Tímarit iðnaðarmanna - 01.12.1941, Blaðsíða 6

Tímarit iðnaðarmanna 6. XIV. 1941
vill bollalagt cða reiknað út, hvað þeir liafi gel-
að liaft i árskaup! Er sögur vorar segja uin
'einhvern mann, að hann hafi verið smiður góð-
ur, eru það stór orð. Kunnátta í smíðum var
mikil og vel virt mennt, og smiðurinn var liá-
tekjumaður. Það eru til sagnir um menn, er
söfnuðu sér auðæfum með smíðum. Menn gálu
og auðgazt á kaupferðum. Hver hásetanna á
kaupskipi var sjáifstæður kaupmaður og gall
leigu eftir skipið. Skáld gátu stundum fengið
kvæði síji vel borguð. Lögfróðir menn fengu
stundum góðar glefsur fyrir að taka að sér mál-
flutning á þingum. En kunnátta í smiðum var
vissulega livorki liið lakasta til fjáröflunar né
þroskunar andans.
Um margar aldir lögðust valdhafar og lög-
gjöf íslands á móti þvi, að hér risu upp horgir
iðnaðarmanna, kaupmanna og farmanna. Þess-
ar stéttir hafa verið lyftistangir allra þjóða, cr
þeirra hafa notið. Og sú skannnsýni, að fyrir-
byggja þróun þessai-a stétta i borgum á Islandi,
er allra stærsti og elzti hyrningarsteinninn und-
ir ógæfusögu íslands um aldirnar. Enginn get-
ur skilið sögu íslands, án þess að gei-a sér þetta
ljóst.
Um farkosli er nokkuð í 1. hefti, bls. ,‘K) frh. og
l)ls. 34—37. Langskipið höfðu Islendingar með
sér lil Græulands og stranda Ameríku, og var
það aðalfarkostur livítra manna þar um marg-
ar aldir. Standa liróf þessara skipa viðsvegar á
slröndum Ameríku og Grænlands.
Skipaviðir voru i fornöld tegldir. Beinir og
vel valdir trjábolir voru klofnir í sundur með
meitlum og fleygum, og úr hvorum helming
svo tegldur (með öxum) einn planki í súðina.
Sögin kom lil íslands með ensku verzluninni í
byrjun 15. aldar, lil Noregs ekki fyr en einni
eða tveim öldum síðar, en ekki til Grænlands
fyr en eftir að hætt var að gera þar tréskip.
Á 15. öld lögðust hafsiglingar íslendinga nið-
ur, vegna þess, að hin einasta verzlun, sem lög
leyfðu þeim að sækja til annarra landa, til
Björgvinjar, var ekki samkeppnisfær við ensku
verzlunina.
Alll fram lil þess tíma munu hafskip liafa
vcrið smiðuð á íslandi á öllum öldum, en öll
munu þau hafa vei'ið i minna lagi, vegna við-
arskorts. Á stöku stað á Islandi voru skógar svo
vel vaxnir, að höggvinn var þar viður i Iiafskip.
En birkistofnarnir hafa trauðla vei-ið klofnir,
svo að úr þeim hefir varla fengist meira en einn
planki. Öll fiskiskip og flutningaskútur voru
smíðuð hér á landi.
Eggert Ólafsson segir á 18. öld, að menn hafi
þá freistast til að gem skip þessi af of grönn-
um viðum vegna þess, að erfitt var að setja
stór og þung skip upp og fram (Reise gennem
Island I, 343). Burðarmagn þeirra var lítið
(Balle: Oeconomiske Tanker om Island, bls.
14—17). Ef sæmilega aflaðist, var aflinn fluttur
að landi á seil.
Vegna járnleysis urðu Grænlendingar að
hinda þessi skip sín saman með seymi. Það var
úr hvalbörðum. Við árlalið 1189 segja ísl. ann-
álar: Ásmundur kastanrazi kom af Grænlandi
úr Krosseyjum og þeir XIII saman á skipi því,
er seymt var trésaumi einum nær, það var og
bundið seymi. Hann kom á Breiðafjörð á ís-
landi. Hann hafði og verið í Finnsbúðum. Það,
að skip þetta fórst á leið héðan lil Noregs. er
líklega ástæðan til þess, að þessarar skipskomu
er gelið. Þrem árum síðar getur Hoyers annáll
um aðra skipskomu á Breiðafjörð: „. . . . skip
kom i Breiðafjörð seymt trésaumi einum nær.
Það var bundið seymi, og höfðu verið í Krossey
og Finnsbúðum í 7 vetur og voru um veturinn
með Gelli Þoisteinssyni, önduðust þar og voru
giafnir fyrir austan kirkju. Þá tóku þeir aftur-
göngur miklar“. Draugagangurinn á víst sinn
þátt í, að þetla var ritað. Að skipið, sem kom af
Marklandi í Straumfjörð á Snæfellsnesi 1347,
var seymhundið, er gefið óbeint í skyn með þvi
að segja, að það var akkerislaust. Á árunum
1623—25 reit Björn Jónsson á Skarðsá (d.
1655) Grænlandsannál. Segii- hann þar svo frá
reköldum þeim úr grænlenzkum skipum, er sí-
fcllt vol’u að reka við ísland fram i byrjun 18.
aldar og lýst var í Lögréttu, þar sem Björn átli
sæti: „Það er að vísu flestra skynsamra manna
meining, að enn muni nokkuð af mennsku
fólki i Grænlandi vera, þótl Skrælingjar Iiafi
þar mátt yfirgang vcita eður annes og útkjálka
inn laka. Menn þykjast sjálfir þess og frekar full-
vísir, sem af þeim skijjum finnum, sem seltjara
88