Fálkinn - 29.10.1953, Side 10

10
FÁLKINN
Sagan aí Molly Pitcher
ÞAÐ er einkennilegt og harla eftir-
tektarvert hversu sagan endurtekur
sig í rás 'göfugra og fagurra viðburSa,
sem eru i eðli sínu svo likir að varia
er unnt aö þekkja þá í sundur. Ef
til vill nuin á komandi árum verða
ógjörningur að greina þá réttilega
hvern frá öðrum, og þá munu þessir
lœrðu menn, sem óska ekkert frekar
en að neita öllu, er telja ma þess virði
að trúa, opna munninn og segja eins
og þeir segja nú um Vilhjálm Tell og
eplið: „Hvenær sem atburður er
kynntur meS þeim orðum, að hann
hafi gerst i ýmsum löndum og meðal ó-
líkra þjóða megum við vera ])ess full-
vissir, að Iiann hafi aldrei gerst.“ Eigi
að siður á Spánn sína Ágústínu, meyna
frá Saragossa, England hina hug-
djörfu Mary Ambree, og Ameríka
Molly Pitchcr, hugprúðu hetjuna frá
Monmouth, og þessar þrjár konur
unnu sér virðingu og frægð með sömu
dáðríku afrckunum. Ágústína er þeirra
öfundsverðust, því að mikið skáld hel'-
ir sungiS henni lof og prís, um Mary
Ambre hefir verið ort virðulegt IjóS
til að gera orðstír hennar ódauðlegan,
en um Molly Pitcher hefir enn ekki
verið orl kvæði til að minna lands-
menn hennar á þá aðdáunarverðu hug-
difsku, sem liún sýndi á orrustuvell-
inum.
Spánska stúlkan var af almúgafólki,
ung, fátæk og mjög falleg. Þegar
Frakkar sátu um Saragossa í Napóle-
onsstríðinu, bar hún á hverju kvöldi
mat til hermannanna, sem vörðu víg-
in. Dag nokkurn var ásrásin svo heift-
arleg og skothríðin svo banvæn, að
við PorfiIlo-hliðiS stóð ekki einn ein-
asti maður uppi til að hrinda áhlaupi
hins ægilega óvinar. Þegar Ágústina
kom á staðinn með fátæklegu matar-
körfuna, sá hún siðustu skyttuna falla
í blóði sínu upp á virkismúrnum. Hún
hikaði ekki eitt andartak, en hljóp
tafarlaust yfir hrú'gu af likum og greip
eldspýtuna úr fingrum hans, sem þegar
voru farnir að stirðna og lileypti sjálf
af fallbyssunni með því að kveikja í
púðrinu. Síðan kallaði hún á lands-
menn sina til að stöðva flóttann í liði
þeirra og leiddi þá ótrauð út í bar-
dagann aftur, hrakti Frakkana burt
frá hliðinu, sem þeir höfðu nærri þvi
náð á vald sitt, og heiöri Spánar var
bjargað. Þegar umsátrinu var hætt og
horgin frjáls, var Ágústínu véitt eftir-
laun, auk sömu dagpeninga og skot-
liðsmönnum var ætlað, og henni var
leyft að bera á ermi sinni ísaumað
skjaldarmerki Saragossa. Byron lá-
varður lýsir í kvæði sínu „Barnið
Harold“, fegurð hennar og hetjudáð,
og þeirri örvæntingarfullu hugdirfsku,
sem hún sýndi í vörn á skárði því, er
óvinirnir höfðu brotið i varnarmúr-
inn:
„Who can avenge so wcll a leaders
fall?
What maid retrieve when man’s
flushed hope is lost!
Who hang so fiercely on the
flying Gaul,
Foiled by a woman’s hand before
a battered wall?“
*
Hvað sögu Mary Ambree snertir
verðum við að láta sagnaritarana
eiga sig, sem gerðu sjálfum sér þá
skömm og skaða að minnast aldrei
nokkru orði á hana, og leita aðstoðar
kvæðaskáldanna. Frá þeim fáum við
allt, sem við þurfum að vita, og ]>að
er fljótt verið að segja frá því. Elsk-
hugi hennar var á sviksamlegan hátt
drepinn í striðinu milli Spánar og
Iíollands, og voru Englendingar þá
bandamenn Hollendinga. Hún sór þess
þá dýran eið að hefna dauða hans,
klæddist brynju hans og tók þátt i
umsátursorrustunum um Ghent, þar
sem hún barðist með hlífðarlausri
dirfsku á virkisveggjunum. Ilamingj-
an er hliðholl hinum hugdjörfu, og
hvar sem mærin sást með vopn í hendi
var óvinurinn lirakinn á flótta, þar
til hinir vasklegu spönsku hermenn
tóku að lokum þátt í aðdáun Englend-
inga á þessum hugprúða andstæðing:
„Tf England doth yield such brave
lassies as thee,
Full well may she concpier, faire
Mary Ambree.“
Meira að segja óskaði hinn mikli
prins af Parma að sjá þcssa kjark-
miklu, ungu stúlku, og er hann komst
að raun um að hún var jafn skírlíf
og hún var hugrökk og falleg, leyfði
hann henni að sigla heirn án þess
aS mæta nokkrum yfirgangi af her-
mönnum hans.
„Then to her own country she
back did returne,
Still holding the foes of faire
England in scorne,
Therefore English captaines of
every degree
Sing forth the brave valours
of Mary Ambree."
•
Og nú komurn við að Molly Pitcher,
sem, næstum gleymd og án þess aS
hafa hlotnast að sungnir væru lof-
söngvar um hana, ætti engu síður
aS eiga hlutdeild í þeim heiðri, sem
að maldegleikum hefir óspart verið
hlaðið á nöfn hinna spönsku og
ensku hetjukvenna. „Þessi rauðhærða,
freknótta unga irska kona,“ sem
hvorki var fögur sýnum né áberandi
á einn eða annan hátt, hafði nýlega
giftst skotliðmanni i hinum litla her
Washingtons. 28. júni 1778 var orrust-
an við Monmouth háð, fræg fyrir
hina aðdáunarverðu herstjórn Was-
hingtons, sem náði aftur yfirhönd-
inni þrátt fyrir vanrækslu Charles
Lee hershöfðingja, og einnig fræg
fyrir hina vasklegu framgöngu og
hugprúðu dauðastund Moneton liðs-
foringja í enska hernum. Það var
sunnudagsmorgunn, drungalegur og
mollulegur. Þegar á daginn leið, þjáð-
ust liermcnn beggja aðila ægilega af
hinum ofsalega, látlausa hita, sem oft
er ekki minni í Ameriku en Indlandi.
Hitamælirinn sýndi 9fi gráður á
Fahrenheit í skugganum. Menn féllu
dauðir niður þar sem þeir stóðú án
þess að hafa fengið nokkurn áverka,
slegnir af sólstungu, og félagar þeirra
fylltust hrylling viS að sjá þá. Molly
Pitcher, sem skeytti engu nema þján-
ingum hermannanna, er tóku út ægi-
legar kvalir af ])orsta og hungri, bar
vatnsfötur frá nálægum brunni, og
lét þær ganga milli hermannanna.
Hún þrammaði fram og aftur, þessi
sterlca, liugrakka, þolinmóða unga
kona, á meðan svitinn rann niður
freknótt andlit hennar, og berir
handleggir hennar urSu þaktir hliiSr-
um of sólarhitanum. Það tók hana
langan tíma að ná til eiginmanns síns
-— þeir voru svo margir hermennirnir,
sem báðu hana um drykk á meðan
hún erfiðaði sig áfram — en að síð-
ustu sá hún hann, óhreinan með
slcrælnáðar varir og örmagnaðan af
sólarhitanum, og hún reyndi að
greikka úr sporunum, þótt hún væri
að því komin að hniga niður af
þreytu. Þá heyrðist allt i einu kúlu-
hvinur, og hann hneig dauður niður
við hliðina á byssu sinni áður en unnt
væri að væta skrælnaðar varir hans.
Fatan féll úr höndnm Molly, og eitt
augnablik, því að mitt i orrustugnýn-
um heyrði hún gefna fyrirskipun um
að draga fallbyssu eiginmanns henn-
ar burt af orustuvellinum. Skipunin
vakti hana aftur til lifs og dáSa. Hún
þreif hleðslustafinn úr niðurbældu
grasinu, og hraðaði sér að varðstöðu
skotliðsrriannsins. Hún kunni hand-
tökin. Hún var húin að venjast of
vcl hernaSinum og öllu, sem að hon-
um laut, til þess að vera fáfróð i þeim
efnum eða sýna nokkur hræðslu-
merki. Sterlc, fim í höndum og ótta-
laus, stóð hún hjá vopninu og stjórn-
aði banvænni skothríð þess þar til
fall Moneton sneri sigurhjólinu við.
Bresku hersveitirnar undir stjórn
Clintons vorú hraktar burt eftir ör-
væntingarfulla orrustu, Ameríkumenn-
irnir náðu yfirhöndinni á vigvellin-
um, og orustan um Monmouth var
unnin.
Daginn eftir var vesalings Molly —
Molly kemur í stað eiginmanns síns.
Vltið þér...?
hvaðan nafnið „Hvíta húsið“ á
forsetabústað Bandaríkjanna staf-
ar?
í stríðinu milli Bandaríkjanna og
Englands árið 1812 tóku Englendingar
sambandsstjórnarhöfuðborgina Was-
hington og brenndu flestar opinberar
byggingar, þar á meðal Capitol (þing-
húsið) og forsetabústaðinn. Þegar átti
að fara að byggja húsið upp aftur
voru veggirnir svartir af sóti og
þess vegna voru þeir málaðir hvítir,
og almenningur fór að kalla bygg-
inguna „Hvíta húsið".
að lengsta forskastökk, sem tek-
ist hefir að mæla með vísindalcgri
nákvæmni er 8.09 metrar.
Það eru því ekki margir menn, sem
geta keppt við froskinn í langstökki.
Þó stökk Ameríkumaðurinn Owens
8,13 metra og er það heimsmet.
nú ekki lengur tryllt skjajdmey, en
döpur ekkja, með grátbólgin augu, og
ofurlítinn sorgarborða fastnældan á
ungu, breiðu brjóstinu — kynnt fyrir
Washington sjálfum, og var í viður-
kenningarskyni skipuS undirforingi
með hálfum launum ævilangt. Svo er
sagt, að frönsku liðsforingjarnir, sem
þá börðust fyrir frelsi nýlendnanna
gegn Bretum, hafi verið svo hrifnir
af hugdirfsku hennar að þeir hafi
bætt við laun þessi þríhyrndum liatti
fullum af gullpeningum, og veilt hcnni
nafnbótina „La Capitaine“. Engar
frásagnir eru lil um það, hvað um
liana hal'i orðið síðar. Hún lifði og dó
óþekkt, og nafn hennar hefir næst-
um gleymst í því landi, sem hún þjón-
aði. En minningarnar um hetjudáðir
geta aldrei algjörlega dáiS út, og
MoIIy Pitcher hefir áunnið sjálfri sér
lítið veggslcot i musteri frægðarinn-
ar, þar sem hin fagra Mary Ambree
og hin óttalausa mrer frá Saragossa
eru félagar hennar.
Frændi (við óþæga strákinn): —
Þegar ég var á þinum aldri var ég
aldrei svona óþægur og hrekkjóttur.
— HvaS gelck að þér, frændi? Varstu
þá veikur?