúðarmál liefir
verið að ræða.
Thorvaldsénsfélagið átti 70 ára
afmæli síðastliðinn mánudag. Þóra
Pétursdóttir, biskuþs, síðar kona
Þorvaldar Tlioroddsen, er talin liafa
átt uppástunguna að stofnun félags-
ins, og jafnframt mui) hún liafa lagt
drjúgan skerf til starfsenii þess liin
fyrstu ár. Frú Þórunn Jónassen,
landlæknisfrú, var kosin fyrsti for-
maður félagsins og gegndi hún því
starfi til cjauðadags 1922, eða sam-
fleytt í 47 ár.
Núverandi stjórn skipa: Svanfríð-
ur Hjartardóttir, formaður, Rósa
Þórarinsdóttir, gjaldkeri, Sigurbjörg
Gðniundsdóttir, ritari, Sophie Hjalte-
sted og Franziská Olsen.
Þ'ví miður er liér ekki rúm til
að rekja sögu þessarar merku stofn-
unar eins ítarlega og verðugt væri,
en jiess skal gctið að væntanlega
verður gelin út bók um félagið inn-
an skamms, og þá gefst okkur læki-
færi til að kynnast allri sögu jiess
frá upphafi. Knútiir Arngrímsson
mun sjá um útkoniu bókarinnar.
Eyill Jónasson, útgérðarm., Njarð-
vik, Ytri-Njarðvíkum verður 50 árn
26. nóvember.
Guðmiindur Pétursson, Sjafnargötu 3, verður 80 ára 25. j>. m.
Thorvaldsensfélagið sjötugt
Núverandi stjórn Thorvaldsensfélagsins. Sitjandi: Sophie Hjallested,
Svanfríður Hjartardóttir, Franziska Olsen. Standandi: Sigurbjörg Guð-
mundsdóttir og Rósa Þórarinsdóttir.
Fyrir rúniuni sjötíu árum var
minnisvarði Thor-valdsens afhjúp-
aður á Austurvelli í Reykjavik.
Þann sama dag var lagður grund-
völlur að myndun einnar merkustu
líknarstofnunar hér á landi.
Nokkrar ungar konur, sem unnu
að skreytirigu vallarins í tilefni
af hinni hátiðlegu athöfn, urðu á-
sáttar um að Jiindast samtökum sín
á milli til að skipuleggja hjálpar-
starfsemi (jl handa bágstöddu fólki,
fátæklinguiri og öryrkjum. 1 þá daga
voru þifengingatímar á íslandi;
fjölskyldur almúgamanna skorti
flestar algengustu lífsnauðsynjar;
liungur og harðrétti voru eitt aðal-
einkenni þjóðlífsins.
Það iná því nærri geta, hvort likn-
ars|arfsemi Thorvaldsensfélagsins
hefir ekki komið í góðar þarl'ir. Á
jólunum fóru að * berast gjafir a
heimili liinna snauðu: matyæli, föt
og fjármunir; góðar gjafir og nyt-
samar frá konuin, sem létu sér
annt um hag samborgara sinna og
unnu með óeigingjörnum áliuga að
jiví að hjálpa þeim, er miður máttu
sin.
Thorvaldsensfélagið liefir frá önd-
verðu notið mikilla vinsælda og
virðingar lijá allri alþýðu inanna.
Meginþátturinn í starfsemi jiess hef-
ir að jafnaði verið tengdur jólun-
uni. Félagskonur liafa á eigin kostn-
að útbúið jólagjafir handa fátækum
og gengist fyrir jólaskemmturium
fyrir fátæk börn. En fjarri fer því,