Fálkinn - 23.08.1946, Qupperneq 5

FÁLKINN
5
og „Paradiso“ (Helvíti, hreinsunar-
eldurinn og paradís).
í fyrsta kvæðinu hverfur lesandinn
inn í myrkviS syndarinnar. Skáld-
iS er í hugarvíli og sjúkt af efa. 111-
ar nornir kremja hjarta hans, heim-
urinn er i stríSi, blóSþoku leggur
upp af mýrunum, ástriSurnar fara
um mannkyniS eins og fellibyljir og
gera þá smáa og fyrirlitlega. Sjálf-
ur mæSist hann undir þungri byrSi.
Hann veit, aS honum hafSi veriS
trúaS fyrir hlutverki í lifinu, —
sem liann hafSi svikist undan. En
hann veit ekki hvernig þetta hefir
atvikast. ÞaS er eins og illar vættir
hafi stungiS honum svefnþorn.
í örvæntingu sinni hrópar ham
á hjálp og liann fær hana. ÞaS er
rómverska skáldiS Virgill, sem kem-
ur og á aS lijálpa honum gegnum
helvíti og hreinsunareldinn. En viS
landamæri þriSja ríkisins, viS þrösk-
uld himnarílcis tekur Beatrice viS af
Virgil — hún er tákn náSar GuSs.
Dante verSur aS þola margt áSur
en hann kemst i Paradis. Hann verS-
ur aS fara niSur í undirheima horfa
á hinar útskúfuSu sálir og lilusta á
óp þeirra og bænir um, aS þeir
verSi afmáSir úr tilverunni. Hann
gengur í stórum hóp upp Hreins-
unarfjalliS og er þaS þjáningafull
ganga, en í allri þjáningunni heyrast
þó há fagnaSaróp. ÞaS er óp von-
arinnar, sem lifir þrátt fyrir allt.
Þessa lækningu verSur Dante aS
gegnumganga áSur en hann fær aS
koina inn í friSarríki sannleikans og
kærleikans......
Og nú hefst þetta merkilega ferSa-
lag. Virgili kemur og réttir honum
höndina. Þeir leggja af staS, Virgill
á undan, Dante á eftir. Brátt koma
þeir aS afarmiklum gíg, kringlótt-
um og eins og trekt ofan í jörSina.
AS neSan lieyrist ógurlegur kliSur
af eynularstunum og andvörpum.
Næst koma þeir inn í forgarS Ilel-
vítis og hitta þar margt af hljóS-
andi og stynjandi fólki. Þar eru
þeir ístöSulausu, sem ekki hafa
haft þrek til aS taka afstöSu i líf-
inu, hvort heldur var til góSs eSa
ills. Nú hefir þeim veriS valinn
staSur, sem bæSi er utan Himnaríkis
og Helvítis og þar hlaupa þeir i
hring eins og vankasauSir, til ei-
lífSar nóns.
Helvíti sjálfu er skift i níu deild-
ir, eftir þvi hverskonar syndir gest-
irnir hafa drýgt.
í fyrstu deild eru hinir „eSlu heiS-
ingjar". Skuggar þeirra eru á sífeldu
sveimi. Þeir eiga ekki sjálfir sök á
syndum sínum og þessvegna eru
þjáningar þeirra án kvala og kvein-
stafa. En þeir fá aldrei aS koma
inn i hina himnesku Paradís. Þeir
eiga uin alla eilífð að halda áfram
að hringsóla um stór, græn engi,
sem ná inn í óendanleikann, — i
eilífri þrá eftir GuSi.
í hverri nýrri deild koma nýir
syndarar og umhverfið verður æ
hræðilegra eftir þvi sem lengra kem-
úr. Ðante og Virgill sjá syndara
ástríðunnar, sælkera, hina ágjörnu,
villutrúarmenn og falsspámenn,
freistara, þjófa og hræsnara.
Þeir halda áfrain lengra og lengra.
Kvalaóp liinna fordæmdu fara hækk-
andi, svo að ekki heyrist mannsins
mál.
En þó eru þeir ekki enn komnir
í lielvíti vonskunnar. ÞaS hefst í
7. deild. Þar eru fyrst og fremst
þeir, sem hafa brotið af sér gagn-
vart öSrum, þvínæst þeir, sem liafa
brotið gegn sjálfum sér og loks þeir,
sem hafa brotið gegn Guði. Víðáttu-
mikil flæmi opnast inn í myrkrið.
í ærustunni og hávaðanum frá óp-
um hinna fordæmdu, kvalastunum
og andvörpum rennur á. í henni
er rjúkandi blóð. Beljandi fossar
steypast fram af hengiflugum. Þarna
verða morðingjarnir að kveljast í
blóðsjó, sjálfsmorðingjarnir grátbæna
um að þeir verði máðir út úr til-
verunni eða þeir fái likama aftur.
GuSlastararnir lifa í eilífu eldregni
— tákn ákæru samviskunnar vegna
þess að þeir lögðu nafn Guðs við
hégóma og hæddu það.
Dýpst niðri, lengst frá sólinni, frá
ljósinu og frá Guði, er eilífur kuldi.
1 þessu ísríki, sem aldrei hefir séð
sólargeisla, eru níðingarnir saman
komnir. Þúsundir af frostbláum
höndum teygjast upp úr klakanum,
sumstaðar sjást afmynduð andlit i
sprungunum og kveinstafir heyrast.
En þeir er þarna hafast við hafa
fyrir löngu misst málið. í þessum
frystikjallara helvítis eru meðal ann-
ars Kain og Júdas Iskariot. Það eru
hin köldu yfirlögðu svik, sem skáld-
ið vísar til sætis þarna á botni allr-
ar spillingar.
Og þarna sjá gestirnir tveir iíka
sjálfan höfðingja Helvítis — konung
í ríki kvalanna — í eilífum ís. . . .
Nú er ferðinni um Helvíti lokið
og Dante og Virgill eru komnir á
HreinsunareldsfjalliS. Þetta er ein-
stakt fjall og sér þaðan yfir óendan-
legar sléttur. Yfir þeim er blikandi
stjörnuhiminn, sem á að fara að
fölna meS komandi aftureldingu.
Purgatotríið, eilífðarríkið, liggur
ósnortið í afarstóru heimshafi, fjar-
lægt og nærri í senn. Það er á yfir-
borði jarðarinnar, öldurnar leika
um strendur þess, sól og stjörnur
lýsa, en þarna er allt miklu
hreinna og léttara en á sjálfri jörð-
inni.
Áður en þeir félagarnir tveir geta
byrjað ferðina nm þetta ríki verða
þeir að losna við skelfingarnar og
kvíðann, sem í þeim er eftir vitis-
ferðina. Þeir verða einnig að tjá
sig fúsa til að afsala sér öllu og
láta þann sem ræður ferðinni, á-
kveða allt. Svo taka þeir á sig krans
auðmýktarinnar. Nú lcemur sólin upp
og ferðalagið getur hafist. Þeir verða
samferða öndum, sem þeir liafa
jiekkt í lifanda lífi. Nú nema þeir
staðar undir bröttu fjalli, til þess
að leita sér að einstigi upp á tind-
inn og nú hefst fjallganga, sem bæði
er erfið og hættuleg. Loks koma þeir
upp á stall, en sjá þá að annað fjall
ennþá liærra er fyrir ofan þá. Dante
logar af þrá eftir að komast upp á
efsta tindinn fyrir sólarlag, en þetta
er margra daga erfið leið.
Undir kvöld koma þeir í unaðs-
legan dal, vaxinn blónium, en það
er mikill alvörublær yfir öllum þeim,
sem þeir hitta þar. Þeir hitta þarna
konunga og fursta, spekinga sem
ígrunda vonsku veraldarinnar og
geta ekki losnað við áhyggjur, sem
þeir liafa haft í jarðlífinu.
Einkennileg hamingja hvilir yfir
öllu jiarna í Hreinsunareldinum. Þar
er ekki hægt að rata nema meðan
sólarinnar nýtur við. Undir eins og
dimmir er ekki hægt að stíga nokk-
urt skref. Þar verður að „vinna
meðan dagur er, nóttin kemur þá
enginn getur unnið.“
Um sólarupprás morguninn eftir
vaknar Dante og sér þá að hann er
á einhvern dularfullan hátt kominn
að liliði Hreinsunareldsins. Þrjú
þrep, sitt með hverjum lit, liggja
upp að hliðinu, og á efsta þrepinu
stendur engill meS sverð í liendi.
Dante hneigir sig fyrir hinum himn-
eska varðmanni, en liann ristir' á
enni lians sjö blóðug P (peccatum,
sem þýðir synd). Svo opnasl dyrnar
að nýju ríki; þar er allt með öðrum
svip en i helvíti. Þar lieyrir Dante
unaðslegan hljóðfæraslátt og söng,
en orð söngvaranna heyrast ekki fyr-
ir dyn hljóðfæranna. Andar koma
fram, ákallandi frelsun og riðandi
undir þungum byrSum, sem þeir
vilja varpa af sér. Allir eiga þeir
að fara gegnum einhverja hreinsun,
hver á sinn liátt, eftir því hvaða
syndir þeir hafa drýgt i jarðlífinu.
Þarna fer Dante um ýmsar deild-
ir, sem liver liefir sína synda-
hreinsun með höndum. En við hverja
deild, sem liann fer um, hverfur
eitt P-ið af enni lians.
Allt í einu nötrar fjallið. Svo lieyr-
ist kliður, eins og allir andarnir
væru farnir að kyrja „Gloria in
excelsis". Þeir fá ekki að halda
áfram fyrr en söngnum og skjálft-
anum er lokið. Og nú skýrist brált
fyrir þeim, livað skeð hefir: í livert
skifti, sem ein sálin hefir lokið
hreinsuninni og rís upp, hreinsuð af
allri synd, nötrar fjallið, og lyft-
andi fagnaðarkennd fer um alla þá,
sem eru að gera yfirbót.
Loks er prófuninni lokið. Öll P-in
eru horfin. Þrjá daga hefir Dante
verið að reika um þetta ríki. Og nú
er sólin að ganga til viðar í þriðja
skifti.
Um nóttina dreymir Dante tákn-
rænan spásagnardraum: Hann sér
unga stúlku vera að tína blóm á
stóru engi, og veit að þetta er Lea,
íholdgun hins starfsama í jarðlífinu
— vita activa, á sama hátt og Rakel
er liin íhugandi — vita contempla-
tiva. Af draumnum fær hann hug-
boð um livað á daga hans eigi að
drifa næstu daga.
ÞaS birtir i austri og með sól-
inni vex löngun lians til þess að
komast liærra, upp síðasta áfangann.
Þá er takmarkinu náð og sigurinn
unninn. Framhald á bls. 14.
Dante og Virgill i nndirheinmm. Eftir málverki Delacroix.