Fálkinn - 26.07.1946, Page 6

6
FÁLKINN
Peningarnir
og viðskiftin
- LITLA SAGAN -
R. B.
Símskeytið
D AILEY STRAWN korpóral hélt
á bréfi Ellies í hendinni og
luigsaði íbygginn: — liva'ð gat hún
átt við? „Bahey, gamli skarfur. Þú
reynir að sýnast tilfinningalaus, cn
hvað sem því liður þá áttu gott
h jarta.“
— Gott hjarta! Hann fann að
roði færðist í sólbrunnið hörundið.
Hann reif í hárið á sér.
— Anginn er svo yndislegur. Hann
er svo líkur þér. Hvernig finnst þér
það?
Það fór að móta fyrir kjána-
hlátri kringum munninn á honum,
en hann hvarf bráðlega og nú leit
hann þjófslega kringum sig i bragg-
anum. Hann hélt lestrinum áfram:
— Eg skal alltaf geyma símskeyt-
ið þift. Það er svolítill partur af
þér sjálfum.
— Jæja, svo að það var símskeyt-
ið lians, sem var ástæðan til að hún
hagaði orðum sínum svona. Hann
strauk sér um hökuna, vandræða-
legur.
■Bailey hafði verið í vandræðum
með þetta símskeyti. Sam félagi hans
hafði ýtt undir hann og sagt: —
Stúlkan er í lagi! Mér finnst þú
eigir að óska henni til hamingju,
eða eitthvað í þá áttina."
Bailey liafði tautað eitthvað hugs-
andi.
— Sendu henni símskeyti héðan.
Þeir geta lijálpað þér að orða það,
hafði Sam sagt.
Loks gengu þeir á símstöðina.
Stúlkan í lúkunni sagði að það væri
guðvelkomið að hjálpa þeim.
AÐ tekur tíma fyrir mann, sem
hefir verið piparsveinn i Jirjá-
tiu ár og giftur aðeins í tiu mán-
uði að venjast lífinu eftir að hann
allt í einu er orðinn pabbi.
En Bailey klóraði sig fram úr
þessu. Hann gaf Sam gætur til að
sjá hvort hann henti gaman að
hvernig liann hagaði sér. Bailey
var í vandræðum. Hann gat ekki
búist við neinni hjálp frá Sam.
Ilvcrnig væri að segja „Hjart-
anlegar hamingjuóskir!“ sagði síma-
stúlkan. En það fannst Bailey of
hversdagslegt. Stúlkan tuggði penna-
skaftið og hugsaði.
- Eitthvað tekst okkur að setja
saman, sagði lnin hughreystandi.
— Því ekki að segja: „Kjassaðu
hann frá mér!“
Bailey og Sam litu hvor á ann-
an. Nei, það fannst Bailey heldur
ekkert varið i. En Sam fannst l)að
fjári gott. — Skrifaðu l)að! sagði
hann. Það er ágætt.
Simastúlkan hikaði sem sniiggv-
ast. -— Þér getið bætt tveimur orð-
um við, sagði liún.
Sam og .Bailey horfðu hvor á
annan á ný. Hafi stúlkan gert að
gamni sinu að þeim þá lét hún að
minnsta kosti ekki á þvi bera.
Bailey var enginn leiksoppur.
— Bætið þér við: „Bestu kveðj-
ur“, sagði Iiún.
Bailey muldraði eitthvað, hik-
andi. — Jæja þá, sagði hann, án
þess að líta á hana. Og svo fóru
þeir út.
Hann og Sam áttu að fá þriggja
daga leyfi og höfðu liugsað sér að
eyða þvi saman. Best að nota tæki-
færið. Þvi að það var svo, ekki sist
i stríði, að enginn vissi sitt enda-
dægur. Hver veit nema hann ætti
að verða fyrir einhverri kúlunni
.... en fyrst skyldi hann nú bíta
frá sér.
Hann flýtti sér hcim i braggann
aftur, og' á leiðinni lá við að hann
rækist á konu, sem bar barn á
bandleggnum. Barnið teygði út
hendurnar á móti honum og kallaði:
Pabbi! Þarna stóð margt fólk og
brosti að þessu, svo að þeir flýttu
sér i burt.
EN núna, þegar hann stóð og las
bréfið hennar aftur, var hann
eiginlega ekki sem best ánægður
með sjálfan sig. Hann reyndi að
hrista af sér endurminningarnar frá
ýmsum stöðum, þar sem það alls
ekki hafði verið Ellie, sem um var
að ræða. Iín henni leið víst sæmi-
lega vel núna. Að minnsta kosti
liafði hún þak yfir höfuðið, þó að
það væri að visu hjá gamalli og
geðvondri frænku sinni.
.Bailey hafði látið allt danka og
eklci hirt um að giftast Ellie áður
en hann fór í stríðið. Og hann
hafði ekki húist við að verða pabbi
svona undir eins. Nú eignuðust svo
margir stelpur, en hann hafði eign-
ast strák, sem meira að segja var
likur honum! Bailey fann til sín!
Hann sá í huganum brún, titr-
andi augun í Ellie, þegar liún var
að skrifa þetta bréf. Liklega hafði
hún verið þreytt og leið á lifinu
annað veifið, en livað sem því leið
— yndisleg var hún nú samt. Eig-
inlega allt of góð handa honum.
Það viðurkenndi Iiann. Mikið ó-
ræsti hafði luinn verið að vanrækja
hana svona. Og nú minntist hann
aftur konunnar með barnið, sem
hann hafði rekist á á götunni. Snáð-
inn hafði kalla'ð „Pabbi!“ til lians.
Bailey óskaði þess innilega að hann
gæti fengið að halda á syni sinum
ofurlitla stund.
Sam rak hausinn inn úr gættinni.
— Jæja? sagði hann spyrjandi.
Ætlarðu að koma með mér eða ekki?
Bailey leit kuldalega á hann.
— Það er best að þú farir einn.
Eg er hræddur um að þú hafir
slæm áhrif á fjölskyldufeður.
Sam horfði steinhissa á Bailey.
— Þú ætlar þá ekki að fara?
Jú, það ætla ég að gera. En
ekki með þér. — Eg verð að rækja
heimilisskyldur mínar, skilurðu. Eg
er að liugsa um að fara heim og
liitta hana Ellie og strákinn minn!
í RÚSSLANDI
komu aðeins 102 blöð út árið 1914
og voru þau öll á sama málinu.
Upplag þessara blaða var 2.7 miljón
eintölc. En tuttugu árum síðar voru
gefin út 1409 blöð á 49 niálum og
mállýskum og lesendafjöldi þeirra
var 30.8 miljónir.
HVEB up])götvaði eiginlega pen-
ingana? Hefir sá maður eigin-
lega ekki lagt eins mikinn skerf til
heimsþróunarinnar eins og hugvits-
mennirnir Marconi og Edison. Að
minnsta kosti mætti telja hann eitt-
hvað í áttina til Gutenbergs.
I rauninni eru peningaviðskiftin
jafrigömul menningunni. Það hefir
ekki reynst unnt að tengja framkomu
peninganna við ákveðið ár eða at-
burði. í sögunni er venjan að miða
fæðing þeirra við hina fyrstu mynt-
sláttu, sem Herodót segir að liafi
gerst í Lydíu á (i. eða 7. öld f. Kr.
En þessi myntslátta varð til fyrir
persónulega hégómagirnd konungs-
ins þar og breiddist ekki út. Gömul
menningarríki, svo sem Egyptaland
og Kína, liöfðu enga mótaða mynt
á mestu blómaárum sínum. En þó
voru fjármálaviðskifti á háu stigi
þar.
Undir eiris og mönnunum tókst að
framleiða meira af einhverju, en
þeir notuðu til eigin þarfa, og vildu
þessvegna eiga vöruskifti við aðra,
kom þörfin fyrir gjaldmiðil eða að
minnsta kosti verðmæli. Það varð
snemma tíska að fólk notaði skart-
gripi, sjaldgæfa steina og dýra
málma, sem peninga þegar um meiri
háttar verslun var að ræða. En i
algengustu viðskiftum var yfirleitt
notað það, er sem flestir höfðu
handbært. Uxai' og korn var t. d.
notað sem verðmælir í daglegum
skiftum.
Samkvæmt lögum Drakons voru
menn látnir greiða sektir til liins
opinbera í Aþenu í uxum, um 000
árum f. Kr. Og um það bil sem
fyrstu kristniboðar komu til Svíþjóð-
ar tóku bændur þá höndum og seldu
þá i þrældóm fyrir þrjá Smálands-
uxa.
Það er ekki fyrr en ríkið fer að
gefa út peninga og lifnaðarliættir
almennings batna og verða fjöl-
breyttari, a'ð peningarnir verða stór-
veldi i heimsmenningunni. Sumir
vísindamenn vilja eigna álirifum
peninganna ýmsa þá örlagaríkustu
viðburði, sem orðið hafa í sögunni.
Menn hafa spurt hvort það hafi
verið tilviljun ein, að linignun og
fall rómverska ríkisins varð á sama
tíma og hið mesta og langvinnasta
verðfall peninga, sem orðið hefir í
heiminum. Og menn hafa bent á
hinar miklu framfarir, sem urðu í
Evrópu eftir að Ameríka og auðæfi
liennar fundust, og sambandið, sem
virðist vera til gullframleiðslunnar
og fjármálanna í heiminum á sið-
ustu öldum.
Meðal þeirra fræðisetninga, sem
búnar hafa verið til, til þess að
skýra vöruverðið, hefir hin svo-
nefnda vörumagns-kenning (kvant-
itetsteori) náð mestri útbreiðslu.
Siðan ítalinn Davanzetti kom fram
með liana, á 18. öld, hefir liún jafn-
an verið notuð til að skýra með
verðsveiflur. Þessi kenning segir í
rauninni, að breytingar á fjármagni
því, sem almenningur hefir handa
á milli, leiði af sér tilsvarandi breyt-
ingar á vöruverðinu. Ef peningarnir
aukast þá hækkar vöruverðið, svo
framarlega sem gert er ráð fyrir að
vörumagnið hafi ekki breyst. Þess-
vegna verður jafnan verðbólga, þar
sem mikið er af peningum í lilut-
falli við vöruframboðið, eins og
sannast hefir hér á landi á síðustu
árum. En vitanlega kemur margt
fleira til greina.
Á undanförnum árum hefir tals-
vert mikið verið rætt um að koma
á einskonar alþjóðagjaldmiðli með-
al allra rikja hinna sameinuðu
þjóða — gjaldmiðli, sem Bretar liafa
kallað Bancor en Bandarikjamenn
Unitas. Þjóðirnar hafa þegar komið
sér upp sameiginlcgri bankastofnun,
en það heyrist að svo stöddu lítið
um nánari áform viðvíkjandi al-
þjóðaviðskiftum. Hitt er víst, að það
mundi tryggja frið í heiminum betur
en nokkuð annað, ef liægt væri að
koma þeirri tilhögun á alþjóðavið-
skifti, að ríkin þyrfti ekki að eiga
í sífeldu viðskiftastriði og sam-
keppni hvert við annað. Nú hyggja
stórveldin á aukin útflutning til
þess að sjá sér borgið — hafa næga
atvinnu lianda þegnunum og geta
greitt niður skuldirnar sem þær
liafa stofnað á stríðsárunum. En
hverjir eiga að kaupa. Kaupgetan
hefir rénað i langflestum löndum
lieimsins og ýms ríki geta ekki flutt
inn nauðsynlegar vörur vegna gjald-
eyrisleysis. Viðskiftamálin verða eitt
örðugasta viðfangsefnið í heiminum
eftir þetta stríð.
NIN0N
Samkvæmis-
□ g kvöldkjólar.
Eítirmiödagskjólar
Peysur og pils
UattEraðir
silkisloppar
□ g svEÍnjakkar
Hikiö litaúrval
5ent gogn póstkröfu
um allt land. —
Bankastræti 7