Fálkinn - 23.03.1951, Blaðsíða 8

8
FÁLKINN
Smásaga sftir Albert Engström
EG var húskennari hjá presti
í kalli einu í Smálöndum, þar
sem þau voru svörtust og leidd-
ist, því að hann átti engar bæk-
ur. Þ. e. a. s, —hann átti dálitla
bókahillu, en þar var ekkert
nema postillur og prédikanir
og nokkrar hundseyrðar kennslu
bækur í guðfræði frá stúdents-
árunum.
En ef ég vildi ná í bækur
mundi ég geta fengið þær léðar
hjá baróninum!
• Hver var baróninn,
Jú, hann var gamall sérvitr-
ingur, hókaormur sem átti dá-
litla jörð hálfrar mílu leið
frá prestsetrinu. Hann hugsaði
lítið um búskapinn, þó að liann
væri sagður sönn véfrétt um allt
sem að búskap laut. Jörðina
hafði hann byggt bónda nokkr-
um. Sjálfur húkti liann inni
alla daga og las og las. Honum
þótti vænt um þegar einhver
heimsótti hann. Við gætum far-
ið þangað einhvern tíma seinni
hluta dags og drukkið toddý,
sagði presturinn og blés út úr
sér þefillri reykjarþoku af
Cliandeloupe.
Hvers konar bækur átti bar-
óninn?
Ja — það vissi presturinn ekki
en baróninn átti stóra stofu,
þar sem allir vegir voru þakt-
ir bókaskápum neðan frá gólfi
og upp í Joft, og skáparnir voru
fullir af 'bókum i dýru bandi.
En þá mundi hann kannske
ekki vilja lána þær — —
Uss-jú, það mundi takast ef
presturinn færi fram á það.
Einn síðdag ókum við svo
af stað til barónsins. Við ókum
upp trjágöng með gömlum og
vanhirtum trjám og námum
staðar fyrir utan bústaðinn, hvit-
málað hús með talsverðum
iiryggskekkjum í höfðingjastíl.
Drengur tók við hestinum og
við gengum upp á dyrapallinn.
í dyrunum mættum við ráð-
konu barónsins, sem bauð okk-
ur inn. Baróninn mundi bráð-
lega tilbúin að taka á móti okk-
okkur.
—- Stundum liggur hann í
rúminu og les allan daginn,
hvíslaði presturinn, þegar við
vorum komnir inn í dagstof-
una.
Eg leit kringum mig. Ekki
var þetta iíú eiginlega fyrir-
mannlegt. Slitið skrifborð úr
birki, kringlótt borð á miðju
gólfi, gamall leðursófi og nokkr-
ir stólar mismunandi að aldri og
gerð voru öll húsgögnin. Blek-
byttan á skrifborðinu var ein
af þessum ferðablekbyttum af
gömlu tegundinni með fjöður
til að þrýsta á. Hjá henni stóð
sandbyssa úr tálgusteini.
— Hann skrifar varla mikið,
hvislaði ég að prestinum.
— Hann les bara, stúderar
bara, livíslaði hann á móti. En,
því, nú kemur hann!
Gamla ráðskonan opnaði dyrn
ar að næstu stofu upp á gátt.
Ó, þarna var bókasafnið! Bæk-
ur neðan frá gólfi og upp i loft.
Eg varð gráðugur í liuganum.
En nú nálgaðist þungt fóta-
tak og stunur, og gífurlega dig-
ur gamall maður brölti með
erfiðismunum yfir liáan þrösk-
uldinn. Hann var i gráum slob-.
rokk með snúrum og legging-
um.
mér. Hvað hefi ég gert í fjörutíu
löng ár? Lesið og stúderað,
stúderað og lesið. Hvað á gam-
all piparsveinn eins og ég ann-
að en bækur sinar?
— Baróninn hlýtur að eiga
mikið bókasafn, sagði ég. Kann-
ske maður mætti lita á það?
— Því miður get ég ekki sýnt
það í dag, það hefir ekki verið
tekið til þar inni, allt er á haus
í hillunum. Eg var á fótum
langt fram á nótt og sökkti mér
niður i blessaðar gömlu og —
Baróninn fór og lokaði dyr-
unum að helgidóminum.
— — — bókasafn er kirkja,
og þar á allt að vera hreint og
fágað, þegar trúandi menn koma
þangað. Þ. e. a. s. nokkur regla
er þar að vísu, en hana þekkir
>£A >íA >íA >*A >A >A >íA >A >A
Bókaormur
>A >íA >A >A >íA >£Á >A >SA >A
— Afsakið þér, kæri bróðir,
að ég lét bíða eftir mér, en
maður verður að snurfusa sig
ofurlítið — þetta mun vera nýi
kennarinn, þykist ég vita —
velkomnir, velkomnir! Kandí-
datinn drekkur væntanlega
toddy? Eða hefir æskan úr-
kynjast síðan í minni tíð?
— Seisei-jú, ég drekk toddy.
— Mjög skynsamlegt, mjög
skynsamlegt og forsjált! Non
scolæ sed vitæ discimus, sögðu
hinir fornu Rómverjar.
Baröninn talaði fram í nefið
því að hann tók i nefið. Annars
var nefið mjög höfðingleg,
reglulegt kynbótanef, þó að tó-
bakið hefði gert það dálítið
skvapkennt. Hvítt yfirskeggið
var jarpt af tóbakslegi í miðj-
unni. Neðri vörin slapti eins og
vera ber.
— Toddyið kemur undir eins,
sagði hann aftur. Jæja, hvað
hefir kandidatinn sér til dægra-
styttingar? Fátt um stúlkur á
þessum slóðum — það er lík-
ast og kynið sé að deyja útL
Það var öðruvísi i mina daga.
— Seisei, kandídatinn liugsar
áreiðanlega ekki um stúlkur,
kæri bróðir, sagði presturinn.
Hann les bara og les.
— Jahá, sjáið þér kandídat,
menntunin er það, sem ekki
verður frá manni tekið. Hvað
væri lífið án bókanna! Jú, þá er
kandídatinn andlega skyldur
enginn nema ég, og það mundi
trufla vísindastarf mitt í marg-
ar vilcur, ef einhver bók væri
ekki á sinum stað. Þér vitið
sjálfur — það getur litið svo
út sem allt sé í óreglu á skrif-
borði, haugar af pappír, en sá
sem vinnur þar hefir sína reglu
í óreglunni, og ráðskonan getur
unnið óbætanlegt tjón með því
að leggja þetta saman og setja
bréfapressuna ofan á. — En
þetta skilur kandídatinn sjálfur.
Fullkomlega!
Presturinn hafði orðið: —
Kandídatinn er kominn hingað
til að biðja þig bónar, besti
bróðir, og ég liefi tekið að mér
að bera hana upp, ef meðmæli
mín kynnu að hafa áhrif. Kand
ídatinn, sem fer mjög vel með
bækur, langar til að fá léðar
— Léðar! Léðar! Hjá mér?
Bækur? Kemur ekki til mála!
Ne-ei! Eg skil hvernig •— —
hvern fjandann? Lána bæk-
ur — — —
Baróninn starði á okkur báða,
reiður og gramur. Hnyklaði
brúnírnar ógnandi og neðri-
vörin lafði langt niður á höku.
Hann tók ferlega í nefið.
— Hægur nú, kæri bróðir,
sagði presturinn. Enginn hefir
á spurninni, og vitanlega er
spurningin úr sögunni. Mér datt
ekki í liug að þú mundir taka
þessu svona — látum mig segja
— svona — —
— Alvarlega áttu við, bróðir,
sagði baróninn gegnum nefið.
Afsakaðu að ég varð dálitið á-
kafur. Það var ekki eins illa
meint og það var talað. En ég
hefi sett mér eitt boðorð og það
er að lána aldrei bók. Ekki svo
að skilja að mér detti i hug að
kandídatinn fari illa með bæk-
ur, en livernig — ég spyr hvern-
ig getur maður sem hefir mætur
á bók lánað hana. Lánar mað-
ur öðrum unnustuna sína, kand
ídat? Lánar maður konuna sína,
kæri bróðir? Jæja! Bókin er
mér helgidómur, svo heilög að
ég teldi mig drýgja dauðasynd,
svíkja vin minn i tryggðum, ef
ég leyfði nokkrum öðrum að
snerta á henni.
— Baróninn hefir öldungis
rétt fyrir sér, sagði ég, og mér
þykir leitt að hafa verið svo
hugsunarlaus að — ■— —
— Jæja, nú gleymum við
þessu litla atviki! Fyrirgefið
mér að ég stökk upp á nef mér
en kandídatinn skilur mig og
það gleður mig. En liérna kem-
ur toddýið. Má ég bjóða vindil?
— Nei, bækur herrar mínir,
bækur — en við hættum að tala
um þær. Þið skiljið væntan-
lega gamlan bókaorm eins og
mig! Nú blöndum við okkur
íbenlioltstoddy — lofið mér að
hella í — svona. Nei, herrar
mínir, bækur, bækur, bækur,
viðkvæmar mannssálir gylltar í
sniðum, var hann Ehrensvád
gamli vanur að segja við hann
föður minn sáluga.
Við drukkum toddy. Það var
ekki minnst framar á bækurnar.
En baróninn talaði um búskap
við prestinn fram að kvöld-
verði, og meðan setið var undir
borðum talaði hann um mat og
stúlkur við mig og eftir matinn
fór hann aftur að tala um bú-
skapinn. Mér leiddist fremur og
drekkti raunum mínum í todd-
ýum. Hugsum okkur að verið
hefði áfengisbann!
Við ókum heim. Baróninn
mun hafa setst við stúdering-
arnar.
Nokkrum árum síðar las ég
í blaði að baróninn væri dauður.
Eg skrifaði prestinum og spurði
hvort uppboð yrði. Þá ætlaði
ég að koma og ná mér í nokkr-
ar bækur. Skömmu siðar kom
svar:
Besti bróðir!-----— en þá
kom i ljós að þetta stóra bóka-
safn var ekki annð en gylltir
kilir límdir á battingsbúta. Það
var þess vegna sem honum var
svo lítið um að sýna fjársjóð-
ina. Hann lét aðeins þrjár bæk-
ur eftir sig: Aðalsmannatalið,