Fálkinn - 19.03.1948, Blaðsíða 5

FÁLKINN
o
Mahatma Gandhi.
látið heriið silt skjóta á mannfjölda,
sem safnast hafði saman á fundi í
Amritzar. Vakti })etta eins og vænta
mátti mikla ólgu í Indlandi, og
Gandhi var einn ])eirra, sem rann-
saka skyldi nánari atvik málsins.
Dyer fékk að vísu refsingu, en ekki
þunga, og nú hvatti Gandhi ianda
sína til að slíta allri samvinnu við
Breta, án þess að heita ofbeldi. En
ofbeldisverk voru nú framin samt,
og Gandhi lýsti þá yfir því að and-
stöðunni væri liætl og tók á sig
sökina af ])ví, sem gerst hafði. Var
hann nú dæmdur í sex ára fang-
elsi, og er hann var látinn laus aft-
ur, 1924, Iivarf hann heim til átt-
hagánina í Ahmedabad.
Baráttunni haldið áfram.
En Gandhi kunni ekki aðgerðar-
leysinu iil iengdar.
Stjórnarskráin, sem sett jiafði
verið fyrir Indland 1919 fór miklu
skemmra en Indverjar höfðu vonað,
og nú hélt Gandhi áfram baráttunni
fyrir auknu sjálfstæði. Saitlögin
svokölluðu, sem hönnuðu Indverj-
um að vinna salt úr sjó handa sjálf-
um sér voru mjög illá þokkuð og
gekk Gandhi í berliögg við þau og
iivatti Indverja til að vinna sah,
eins og þeir höfðu gert fyrrum.
Tvivegis var hann settur í fangels’,
en 1931 komst hann að bráðabirgða-
sættum við varakonunginn og féilst
á að sækja nýlendumálaþingin - -
Round-table Conference •— í L'ond-
on. Vakti liann mikla atliygli er
iiann kom i heimsborgina, klæddur
sem indverskur almúgamaður og með
geitina sina mcð sér.
Árangur fundarins varð minni
cn Gandhi liafði vonað og liann
fékk ekki framgengt því, sem hann
gæti sætt sig við. Hélt hann því
baráttunni áfram undireins og heim
kom. Hann var settur i varðhald á
ný, en greip þá til þess að svelta
sig. Á þann hátt knúði liann fram
nokkrar réttarbætur fyrir þá sem
aumast voru settir — hið indverska
paria. Árið 1933 var hann látinn
iaus úr fangelsinu, og nú sagði hann
af sér formennsku sjálfstæðisflokks-
ins, eða kongressflkksins.
Árið 1941 hótaði hann að efna
til óhlýðiii ef England ábyrgðist
ekki að Indland fengi sjálfstæði.
Hefði sú barátta haft alvarleg áhrif
á afstöðu Indverja til styrjaldar-
innar. Gandhi var settur í gæslu-
varðhald og sat inni til 1944. En
undir eins og stríðinu lauk tók
hann þátt í öllum undirbúningi und-
ir það að Indland fengi sjáifstæði
sitt, 15. ágúst 1947.
Meiri föstur.
Nokkrum dögum eftir að hinn
mikli draumur Mahatma Gandhi
hafði ræst tilkynnti liann að hann
sáu liann og heyrðu, þvi að hann
var jafnan á fundum er liann fór
frjáls ferða sinna, og eggjaði fólk
til iiinnar óvirku andstöðu gegn
Bretum. En áhrifamesta vopnið var
fastan. Lengst fastaði liann í 21 dag,
í september 1924. í föstuni finnur
maður það göfugasta í manneðlinu,
sagði liann.
Gandhi fór á fætur í sólarupprás
allan ársins liring en háttaði aldrei
seinna en klukkan tíu. Matarhæfi
lians var óbrotið. Aðallega appel-
sínusafi, ávextir, grænmeti og geita-
mjólk. Fisk eða ket bragðaði liann
aídrei. Einn ,þagnardag“ liélt hann
vikulega. Það var mánudagur. Þá
talaði liann aldrei á fundum, en
tók hinsvegar á móti heimsóknum.
Landsfaðir.
Á frelsisdegi Indlands, 15. ágúst
i fyrra hyllti Mountbatten lávarður,
sein þann dag iagði niður varakon-
ungstign, Gandlii sem liöfund liins
indverska sjálfstæðis. Og Pandit
Nehru, forsætisráðherra Indlands
komst svo að orði í hátiðarræðu
sinni: -,,Á þessum degi beinist liug-
Halfór Gandhi.
ætlaði að draga sig í iilé frá stjórn-
málum. Ásamt einum af forvígis-
mönnum Múhameðssinna fór hann
til Calcutta og settist að í þeim
hluta borgarinnar, sem oftast eru
óeirðir í. Fyrsta september fór hann
að fasta á ný, út af því að iðnaðar-
fólk gerði verkfali, en eftir ])rjá
daga lauk verkfallinu, fyrir föstu
lians. llinn (i. sept fór hann á burt
frá Calcutta og áður en hann fór
úr borginni auglýsti hann, að ef
ekki yrði endir á óeirðunum þar
þá mundi hann liefja föstu á ný, og
svelta sig í hel.
Það var tekið eftir Gandhi hvar
sem hann fór. Andlitið var svo ein-
kennilegt, að liklega er ekkert það
andlit í lieimi, sem jafnmargir muna
og það, þó að fæstir liafi séð það
nema á myndum. Á yngri árum
klæddist hann að sið vestrænna
þjóða, en eftir að liann livarf til
Indlands gekk hann jafnan með
mittisskýlur úr hcimaofnu vaðmáli
og gamalt silfurúr dinglaði i festi
á beru hrjóstinu. Milljónir Indvcrja
ur vor fyrst og fremst til bygginga-
meistara frelsisins, föður vorrar
stóru þjóðar, sem liélt blysi frelsis-
ins liátt og lýsti í myrkrinu, sem
kringum oss var. Eig'i aðeins við
heldur líka kynslóðir þær, sem á
eftir koma, munu varðveita minn-
ingu hans í lijarta sínu.“
Indland, þetta mikla ríki, getur
eins vel talist heimsálfa. Þar búa
um 350 milljónir manna, mjög ó-
líkar að uppruna, trú, tungu og
menningu. Engin liafði orðið til
þess að hugsa svo liátt að hægt væri
að sameina þessar þjóðir, fyrr en
Gandhi gerði það. Og þó rættist
ekki liugsjón hans til fulls: liið
gamla Indland varð ekki eitt ríki.
Gandlii liefir óefað verið eitt
mesta mikilmenni vorra tíma. En
það er erfitt fj'rir vcstræna hugsun,
að skilja margt í fari hans. Hann
barðist gegn framförum í iðnaði,
en vildi láta þjóðina lifa við sömu
atvinnuhætti og liún liafði gert frá
alda öðli, þó að sýnt sé að með því
móti getur aldrei orðið um efnalega
velmegun og sæmilega liðap almenn-
ings að ræða. En fyrir eftirtíðina mun
hann lifa lengst fyrir þá siðferðis-
skoðun sem liann hélt fram og þá
grundvallarhugsun að liafa sitt mál
án ofbeldis. Enginn hefir átt frið-
arverðlaun Nobels fremur skilið en
Gamlhi, en þó var jafnan gengið
framhjá lionuin.
í meðvitund Indverjans var
Gandhi lieilagur maður. Indverjar
kölluðu hann jafnan mahatma, en
það þýðir eiginlega „stór sál“. Hann
verður vafalaust liálfguð þeira með
tímanum, og illvirkið sem unnið
var á honum 27. janúar verður tal-
ið svarandi til þess, er Gyðingar
krossfestu Krist fyrir rúmum 1900
árum. Eftirtíðin mun segja, að hann
liafi fórnað lífi sínu fyrir Indland.
Gandhi á likbörnnum.