Fálkinn - 01.06.1956, Síða 13

FÁLKINN
13
w w jj ,, -»i
VITIÐ ÞIÐ ÞETTA UM ISINNf
1. Is flýtur i vatni, vitanlega, segið þið, en það
er nú alls ekki svo sjálfsagt. Isinn er storknað vatn,
og svo að segja öll önnur efni dragast saman og fá
meiri eðlisþyngd, er þau storkna. Svo að það storkna
þyngist og sekkur í því fljótandi. — Hins vegar byrjar
vatnið að þenjast út undir eins og það verður kald-
ara en 4 stig, og þegar það er orðið að ís verður það
um 1/10 rúmfrekara en meðan það var fljótandi.
Þess vegna er ís léttari én vatn.
2. Þegar ís myndast á sjónum verður hann alltaf
ósaltur. Saltið greinist úr við frystinguna. En sjórinn
sem eftir er fljótandi verður saltari og saltari eftir
því sem meira frýs af honum, og þvi saltari sem
hann verður því meiri kulda þarf til þess að hann
frjósi. Saltið á sök á því að ísinn á sjónum er ekki
nærri eins sterkur og jafn eins og á ósöltu vatni. —
Stórir hafísjakar eru úr vatni, úr jöklum heimskauta-
landanna. Ef allur is á jörðinni bráðnaði mundi sjáv-
arborðið hækka um 60 metra.
7lý framhaldssaga
!
❖
❖
í næsta tölublaði PÁLKANS hefst ný ♦
framhaldssaga, sem heitir: ^
Ttlálamynda-hiónabandið
Hún er eftir Roberta Leigh. — Þetta
er mjög skemmtileg og spennandi saga
Pylgist með frá byrjun!
FÁLKINN — VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM. — Af-
greiðsla: Bankastræti 3, Reykjavík. Opin kl. 10—12
og 1%—6. — Ritstjóri: Skúli Skúlason. Framkv,-
stjðri: Svavar Hjaltested.
HERBERTSprent.
KANADA. Framh. af bls. 5
skuli bjarga sér ef þeir eru einir sins
liðs norður á öræfunum.
Það eru Bandarikin og Kanada í
sameiningu, sem bera kostnað af þess-
um varúðarráðstöfunum.
— En þær væru svo til ókleifar ef
ekki væru flugvélarnár. Og það eru
yfirleitt þær, sem liafa opnað norður-
öræfin. Þær annast að heita má alla
flutninga til stöðvanna í Norður-
Kanada, og þeim sem þar búa finnst
að þeir séu komnir í samband við um-
heiminn síðan flugvélarnar komti til
sögunnar. í lofti er ekki nema tæp
dagleið þangað, sem áður var nokk-
urra mánaða ferð.
Aðal samgönguleiðirnar norður tii
Yukon og Mackenziedalsins eru frá
Alberta. Þaðan er góður akvegur til
Yukon og ilaglegar flugsamgöngur.
BY GGÐ ARLÖGIN.
Þegar gullið fannst í Klondyke varð
Dawson „höfuðborg“ í Yukon, en nú
er gullið þar ekki eins mikils virði
og áður. Bæði silfur- og blýnám gefur
Yukonbúum meira í aðra liönd en
gullið. Nú er Whitehorse, suður við
landamæri British Columbia orðin
böfuðstaður Yukon, enda langstærsti
bærinn, með 2600 íbúum, en í Daw-
son eru aðeins 800. Gullnánmbærinn
Yellowknife við Þrælavatn er stærsti
bær Norður-umdæmisins og búa þar
rúm 2700 manns, en ckki er hann
samt höfuðstaður þess mikla lands
heldur Fort Smith, sem stendur suður
á landamærum Alberta. Þar lifa þó
ekki nenia 450 manns. Við Mayo í
Yukon er að rísa upþ nýr bær, vegna
silfurnámanna þar í grennd. En
nyrsti bærinn sem nokkuð kveður að
er Aklavík, við ósa Mackenziefljóts.
Þar búa 700—1500 manns eftir árs-
tíðinni. Um 70% af bæjarbúum eru
Eskimóar, en þeir eru í veiðileiðangr-
■um langa tima úr árinu.
Sumir þessara bæja hafa eins kon-
ar bæjarstjórn, sem að nokkru leyti
er kosin af bæjarbúum en sumpart
skipuð af umboðsmönnum ríkisstjórn-
arinnar. Stjórnarumboðsmaðurinn i
Yukon hefir fimm manna ráðuneyti
sér við hlið, kosið til þriggja ára. Er
hann ábyrgur gagnvart ríkisráðinu í
Ottawa og ráðherra sá, sem hefir mál
Norður-Kanada með höndum, segir
lionum fyrir verkum. Þessi umboðs-
maður situr í Whiteliorse. Fyrir-
komulagið í Norður-umdæminu er
svipað og í Yukon, að öðru leyti en
því að þar er það vara-Norður-
Kanadaráðherrann, sem er stjórnar-
umboðsmaður eða landsstjóri. Hann
hefir níu manna ráð sér við litið, og
eru fjórir úr þvi kosnir af landsbúum,
en fimm skipaðir af stjórninni. Þetta
ráð keniur að jafnaði saman tvisvar
á ári, til skiptis í Fort Smith og Ott-
awa. Yukon og Norður-umdæmið eiga
sinn þingmanninn hvorl á sambands-
þinginu í Ottawa.
En þeir sem helst halda tengslun-
um uppi við rikisstjórnina og hafa
framkvæmdavaldið á þessum viðtendu
flæmum er „ríðandi lögreglan“ —
hin fræga „Mounted Police“ Kanada-
manna. Það er hún sem heldur uppi
lögum og rétti, sæltir mál manna
ásamt nokkrum „friðardómurum" eða
hreppstjórum. En hún gerir meira.
Hún er fólkinu stoð og stytta þegar
vanda ber að höndum og til hennar
flýr það í nauðum sinum. Þeir eru
læknar og ljósmæður ef á þarf að
lialda og vitanlega málaflutningsmenn
— og dómarar.
En í Whitehorse er yfirdómur
Norður-Kanada. í honum situr aðeins
einn maður, og hann liefir stærsta
yfirdómaraembættið í heimi, nfl. 2/5
af öllu Kanada.
Enginn veit hver framtíð þessa
mikla lands verður. Eins og áður seg-
ir eru títil líkindi til að þarna verði
nokkurn tíma kornakrar eða kúabú
eins og í Manitoba, Saskatschevan og
Alberta. En sú titla reynsla sem feng-
ist hefir virðist benda á að þarna sé
óvenjulega mikill auður málma og
jarðefna, sem geti valdið því að mill-
jónir manna sogist þangað norður á
öræfin — norður i kuldann og langa
veturinn.
Norður-umdæmið er óvistlegt land.
Víðast hvar tilbreytingalaus flatn-
eskja. Þó eru nokkur fjöll norðaust-
ast og á Baffinslandi og Ellesmere-
landi. En i Yukon eru tignarleg fjöll
og mikil náttúrufegurð. Því er spáð
að það verði mikið ferðamannaland
er fram í sækir, og dragi m. a. að sér
veiðimenn. Bandaríkjamenn fara
þangað tit að skjóta elg, björn og hirti.
Og mikil laxagengd er þar i öllum
ám og silungur og „hvítfiskur“ í vötn-
unum.
Náttúran hefir séð þessu landi fyrir
margvislegúm gæðum en á liinn bóg-
inn gert mönnum erfitt fyrir að nota
þau. *
Sínum augum litur hver á sitfrið
— og nefið. í Persíu þykir bogið nef
fallegast, en á Haiti flatt nef. í Rúss-
landi eru brettunef (opstopper) i há-
vegum böfð og i Japan þykir konan
því fallegri þvi stærra sem nefið er
á henni.
Ríkisféhirðirinn í Bandaríkjunum
hefir vél, sem telur og flokkar skipti-
mynt með ótrúlegum hraða. Hún
flokkar 18.000 peninga á klukku-
stund og skilar hverri tegund í sitt
hólf. Iljólið, sem peningarnir flokk-
ast í, fer 3000 snúninga á minútunni.
Þegar Mars er næst jörðu eru „að-
eins“ 15 milljón kílómetrar á milli, en
377 milljón km. þegar Mars er fjærst
jörðu. Dagurinn á Mars er 24 tímar
og 37 mínútur, og árið 687 dagar.
Þvermál Mars er 6840 km. eða nálægt
lielmingi minni en þvermál jarðar-
innar, yfirborðið fjórum sinnum
minna en jarðarinnar og þyngdin ní-
undi hluti af þyngd jarðarinnar. Fjar-
lægð Mars frá sólinni er 207 til 240
milljón kilómetrar og aðdráttarafl
þessa hnattar þrisvar sinnum minna
en jarðarinnar, þannig að 30 kíló á
jörðinni mundi ekki vega nema 10
kiló á Mars.
Stærsta sterínkerti, sem nokkurn
tima hefir verið steypt, var fimm
metra hátt og kostaði 1200 krónur.
Það var söfnuður vestur i Ameriku,
sem lét hollenskan kertasteypara gera
kertið, og gaf páfanum það. Ef kertið
er aðeins látið loga 5 minútur á ári
getur það cnst í 30.000 ár.
ADAMS0N
Adamson málar
gólfið.