Fálkinn - 19.11.1954, Page 15

FÁLKINN
15
Upphaf olíualdarinnar
Sagan skiptir mannlífinu, á jörðinni í aldir: steinöld, bronsöld og
járnöld, og nú tala allir um atómöld. Hún mun talca við af olíuöld-
inni, sem hófst fyrir 95 árum.
FYRIR liundraS árum þekktu margir
steinolíu, en ekki í þeirri merkingu
sem nú. Að visu var byrjað að nota
hana til ljósa um míðja öldina, og
árið 1830 hafði þýski efnafræðingur-
inn Reichenbach bent á að hún væri
lientugri til ljósa en lýsi og grútur. En
þetta vissu Ameríkumenn ekkert um.
Þeir héldu unp á 75 ára afmæli olí-
unnar árið 1934. Að vísu þekktu
Indíánar olíuna og notuðu hana lil
lækninga og kölluðu hana „Seneca-
olíu“. Enda var það lyfsali sem fyrst-
ur varð til að bora eftir olíu vestan
hafs. Hann hét Samuel Kier og átti
heima í Pittsburg. Þegar holan hans
var orðin 400 feta djúp gaus upp olía,
mikið vatnsblönduð. Kier auglýsti
hana mikið en umsetningin varð þó
ekki veruleg.
Kanadamaður sem hét Abraham
Gesner fékkst lengi við að hreinsa
olíu, sem hann vann úr brúnkolum,
en það gekk illa. Um sama leyti hafði
amerískur ofursti sem A. C. Ferris
hét, búið til nýja gerð af olíulömpum,
sem þótti mesta þing.
Og nú var næst fyrir að vinna oliu
og hreinsa hana. í Newhaven var
stofnað oliufélag. En livar átti að
taka olíuna. Víða voru oliuvætlur og
þar var oliunni ausið í skjólur. En
fyrirtækið gekk ekki vel. Árið 1856
fór framkvæmdastjóri þess. G. H.
Bissel til New York. Hann var að
slangra á Broadway er hann rak aug-
un i eina af áuglýsingum Samuels
Kier lyfsala um „hið nýja undralyf".
Á auglýsingunni var mynd af borturni
lyfsalans. Það hækkaði brúnin á fram-
kvæmdastjóranum. Nú fyrst datt hon-
um í hug að það yrði að bora eftir
olíunni.
Til þess að standa fyrir borunum
var fenginn maður sem hét Drake,
og síðan hefir verið kallaður „ofursti"
þó að hermáður væri hann ekki og
hefði ekki komist hærra en að verða
eftirlitsmaður i járnbrautarlest i
Newhaven. En hann reyndist mesti
dugnaðarþjarkur og útsjónarsamur.
Og nú fór hann til Titusville og fór
að bora skammt frá holu Kiers iyf-
sala.
Drake sóttist seint verkið en loks
var hann þó kominn á 69,5 feta dýpi
laugardaginn 22. ágúst 1859. Daginn
eftir var hvíldardagur og ekki unnið.
En þegar aðstoðarmaður Drake, Billy
Smith, fór út að liolunni um hádegis-
bilið, sá hann að hún var marmafull
af olíu. Daginn eftir var farið að
ausa. Síðar var notuð dæla, sem dældi
upp 25 tunnum á dag, þ. e. a. s. meira
en þremur smálestum. Eftir nokkra
mánuði var kominn fjöldi af borunar-
turnum þarna allt í kring. Nýr og
merkur þáttur i atvinnusögunni var
liafinn.
Þegar fyrsti „gusher“ (oliulind)
byrjaði að þeyta upp úr sér olíu árið
1861 — 300 tunnum á dag — ætlaði
fólk alveg af göflunum að ganga. Svo
að vandinn var þá ekki annar en sá,
að bora liolu niður i jörðina og hafa
nóg af tómum tunnum til taks til að
liirða liana! Flestir þeir sem gripu
i tómt þegar þeir komu til Kaliforn-
iu og ætluðu að grafa gull, sneru sér
nú að olíunni í Pennsylvaníu. Sá sem
vogaði vann! Drake var orðinn fræg-
ur maður. Fyrir stuttu hafði verið
hlegið að honum en nú lieilsaði fólk
honum í auðmýkt. Hann hafði keypt
sér olíuland, borað og grætt .......
Oliuæðið barst fyrst til New York-
ríkis og siðan suðvestur til ríkjanna
Ohio og West-Virginia. En tíu árum
eftir að Drake fann olíuna var frægð-
arsaga lians á enda. Pennsylvaníu-
ríki veitti honum 150 dollara á mánuði
i viðurkenningarskyni, því að sjálfur
átti hann ekki bót fyrir rassinn á sér.
Árið 1905 var olíuframleiðsla ver-
aldar kringum 35 millj. smálestir, en
árið 1950 var hún orðin 488 milljón
smálestir og fer vaxandi nieð hverju
ári. Og alltaf er eftirspurn eftir þess-
um dýrmæta aflgjafa. Árið 1914 var
aðeins 3% af heimsflotanum knúinn
með olíu en 1949 78%. Hús eru hituð
með oliu i stað kola, járnbrautirnar
nota dieselmótora, flugvélarnar nota
bensín og bifreiðafjöldinn í veröldinni
hefir margfaldast á liverjum tíu ár-
um. En samt þarf tænlega að kviða
olíuleysi i bráð, þvi að nýjar lindir
eru alltaf að finnast, þó að ekki sé því
að fagna í Bandaríkjunum. Þar virðist
olian vera að ganga til þurrðar. *
Endurskoðandi kom í eftirlitsferð í
bankaútibú einlivers staðar í Ameriku
og Iiitti svo á, að allt starfsfólkið sat
úti á svölunum og var að spila póker.
Hann liugsaði sér að láta því bregða
við og hringdi bjöllunni, sem notuð
er til að ná til lögreglunnar þegar bóf-
ar ráðast á banka. En bjallan hefir
verið i skökku sambandi þvi áður en
varði var gestgjafinn kominn hlaup-
andi með flösku i hendinni.
Caroline Dawson heitir sex ára
telpa, sem situr öllum stundum við
að skrifa ævintýri, sem hún ætlar
að gefa út. Hún er mjög hugmynda-
rík og lætur skiptast á spennandi og
hrikalega atburði og sólarsögur. Hún
á ekki langt að sækja skáldargáfuna,
þvi að hún er dótturdóttir Ellinor
Glynn, hinnar frægu ungfreyjubóka-
skáldkonu. Eini gallinn á Carolinu
litlu er sá, að réttrituniu er talsvert
á reiki ennþá, segir móðir hennar.
Suinar trjátegundir geta orðið 5000
ára gamlar.
Samkvæmt skýrslum frá vinnu-
miðlunarstofun fjögurra liáskóla í
New York hefir helmingur allra stúd-
enta einhverja aukavinnu. Yfir 2000
stúdentar fengu atvinnu síðasta ár að
tilhlutan vinnumiðlunarinnar. Meðai-
tekjur stúdenta fyrir þessa auka-
vinnu eru kringum 9.500 ísl. krónur
á ári.
Charles Felu, belgiskur maður,
fæddist handalaus, en varð eigi
að siður einn frægasti málari sam-
tíðar sinnar (1830—1900). Hann mál-
aði hverja myndina annarri betri
og merkti þær „Pede pinxit“ — málað
með fætinum. Belgakonungur og
Rússakeisari hlúðu mjög að honum og
meðal vina sinna taldi hann þrjá
konunga og einn keisara. Hann mikl-
aðist af því að hafa heilsað mörgum
höfðingjanum með „handfótabandi".
Ý f
'i r A
J\
> V
J V
J\
J\
J\
J\
J V
J V
J V
> V
>v
> V
>^
> V
> V
> V
>v
> V
X
> V
> V
>v
>v
>v
J\
> V
> V
J\
J\
J\
> V
>v
J \
J V
> v
>v
>v
J V
> V
J\
J<
> V
J\
sr
sr
s r
>r
> r
sr
> r
> r
> r
> r
sr
sr
sr
sr
sr
> r
> r
yf

Misliturinn verður skýrari, hvíti þvotturinn hvít-
ari þegar Rinso er notað. Rinso-þvælið losar
öll óhreinindi auðveldlega, gerir þvottinn alger-
lega hreinan. Til þess að ná skjótum og góðum
árangri, notið Rinso.
Tilvalið fyrir
þvottavélar og
allan uppþvott
nn
Rinso í allan þvott!
A
J v
J<
J w
J t
J <
J <
>v
> V
J V
> V
J \
J V
>v
>v
> V
> V
I
> V
> V
> V
>v
>v
J\
J V
> v
Js
J V
> v
J\
J V
> V
> V
J\
JS
J\