Fréttablaðið - 10.11.2009, Qupperneq 14

14 10. nóvember 2009 ÞRIÐJUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is
og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Þegar vinkona mín ein var á fermingaraldri bar það eitt
sinn við þegar hún kom í skólann,
að vinkonur hennar létu sem þær
sæju hana ekki. Þegar hún talaði
við þær, sneru þær upp á sig og
gengu í burtu. Henni þótti þetta í
meira lagi furðulegt. Þessi sam-
henti stelpuhópur var alla jafna
glaðvær og ófeiminn að tjá sig.
Þar sem þessi stúlka vissi ekki
upp á sig neinn ósóma og vinkon-
urnar virtu hana ekki viðlits, lét
hún þær afskiptalausar og bland-
aði geði við önnur skólasystkini
sín. Síðar kom í ljós að ein þeirra
var yfir sig skotin í einum skóla-
bróður þeirra, en hafði borist
til eyrna að hann væri spenntur
fyrir vinkonu minni. Stúlkan tók
þetta nærri sér og vinkonurnar
fóru í samúðarfýlu, sem birtist
með þessum hætti. Vinkonu
minni þótti þetta svo fáránlegt,
að það tæki því ekki að vera að
erfa það.
Í dag berast fréttir af stelpu-
hópum innan lands og utan, sem
sýna grimmd og miskunnarleysi
í einelti, og gefa körlum síst eftir
í hugmyndaflugi. Þetta er ein-
hvers konar hóptryllingur sem
þær/þeir magna upp hver hjá
öðrum, og illvirkið tengir hóp-
inn saman. Rétt eins og einhver
þeirra hefði skorað sigurmark
í landsleik, nema hvað þetta er
skammarlegt leyndarmál, ekki
stórfrétt.
Stríðni eða einelti
Samtökin Heimili og skóli ýttu
úr vör átaki gegn einelti skóla-
árið 2009-2010 í október, og í
byrjun nóvember samþykkti
borgarstjórn Reykjavíkur að
ákveðinn dagur ár hvert yrði
helgaður baráttu gegn einelti í
borginni. Ætla má að það verði
ekki einfalt að draga úr slíku
ofan frá, þó að opinber skil-
greining á þeirri skelfingu sem
einelti getur haft í för með sér
rati vonandi til þeirra sem bera
í sér hneigð til að niðurlægja
aðra. Oftast til þess eins til að
sýna vald sitt. Þá má finna hvar
sem er. Á leikvöllum, heimilum,
í skólum og á vinnustöðum. Í
öllum félagskerfum. Hitt er líka
til, að stríðni og glens sem er
græskulaust af hálfu gerandans
hitti illa fyrir einn úr hópnum.
Komi það ekki upp á yfirborðið,
getur hann hvorki beðist afsök-
unar né útskýrt að ekki hafi
verið ásetningur hans að særa
neinn.
Á doktor.is má lesa skilgrein-
ingu á einelti. Þar stendur meðal
annars: Einelti er það kallað
þegar hópur einstaklinga reynir
að útiloka einn eða hugsanlega
fleiri út úr hópnum með öllum
mögulegum hætti. Þetta getur
verið með stöðugri stríðni, gera
fórnarlambið að aðhlátursefni,
sýna því vanþóknun, hæðast að
því, bera út slúður um fórnar-
lambið, einangra það og útskúfa
og jafnvel getur verið um líkam-
lega valdbeitingu að ræða.
Aðeins lítill hluti hópsins er
yfirleitt virkur, en nýtur stuðn-
ings hins hlutans í gegnum
aðgerðarleysi hans, en flestir
þeirra líta svo á að hættulegt
sé að taka upp hanskann fyrir
fórnarlambið. Það gæti leitt til
þess að þeir sjálfir verði lagðir
í einelti.
Ábyrgð leiðtoga
Leiðtogar eru með ýmsu móti.
Sumir eru í forystu í stjórnmál-
um, félagsamtökum eða við-
skiptalífi, aðrir hverfa inn í
fjöldann, en eru þeir sem allir í
umhverfinu treysta og líta til.
Slíkir leiðtogar bera mikla
ábyrgð. Þeir þurfa ekki annað
en spjalla við þann sem einelti
beinist gegn á göngum skólans
eða vinnustaðarins, ganga til
hans á skólalóðinni, hlusta á
hann af athygli og sýna honum
áhuga, til að eineltið hverfi.
Þetta skildi þrettán ára stelpa
þegar strákur utan af landi
settist í bekkinn hennar og var
greinilega utan hópsins. Hún tók
saman dótið sitt, gekk til stráks-
ins og spurði brosandi hvort
hún mætti ekki sitja hjá honum.
Meira þurfti ekki til.
Hræðslan við að lenda í ónáð-
inni með fórnarlambinu er ótrú-
lega rík. Menn færa sig líka fjær
þeim sem af einhverjum ástæð-
um er í opinberum hremming-
um. Líta í hina áttina. Jafnvel
eftir margra ára vináttu. En
það verður enginn stikkfrí af
því. Tómas orðaði það betur en
nokkur annar: Því meðan til er
böl sem bætt þú gast/ og barist
var á meðan hjá þú sast/ er ólán
heimsins einnig þér að kenna.
Einnig þér að kenna
JÓNÍNA MICHAELSDÓTTIR
Í DAG | Einelti
UMRÆÐAN
Bjarni Gíslason skrifar um söfnunar-
átak
Í dag halda fermingarbörn á öllu land-inu áfram að ganga í hús og safna fyrir
vatnsverkefni Hjálparstarfs kirkjunnar.
Þau hafa hjá prestinum sínum séð mynd-
ir og fræðst um munaðarlausa fjölskyldu
í Úganda sem lifir við erfiðar aðstæður.
Foreldrarnir eru látnir úr alnæmi og
börnin þurfa að nota tvær klukkustundir
á dag til að sækja vatn.
En ekki bara það heldur er vatnið ókræsilegt,
sótt í leirtjörn þar sem dýr og menn ganga jafnt
að. Þau fá líka að heyra hvernig vatnsverkefni
Hjálparstarfsins í Afríku breyta erfiðum aðstæð-
um til hins betra. Í Úganda eru reist hús og vatns-
tankar sem safna rigningarvatni, í Malaví eru
grafnir og boraðir brunnar sem gefa hreint, tært
og heilnæmt vatn. Hreint vatn í næsta nágrenni
gjörbreytir lífinu til hins betra. Stúlkur þurfa
ekki að missa af skólanum vegna tímans sem fer
í að sækja vatn, heilsan verður betri og
mæður og feður hafa tíma til að sinna
fjölskyldunni, börnum og akri betur.
Fermingarbörn láta ekki duga að fræð-
ast um kristna trú heldur láta athafnir
fylgja orðum og ganga tvö og tvö í hús
með merkta og innsiglaða bauka og biðja
um framlag til vatnsverkefna Hjálpar-
starfsins í Afríku. Þau eru fyrirmynd
fyrir okkur hin um að gera eitthvað í
málunum, standa upp úr sófanum og
grípa til aðgerða. Allt í sjálfboðavinnu.
Er það ekki einmitt slíkt hugarfar sem
við þurfum á að halda á Íslandi í dag? Er það ekki
einmitt slíkur kraftur sem við þurfum á að halda?
Er það ekki einmitt slík samstaða sem er nauðsyn-
leg í dag? Er það ekki slíkur kærleikur sem við
þráum öll? Tökum þátt í kærleiksverki fermingar-
barna, stöndum upp úr sófanum og setjum pening
í baukinn til góðs fyrir þá sem hafa ekki einu
sinni aðgang að hreinu vatni.
Höfundur er fræðslu- og upplýsingafulltrúi
Hjálparstarfs kirkjunnar.
Safnað fyrir vatnsverkefni
BJARNI GÍSLASON
Þetta skildi þrettán ára stelpa
þegar strákur utan af landi
settist í bekkinn hennar og var
greinilega utan hópsins. Hún
tók saman dótið sitt, gekk til
stráksins og spurði brosandi
hvort hún mætti ekki sitja hjá
honum. Meira þurfti ekki til.
Jafnréttisstefnan
Katrín Jakobsdóttir menntamála-
ráðherra vill fá skýringar á framferði
fjármálastjóra KSÍ þegar hann greiddi
fyrir þjónustu á nektardansstað í
rauða hverfinu í Zürich með greiðslu-
korti sambandsins. Geir Þorsteins-
son, formaður KSÍ, sagði fjármála-
stjórann hafa sýnt dómgreindarleysi
með því að vera á staðnum með
kortið, en finnst ekki ástæða til að
aðhafast í málinu. Í fyrra samþykkti
KSÍ sérstaka jafnréttisstefnu sem
hefur að markmiði að „sjónarmið
jafnréttis verði samofið allri knatt-
spyrnuiðkun á Íslandi“. Gott að
KSÍ vilji virða sjónarmið jafnréttis
í knattspyrnuiðkun á Íslandi. En
utanvallar – og utanlands – gilda
kannski önnur sjónarmið?
Máttur fjölmiðla
Ásgerður Halldórsdóttir vann
afgerandi sigur í prófkjöri Sjálf-
stæðisflokksins á Seltjarnarnesi um
helgina, hlaut rúm 700 atkvæði
af tæplega 1.100. Guðmundur
Magnússon, sem gaf líka kost á sér
í oddvitasætið, hafnaði í öðru sæti.
Fyrir helgi stóð til að þau Ásgerður
og Guðmundur tækjust á í þætti
Jóns Kristins Snæhólm á ÍNN.
Ásgerður forfallaðist hins vegar og
ákvað sjónvarpsstjórinn
að þátturinn skyldi
því ekki sýndur í
sjónvarpinu.
Kannski reið
það bagga-
muninn?
Forgangsröðunin
Fasteignamarkaðurinn á höfuðborgar-
svæðinu er í kalda kolum eftir
margra ára ólestur í skipulagsmálum,
þar sem sveitarfélögin kepptust við
að yfirbjóða hvert annað. Hvernig er
best að leysa þann vanda? Því geta
kannski borgarfulltrúarnir Dagur B.
Eggertsson og Júlíus Vífill
Ingvarsson svarað. Fyrst
þurfa þeir aftur á móti að
útkljá hið brýna álitamál
um hvort ruglið í skipu-
lagsmálum var Sjálfstæð-
isflokknum eða R-listanum
að kenna. Þegar það er frá
er svo kannski hægt að
fara að ræða hvað sé
til ráða.
bergsteinn@frettabladid.is
ESKIMOS
E
itt af fórnarlömbum kreppunnar er hugmyndafræðin
sem er ýmist kölluð frjálshyggja eða nýfrjálshyggja.
Til hennar vilja margir rekja rætur þeirrar óhamingju
sem efnahagur landsins hefur ratað í.
Ýmislegt er til í þeirri skoðun. Eitt stærsta áfall
frjálshyggjumanna hlýtur að vera að markaðurinn reyndist ekki
fær um að hafa eftirlit með sjálfum sér og leita jafnvægis af
sjálfsdáðum. Vissulega má færa rök fyrir því að slík aðlögun
sé í gangi um þessar mundir, en afleiðingarnar eru stórkostlegt
tjón fyrir efnahag þeirra landa sem innleiddu hvað mest frelsi á
fjármagnsmörkuðum.
Fyrir vikið er vel skiljanlegt að margir hafa áhuga á að gera
byltingu á því kerfi sem liggur til grundvallar í viðskiptalífi
þessara sömu landa.
Þar á meðal er hópur fólks sem kom saman á sunnudaginn og
stofnaði íslenskt útibú frá Attac-samtökunum, en þau berjast meðal
annars gegn hnattvæðingu á forsendum nýfrjálshyggjunnar, eins
og það er orðað á síðu samtakanna.
Í stefnuyfirlýsingu Íslandsdeildarinnar segir að landið hafi í
rúm tuttugu ár verið „tilraunastöð nýfrjálshyggjunnar“ og að
nú þurfi almenningur að „skipuleggja sig til að sækja fram til
gagnsóknar í þágu réttláts samfélags“.
Réttlæti er alltaf fallegt markmið. Vandinn er bara sá að
allar stjórnmálastefnur telja það fram sem einn af sínum
hornsteinum.
Þar á meðal er frjálshyggjan. Enda er það alls ekki hún sem
hefur verið meginvandi Íslands undanfarin ár. Hann ristir miklu
dýpra og nær mun lengra aftur í tímann en þau tuttugu ár sem
er talað um hér að ofan.
Það er ekki traust á markaði þegar stjórnmálaflokkar velja
handgengna viðskiptamenn til að eignast banka. Það er ekki
frjálshyggja að raða ættingjum, flokksfélögum og vinum inn í
dómstóla og aðrar ríkisstofnanir. Og það er ekki heldur markaðs-
hugsun að setja lög sem tryggja tilteknum ríkis starfsmönnum,
þar á meðal manni sjálfum, aukin eftirlaun og forréttindi.
Slíkt háttalag er þekkt úr sögubókunum í ríkjum sem kenndu
sig við allt aðra stjórnmálastefnu en frjálshyggju. Arfleið þessara
stjórnarhátta er að 67 prósent þeirra sem tóku þátt í nýbirtri
könnun Háskólans á Bifröst telja að spilling í íslenskri stjórnsýslu
sé mikil eða mjög mikil.
Ef einhverjar framfarir eiga að verða þurfa þessir innviðir
íslensks samfélags að breytast til batnaðar. Lausnin felst ekki
í því að taka upp stóraukinn ríkisbúskap og hafna frjálsum
markaðs viðskiptum.
Spillingin í stjórnsýslunni:
Frjálshyggjan
er fórnarlamb
JÓN KALDAL SKRIFAR
Það er ekki frjálshyggja að raða ættingjum, flokks-
félögum og vinum inn í dómstóla og aðrar ríkisstofnanir.