Fálkinn - 14.06.1946, Side 4

4
FÁLKINN
Vars j á
lif ir
Höfuðborg Póllands var fyrsta borgin, sem Þjóð-
verjar eyðilögðu í heimsstyrjöldinni, og sú höfuð-
borg, ssm verst er leikin — að undanskilinni Berlín.
I eftirfarandi grein segir danskur hagfræðingur,
Erik Mortensen frá borginni í dag.
Pólskar hevsveitir koma til Varsjá
Við látum í loft frá flugvell-
inum í Bromma við Stokkhólm
og ákvörðunarstaðurinn er höf-
uðborg Póllands. Tveimur tím-
um eftir burtförina fer að móta
fyrir hinúm mjóu nesjum bins
fyrrverandi Austur-Prússlands,
og hinar einkennilegu gjár Kur-
ischer og Frisclies Haffs koma
í ljós, eins og við munum þær
af landabréfunum. Við komum
yfir land vestanvert við Königs-
berg. Nú sjáum við gereyddan
bæ, sem skugginn af flugvélinni
sveimar yfir. Það er Pillau.
Sænskur verkfræðingur hefir
reynt að fá flugmanninn til að
fara miklu vestar, svo að við
færum yfir Gdynia-zoopot-Dan-
zig. Það fæst ekki. Rússnesku
hernaðaryfirvöldin liafa sagt
fyrir um flugleiðina. En okkur
er lofað því að við skulum fá
að sjá rústirnar af Danzig og
Gdynia á lieimleiðinni, þar sem
herskipið „Gneisenau“ liggur
þversum á hafsbotni í miðri inn-
siglingunni til hafnarborgar
Póllands. Það verður bara að
tiltaka leiðina fyrirfram.
Hæðarmælirinn segir að við
séum 2000 metrum ofar jörðu,
og landið undir okkur fer að
verða greinilegra. Sundurskotin
bús, skotgrafir í krákustíg, -
sprengjugígar og sprengikúlu-
liolur blasa hvarvetna við. Og
við förum að greina för eftir
skriðdreka á plægðum ökrún-
um. Stór skógarflæmi brunnin,
pg 1 stáð grænna barrtrjáa
standa sviðnir viðarbolir upp
úr jörðinni. Við gleypum þetta
með augunum og ræðum okkar
á milli um það, sem við sjáum.
Þarna má þó líka sjá merki
mannlegs starfs innan um alla
eyðilegginguna. Víða hafa akr-
arnir verið slegnir, milli skot-
grafanna og kringum sprengju-
grófirnar, og sumstaðar er fén-
aður á beit á stangli.
Eftir þriggja tíma flug sjá-
um við Vislu-bugðuna framund-
an okkar. Landspjöllin verða
greinilegri og bera því vitni hve
hatramlega hefir verið barist
við brúarsporðana við fljótið.
Allt í einu þagna allir. Við
sjáum rúst við rúst á margra
ferkílómetra svæði, og allar
sprengdu brýrnar taka af öll
tvímæli um hvarvið séum. Þetta
eru leifarnar af Varsjá.
Augnabliki siðar sigum við
í stórum boga niður að flug-
vellinum. Alll í kringum liann
eru hrannir af undnu, brunnu
járnarusli úr eyðilögðum flug-
vélaskálum, og á lendingarbraut
unum eru dökkir, kringlóttir
blettir í ljósu sementinu, spr-
engjugrófir, sem fylltar bafa
verið. Þet^a eru myndir íVá
komu Þjóðverjanna í september
1939 og burtför þeirra vorið
1945. í lendingunni rennum við
framhjá langri röð rússneskra
orustuflugvéla, finnum er hjól-
in snerla brautina og nemum
staðar við vallarbrúnina, þar
sem bifreiðarnar bíða. Nokkr-
um mínútum siðar ökum við
inn í rústaborgina. Það er krökt
af fólki á aðalgötunni inn lil
miðborgarinnar. Það sem okkur
sýndist úr loftinn vera brunn-
in borg og dauð, er þegar til á
að taka bústaður mörg liundruð
þúsund manna. Hvaðan þeir
lcoma og livert þeir fara, núna
})egar tekur að skyggja, getur
engin gert sér í liugarlund. En
það hefir verið hátið í dag.
Ilverfið fyrirofan Hótel Polo-
nia hefir bjargast furðanlega.
Þar höfðu Þjóðverjar bækistöð,
og þegar þeir urðu að hörfa
þaðan í snatri i vor, brásl þeim
í óðagotinu sú bogalist, sem þeir
hafa að jafnaði leikið á undan-
haldi sínu, að brenna allt og
sprengja.
Ur gistihúsglugganum út að
Aleja Jerozolimska sést liins-
vegar ekkerl nema eyðilegging.
Það er eins og markalína fyrir
eyðileggingunni hafi verið dreg-
in með réttskeið meðfram gisti-
IÍÚSSNESK BÓMULL. — Sovét fíúss-
land er sjálfu sér nócj á flestum
sviðum. Þar er mikið ræktaö af
bónuill. A myndinni sést ung stúlka
á bómullarakri í ráðstjórnarlýðveld-
inu Uzbehistan.
KOL. — l'áar vörur eru nú eftir-
sóttari en kol. Allt er því gert til
að auka framleiðsluna og lagfæra
þœr námur sem eyðilögðust í strið-
inu. Þessi mynd er af kolanámu-
nmnni frá Norður-Fralcklandi, erfið
vinna hefir sett á hann sín merki.
húsinu, aðeins skrefbreidd frá
bækistöð þýsku foringjanna. —'
Járnbrautarstöðina miklu fyrir
handan götuna, sem lifað hafði
af striðið og ójgnarkúgunina,
tóku Þjóðverjarnir með sér í
fallinu. Hið háa turnldið, í funk
isstíl, stendur enn, en er snúið
eins og roð í hund. Allt liitl er
ein flækja af bitum og stoðum
úr járni og sláli, svo undið og
skæll að ómögulegt er að sjá
hvernig lögun á því hefir verið
i öndverðu. Það virðast veí'a
öfugmæli, að Pólverjar vilji
flytja inn brotajárn handa smiðj
um sínum til að bræða. Þarna
eru þúsundir smálesta al' því,
i haugum meðfram götunum.
En það eru bara engin tök á
að flytja það í stálverksmiðj-
urnar.
Húsveggir sem í fjarska virt-
ust vera nokkurnveginn óskadd-
aðir, reynast þegar nær er kom-
ið ekki annað en rifin fortjöld
með grjóthrúgum á bak við eða
beinagrindur brunninna bygg-
inga. Gangi maður norður á
bóginn inn í binn sögulega
kjarna borgarinnar kringum
böllina, að St. Jóbannesar-dóm-
kirkjunni, ráðhúsinu og hinum
fögru gömlu kaupmannahöll-
um, sem einu sinni voru sést
ekkert nema eyðilegging. Höllin
og mikill hluti gömlu horgar-
innar eyðilagðist að mestu í
innrásinni ’39 og i uppreisninni
í ágúst og september 1911 vai'
livert búsið og gatan sprengt í
loft upp eftir annað, en fólkið
var drepið, hvort sem það gafsl
upp eða ekki.
Það bcfir aldrei verið reynl
að leyna þessum hryðjuverkum.
Þvert á móti var fólkinu í öðr-
um hernámslöndum skýrt ræki-
lega frá þeim og hinni skefja-
lausu úlrýmingaraðferð, svo að
það gæti látið meðferðina á Pól-
verjum sér að kenningu verða.
Þó hafa hinir kaldrifjuðu SS-