Fálkinn - 11.01.1957, Blaðsíða 3

FÁLKINN
3
Leikfélag Reykjavíkur
60 ára
Leikfélag Reykjavíkur var stofnað
1 i. janúar 1897 og er því réttra 60
ára. FélagiS liefir starfaS frá fyrstu
tíS í ISnaSarmannahfisinu viS Tjörn-
ina, enda er húsiS jafngamalt félag-
inu og þótti stórhýsi nýbyggt. Stofn-
endur Leikfélagsins voru 19 talsins,
fiestir leikendur eSa fólk, sem hafSi
leikiS hér í bœ í GóStemplarahúsinu
og BreiSfjörSsJeikhúsi (Fjalakettin-
um), en líka 6 iSnaðarmenn og var
fyrsti formaSur félagsins valinn úr
þeirra hópi, ÞorvarSur ÞorvarSarson
merkilegan áfanga í leikhússögu
bæjarins, er tekiS var til aS fullgera
ÞjóSleikhúsiS. Var þá, á afmælishátiS
Leikfélagsins, gengiS út frá því í
ræSu og riti, aS félagiS færSi starf-
semi sína i hiS nýja hús og lial'Si
félagiS liaft afnot af húsinu meSan
þaS var í byggingu fyrir tjaldageymsl-
ur, málarasal, æfingar og búninga-
geymslu. En þetta skipaSist á annan
ihátt. ÞjóSleikhúsiS varS aS öllu leyti
rikisfyrirtæki og leikarar aS lang-
mestu leyti atvinnumenn i sinni
Hviklynda konan eftir Holberg: Árni Tryggvason, Elín Ingvarsdóttir og
Erna Sigurleifsdóttir.
prentari, sem átti sæti í stjórn Iðn-
aðarmannafélagsins. Af stofnendum
l'éiagsins er aðeins einn á iífi, Gunn-
þórunn Halldórsdóttir leikkona.
Á fimmtiu ára afmæli félagsins,
fyrir 10 árum, var þess rækilega
minnst i ræðu og riti, hverju félagiS
hafði áorkaS. Þá kom og líka út stórt,
myndskrcytt afmælisrit, og er hér því
ekki ástæða tii ])ess að geta neina
lauslega um hið helsta í hinu merka
brautryðjandastarfi félagsins til þess
tíma.
FélagiS var stofnað af áhugamönn-
um um leiklist og sem áhugamanna-
félag hefir það starfað æ síðan. Leik-
endur hafa jafnan borið lítið úr býtum
fyrir mikið og ósérhlífið starf og m'i
engu síður en áður við hin erfiðustu
skilyrði. Fyrir 10 árum hillti undir
grein, en það var ekki nema eðlilegt
aS þeir kæmu frá Leikfélagi Reykja-
vikur, þar sem þeir höfðu starfað
sem áhugamenn árum og jafnvel ára-
tuguin saman. Eftir þessa „blóðtöku"
þótti mörguni einsýnt, að Leikfélagið
hlyti að leggjast niður. Svo varð þó
samt ekki, því að bæði var það, að
nokkrir hinna fremstu leikara bæj-
arins urðu ekki fastráðnir við Þjóð-
leikhúsið og fiokkur liinna yngri
leikara hafði aukist mjög siðari árin
m. a. fyrir starfsemi leikskóla I.ár-
usar Pálssonar, Ævars Kvarans og
fleira leikara. Leikfélagið hafði gefiS
þessu unga fólki tækifæri til að sýna,
hvað í því bjó, og það var unga fölkið,
sem tók höndum saman við hina eldri
ráðamenn félagsins um áframhald-
andi starf þess haustið 1950.
Gamanleikurinn Góðir eiginmenn sofa heima: Inga Laxness og Alfcrð
Andrésson.
Fram aS hálfrar aldar afmælinu
liafði Leikfélag Reykjavikur sýnt 205
leikrit og haft á þeim 2550 sýningar.
Það gerir að méðaltali 51 sýningu á
ári. Fyrstu árin voru sýningar aðeins
20—30, en síðustu árin á þessu tíma-
bili komst sýningarfjöldinn nokkrum
sinnum yfir 100 sýningar. FélagiS
hafði ávallt kappkostað að sýna iiin
bestu ieikrit, sem tök voru á, en það
naut aldrei svo ríflegra styrkja frá
bæ og ríki, að það yrði ekki jafnframt
að sjá fjárhag sínum borgið með þvi
aS velja til sýninga léttvægari við-
fangsefni. Sama regla gildir enn, og
í raun réttri má segja, að félagið hafi
séð sér farborða styrklaust i 60 ár,
hvað snertir ríkissjóðsstyrkinn, því
að það hefir greitt í skemmtanaskatt
flest árin svipaða eða hærri upphæð
en ríkissjóðsstyrkurinn nam. ÖIl árin
hefir félagið greitt húsaleigu fyrir
sýningar og aðra starfsemi, og það
hefir safnað eignum í búningum,
handritum og leiktjöldum, sem lágt
metið skipta tugum ef ekki hundruð-
um þúsunda króna. Á þessum tima-
mótum í sögu félagsins er efnahags-
hliðin ekki síst athyglisverð, þar sem
hún gefur talsvert ákveðna hendingu
í þá átt, að hér í bæ sé góður grund-
völlur fyrir áframhaldandi leikhús-
rekstur félagsins. Má vel orða þetta
á þá leið, að á sextugsafmæli Leik-
félags Reykjavikur liilli enn undir
nýjan áfanga í sögu félagsins, Bæjar-
leikhús við hlið Þjóðleikhússins.
Ekkerl tímabil í sögu Leikfélagsins
sker sig eins úr og áratugurinn
1907—T7. Þctta tímabil má vel kalla
islenska tímabilið. Þá koma leikrita-
skáldin með ný viðfangsefni hvert á
fætur öðru og eru sum þeirra orðin
„klassísk“ á íslensku leiksviði. Fyrsta
árið sýndi félagið Nýársnótt Indriða
Einarssonar, er hann þá hafði fært
í nýjan búning, og síðasta ár tima-
bilsins, 1917, var Nýársnóttin enn
sýnd og nú til ágóða fyrir byggingu
þjóðleikhúss, sem þá er fyrst nefnt
í sambandi við raunhæfa fjáröflun.
Þá kom Jóhann Sigurjónsson fram
með leikrit sín: Bóndinn á Hrauni
(1908), Fjalla-Eyvind (1911) og
Galdra-Loft (1914). Guðmundur Kamb-
an kom með: Höddu-Pöddu (1915)
og Konungsglímuna (1917), og frum-
sýnd voru leikrit Einars H. Iívarans:
Lénharður fógeti (1913) og Syndir
annarra (1915). Önnur ný íslensk
leikrit á þessu timabili voru: Stúlkan
frá Tungu (1909) eftir Indriða Ein-
arsson og Þórólfur í Nesi (1911) eftir
Pál Steingrímsson, en af eldri leikrit-
um var Skugga-Sveinn Matthiasar
sýndur haustið 1908. Af iheildarsýn-
ingarfjöldanum þetta timabil voru ís-
lcnsku leikritin um 50%, og hefir svo
liá hlutfallstala fyrir íslensk leikrit
aldrei náðst síðan. Næstu áratugina
er hlutfallstalan um 30%, en nú síð-
asta áratuginn um 24% og er það
greinileg afturför. Ávaiit verður að
hafa það hugfast, að íslenskt leikhús
lifir ekki á einu saman aðfluttu við-
fangsefni, kvikmyndahúsin eru alla
jafna betur sett til þess að sýna lif
og liáttu erlendra þjóða. íslenskt
leikhús verður „að læra að leika sitt
eigið þjóðlif" svo sem Matthias kvað.
Árin 1907—’17 var Leikfélag Reykja-
vikur þjóðlegt leiksvið í bestu merk-
ingu og að því marki ber að stefna
að svo megi ann verða.
Síðasta árathuginn hafa leiksýning-
Framhald á bls. 14.
T. v. Vesalingarn-
ir eftir Hugo:
Erna Sigurleifs-
dóttir, Þorsteinn
Ö. Stephensen
og Brynjólfur
Jóhannesson.
T. h. Segðu stein-
inum: Rúrik Har-
aldsson og Gunn-
ar Eyjólfsson.