Fálkinn - 13.06.1947, Qupperneq 5

F A L K I N N
5
Finnar eiga að afhenda Rússum 90 skip, flest tréskip um 300 lestir
að stœrð. Hér sést eitt slikt skip i smíðum.
90% af þeim, eða 9000 hús á
árinu sem leið, fór til Englands
og Frakldands. Helmingurinn af
allri pappírsframleiðslunni, eða
um 135.000 smálestir, fer til
Ameríku. Innflutningsvörurnar
éru aðallega kol, matvörur og
ýmislegar kemiskar vörur.
Núna fyrir jólin síðustu fóru
flest þeirra 30.000 barna, sem
verið hafa í fóstri í Svíþjóð,
lieim til Finnlands aftur. Það
var með nokkrum kvíða, sem
foreldrarnir tóku við börnun-
um aftur, því að ærinn munur
er á viðurværinu í Finnlandi
og i Svíþjóð, og viðbrigðin því
eklci lítil. Það er liætt við að
heimkomnu börnin eigi erfitt
með að venjast matarhæfinu í
Finnlandi.
Annað viðfangsefni, sem ekki
má gleyma er það, að útvega
öllu fólkinu, sem flutt var frá
Karelan lil Vestur-Finnlands
eftir að landamærin breyttust,
nýja samastaði. Þetta er flest
bændafólk og kýs að stunda bú-
skap áfram og fá jarðnæði. En
það jarðnæði er ekki til nema
að litlu levti - það þarf að
„skapa“ það, með því að ryðja
skóga og ræsa fram mýrar. Og
svo þarf að bvggja hús vfir allt
þetta fólk. Það hefir valdið mikl-
um vandkvæðum að sjá að-
komu fólkinu farborða og víða
borið á ósamlyndi milli þess
og fólksins sem fyrir var þar
sem það var sett niður.
Og svo eru pólitísku skuld-
bindingarnar, sem Finnar hafa
orðið að gangast undir með
vopnahléssamningnum við Rúss-
land. Finnar hafa orðið að þola
ýmiskonar skerðingar á fullveldi
sínu. Dómstólar þeirra og ríkis-
stjórn eru í rauninni háð Rúss-
um og mega aldrei ganga í ber-
högg við þá. Þetta markar stefnu
Finnlands i stjórnmálum um ó-
fyrirsjáanlega framtíð. — Þeir
Theodór Árnason:
Merkir tónsniUinoar:
Leopold Aner
1845 -1930
Við rússnesku keisarahirðina hélst
sú venja lengur en við hirðir ann-
arra þjóðhöfðingja Norðurálfu, að
hafa á mála hjá sér merka tón-
snillinga, t. d. fræga fiðluleikara,
hvern af öðrum, sem sumir settust
að til langdvalar í Pétursborg. Ilinn
síðasti þessara fiðlusnillinga, var
Leopold Auer, sem upphaflega réðst
sem prófessor og aðalkennari i
fiðluleik að keisaralega tónlistarskól-
anum í Pétursborg (1868), en á
undan honum hafði gegnt þvi starfi
verða að koina sér vel við Rússa,
hvort sem þeim likar betur eða
verr.
Paasikivi, sem kjörinn var
forseti eftir Mannerheim í fyrra,
er milliliður hins gamla og nýja
Finnlands, eini maðurinn, sem
staðist hefir umrót það, sem
orðið hefir i stjórnmálunum. Er
liann tvímælalaust hinn „sterki
hinn ágæti pólski fiðluleikari Wien-
iawski (f. 1835, d. 1880), sem getið
var um hér í siðasta þætti. Jafn-
framt því að taka við þessu embætti
fylgdi það, að vera „keisaralegur
hirð-fiðluleikari, en því fylgdi sú
kvöð aðallega, að leika einleik á
l'iðlu, og þá einhver glæsileg verk,
eitt eða fleiri, i sambandi við hin-
ar liefðbundnu „ballett“-sýningar i
keisaral. óperuleikhúsinu. - Þessu
starfi hafði Wieniawski að sjálfsögðu
einnig gegnt, en á undan honum
belgiski fiðluvirtuósinn og tónskáld-
ið Vieuxptemps (f. 1820, d. 1888).
Keisararnir höfðu þannig haft hjá
sér þrjá snillingana, sem einna
fremstur voru taldir fiðluleikara á
þessu tímabili. Var Auer í Péturs-
borg þangað til afstaðin var bylt-
ingin í Rússlandi 1917, í maímán-
uði.
Lcopold Auer var ungvcrskur að
ætt og uppruna og fæddur hinn 7.
maður“ þjóðarinnar. En „sterka
konan“ er Hertta Kuusinen. Hún
er þingmaður fyrir kommún-
istaflokkinn ( eða folkdemokrat-
ana), dóttir Kuusinens þess, sem
setti upp leppstjórnina í Terijoki
veturinn 1939 -’40, og gift Yrjö
Leino ráðherra.
júni 1845 i Veszprém i Ungverja-
landi. Ekki þótti það neitt tiltöku-
mál þar um slóðir, frekar en ann-
arsstaðar í Ungverjalandi, þó að
þessi snáði vildi snemma fara að
fást við fiðluna. Og auðvitað var
honum fengið fiðlukríli, eins og
öðrum strákum, og hann var lát-
inn „valsa“ með hana jafnt úti sem
inni. En einhver tók eftir þvi, þeg-
ar frá leið, að einhver annar hljóm-
ur var i þvi sem Leopold lék, en
hinir drengirnir, meira var í það
spunnið, og að hann lagði sig frem-
ur eftir því, þegar hann var farinn
að ráða við hljóðfæri, að bjástra
við langar syrpur, sem hann heyrði
til hinna fullorðnari fiðlara, en
stuttu stefin og dansbútana, sem
aðrir leikbræður lians létu sér nægja.
Og brátt varð hann þeim öllum
langsamlega fremri. Var hann þá
fyrst sendur til Buda-Pest, höfuð-
borgarinnar, til hins besta kennara,
sem þar var völ ú þú, Ridley Kohne,
barn að aldri, en siðan til Vinar-
borgar, og þar fékk liann upptöku
í tónlistarskólann 12 ára gamall.
Loka-„fágunina“ fékk hann loks hjá
Joachim (en lians hefir oft verið
g'etið i þessum þáttum), og var hjá
honum um nokkurt skeið í Hanover.
Var hann talinn fullþroska tónlistar-
maður innan við tvítugsaldur, og
fjölmenntaður, enda var hann ráð-
inn hljómsveitarstjóri i Dússeldorf
1863 (þá 18 ára að aldri) og þaðan
réðist liann til Hamborgar 1866,
einnig sem liljómsveitarstjóri. Til
marks um það, livert álit menn
höfðu á lionum sem tónsnillingi,
bæði fyrir menntunarsakir, fjöl-
hæfa listagáfu og tækni er það, að
þegar farið er að svipast um eftir
hæfum manni til þess að taka við
prófessorsembætti því, sem Wieni-
awski hafði gegnt (til ársins 1868)
við keisaralega tónlistarskólann í
Pétursborg, verður L. Auer fyrir
valinu, þá aðeins 23 ára gamall, og
gegndi hann þessu embætti í 49
ár samfleytt. Á þessu tímabili stjórn-
aði hann þrásinnis liljómleikum
symfoni-félagsins í Pétursborg, og
var sóló-fiðlari þriggja keisaranna
rússnesku, þeirra Alexanders II. og
Alexanders III. og loks hins síðasta
keisara Rússaveldis, Nikulásar II.,
en hann aðlaði L. Auer árið 1894.
Heiðurslaun voru honum greidd fyr-
ir þessa sérstöku þjónustu sina við
liirðina, sem mun hafa svarað tii
um 8000 króna á þeim árum. En
fyrir þessa hljómleika, sem hann
liélt við keisarahirðina, urðu ýms
hinna merkari tónskálda, rússnesk
og annarra þjóða, að semja tónsmíð-
ar, sem honum voru sérstaklega til-
einkaðar. Þannig er t. d. um fiðlu-
konsert Tchaikovskys op. 25.
Hann liélt sig mjög að klassiskum
formum og hafði t. d. á efnisskrá
sinni alla hina merkustu klassisku
fiðlukonserta, og þótti túlka þá með
ágætum. Og auðvitað lét hann til
sín heyra i stórborgum álfunnar,
og hlaut jafnan hinar virðulegustu
viðtökur hvar sem liann kom. Um
nokkurt skeið liélt liann hljómleika
i Lundúnum eða lék þar á merk-
um hljómleikum árlega, og þótti
góður gestur, og þar liafði liann
fast aðsetur nokkur sumur (1906-
1911), og tók til kennslu efnilega
fiðlara, en síðan tók hann upp
sömu háttu í Dresden siumurin
1912-’14. En Auer var um langt
skeið rómaður kennari og mjög
eftirsóttur. Leituðu margir til hans
til Pétursborgar frá öðruin lönd-
um og heimsálfum, en liann tók þá
eina að sér, sem hann taldi afburða
efnilega, og á því sviði hefir hann
eflaust unnið tónlistinni mest gagn,
að liann hefir búið úr garði með
svo miklum ágætum ýmsa þá fiðlu-
snillinga, sem heiminn hafa mest
glatt á okkar dögum og vinsælir
hafa orðið og má þar nefna m. a.
Mischa Elinan, Jascha Heifetz, Efrem
Zimbalist, Toscha Seidel, Kathleen
Parlow og Isolde Menges. Öll voru
þau hjá honum árum saman og á
unga aldri, og liann sleppti ekki
af þeim hendinni fyrr en þau voru
orðin algildir listamenn í fremstu
röð. Og enn gleðja sum þeirra
veröld vora með sinni göfugu og
glæsilegn list, en hverjir eru að
hugsa um Leopold Auer, þegar þeir
Framh. á bis. 14