Fréttablaðið - 18.11.2009, Blaðsíða 20

18. NÓVEMBER 2009 MIÐVIKUDAGUR2 ● hátíðarrit fríkirkjunnar
F
ríkirkjan í Reykjavík fagnar
nú hundrað og tíu ára afmæli
sínu. Á langri þroskavegferð
hefur hún bæði upplifað raun-
ir sem og mikla gleði og sigra
og mætir nú þessum tímamót-
um sem fjölmennt frjálst íslenskt grasrót-
artrúfélag, í jöfnum en örum vexti.
Til samanburðar má nefna að þjóðkirkj-
an er aðeins um eitt hundrað ára gömul! En
á þá augljósu staðreynd benti einmitt einn
helsti prófessor guðfræðideildar Háskóla
Íslands nú fyrir skömmu.
Fríkirkjan í Reykjavík er þakklát fyrir
þann gífurlega stuðning og meðbyr sem
hún hefur notið. Þúsundir Íslendinga hafa
gerst meðlimir og augljóst er að margfalt
fleiri taka undir áherslur okkar.
Við fögnum því sérstaklega að Fríkirkj-
an er aftur orðin miðlæg í fjölbreytilegu
og skapandi tónlistarlífi landsmanna. Jafnt
ungir og ómótaðir listamenn sem okkar
allra færustu snillingar flytja þar tónlist
sína og fyrir það erum við þakklát. Það
minnir á þá gömlu tíma þegar Fríkirkj-
an var í áratugi, hljómfegursta og stærsta
tónlistarhús borgarinnar og landsmanna
allra.
Vöxtur Fríkirkjunnar er nokkuð ein-
stakur. Almennt hefur kristni og kirkja átt
erfiðara uppdráttar í Evrópu en flestum
öðrum heimsálfum sökum náinna tengsla
ríkis og ríkiskirkju í mörg hundruð ár. Þau
nánu tengsl hafa átt stóran þátt í hinni svo-
kölluðu afhelgun samfélagsins og gert upp-
lýst fólk almennt fráhverft trú og kristni.
FRÍKIRKJAN VIÐ TJÖRNINA
Sem dæmi um vöxt Fríkirkjunnar má nefna
dæmi úr allra nánasta umhverfi okkar.
Nokkrum þúsundum fleiri tilheyra nú Frí-
kirkjunni við Tjörnina en báðum nágranna-
söfnuðunum, Dómkirkjusöfnuði og Hall-
grímskirkjusöfnuði, en þar starfar nú dá-
góður hópur ríkislaunaðra presta auk fjölda
annarra starfsmanna.
Fríkirkjan í Reykjavík er nú æ oftar
nefnd Fríkirkjan við Tjörnina vegna þess
að sífellt fleira fólk tilheyrir henni nú sem
búsett er utan Reykjavíkur. Og því hefur
„Fríkirkjan við Tjörnina“ víðari skírskot-
un og á einnig vel við þar sem það vísar til
hennar einstöku náttúrulegu staðsetningar
sem allir vita að er í hjarta Reykjavíkur og
órjúfanlegur hluti af andliti og ímynd höf-
uðborgarinnar í 110 ár.
Fríkirkjan við Tjörnina hefur leitast
við að vera trú uppruna sínum með því að
leggja áherslu á eftirfarandi gildi sem eru
m.a: frelsi, lýðræði og jafnræði í hinni sam-
félagslegu umgjörð. Og hvað varðar trúar-
lega sýn þá hefur víðsýni, umburðarlyndi
og frjálslyndi verið haft að leiðarljósi frá
upphafi. Fríkirkjan metur mannréttindi
ofar trúarlegum kreddum.
Eins hef ég, sem forstöðumaður Fríkirkj-
unnar við Tjörnina í rúman áratug, mark-
visst varað við þeim miklu freistingum og
syndum sem kristni og kristindómur glímir
almennt við á okkar dögum. Hjáguðadýrk-
un hinna rétttrúuðu hefur valdið ómældum
skaða. Annars vegar er það flóttinn frá fjöl-
hyggju samtímans inn í þröngsýna og úti-
lokandi bókstafshyggju. Bókstafstrú málar
tilveruna svart/hvítum litum, elur á skað-
legum fordómum og trúarlegri afturhalds-
semi. Og þar er drifkrafturinn gjarnan
kvíði og ótti, í stað vonar og kærleika.
Hins vegar er það upphafning og dýrkun
kirkjustofnunarinnar, rétt sem kirkjustofn-
unin sé ígildi gjörvallrar kristni eða jafn-
vel Guð sjálfur. Þetta síðara atriði er nokk-
uð sem Marteinn Lúther barðist einmitt
sjálfur gegn af mikilli hörku og nú virðist
ekki síður þörf á slíkri baráttu.
MARKMIÐ OG FAGRAR HUGSJÓNIR
Markmið Fríkirkjunnar er ekki það að
hún vaxi sem mest og verði sjálfri sér til
dýrðar. Markmið hennar er m.a. að stuðla
að lýðræðislegu jafnræðisfyrirkomulagi
lífsskoðana og trúmála hér á landi. Henn-
ar tilgangur er m.a. að vera vettvangur
fyrir einlæga trúarleit, tilbeiðslu og tján-
ingu, þar sem fólk sameinast um bjarta lífs-
sýn, fagrar vonir og væntingar í anda Jesú
Krists. Þegar þeim markmiðum er náð má
Fríkirkjan vel leysast upp í frumeiningar
sínar .
Fríkirkjan við Tjörnina hefur nú starf-
að á þremur öldum og hátt í fjórðung þess
tíma sem liðinn er frá siðaskiptum hér á
landi. Trúfrelsi var ekki lögleitt fyrr en
með stjórnarskránni frá 1874. Fram að
því, bæði í kaþólskum sið sem lúterskum,
bjuggu Íslendingar við trúarnauðung. Allir
þeir sem ekki fylgdu hinum opinbera sið
voru taldir villutrúarmenn og oft á tímum
var tekið hart á villutrú. Allt frá kristni-
töku fram til ársins 1874 bjuggu Íslending-
ar við kirkjuskipan sem mótaðist af þörfum
valds- og auðsmanna en ekki almennings.
Valdið kom að ofan, frá goðum, valdshöfð-
ingjum, páfa, dönskum konungi og síðan
ríki. Um það bil fimm milljarðar króna
renna nú árlega til þjóðkirkjunnar sem er í
raun ríkisstofnun í dulargervi.
Fríkirkjuhreyfinguna hér á landi má
rekja allt aftur til þess að við fengum
trú frelsi fyrir um 135 árum. Það voru fagr-
ar hugsjónir um lýðræði, jafnræði og frelsi
íslensks alþýðufólks sem kveiktu fríkirkju-
hugsjónina. Fyrsta íslenska Fríkirkjan var
stofnuð á Reyðarfirði árið 1881 og fyrsti
prestur þeirrar Fríkirkju var einmitt sr.
Lárus Halldórsson sem síðar varð fyrsti
prestur Fríkirkjunnar í Reykjavík. Síðan þá
hafa aðrir sjálfstæðir söfnuðir litið dagsins
ljós og flestir starfa þeir í miklum blóma.
LANGSTÆRSTI SÖFNUÐUR LANDSINS
Stofnun Fríkirkjunnar í Reykjavík var
vissulega þétt samofin sjálfstæðisbar-
áttu Íslendinga. Hún var miðlæg í þeirri
lýðræðisvakningu sem átti sér stað hér á
landi um aldamótin 1900. Hugmyndafræði-
legu áhrifin voru íslensk en komu einnig
bæði frá nágrannalöndum okkar í Norður-
Evrópu sem og frá Íslendingabyggðunum í
Norður-Ameríku. Kosningaréttur sóknar-
fólks og réttur þess til að velja sinn eigin
prest var mikið réttlætismál og var eitt af
því sem var sett á oddinn í sjálfstæðisbar-
áttunni.
Í dag er Fríkirkjan í Reykjavík lang-
stærsti söfnuður landsins og um leið trú-
félag sem þjónað er af einum presti. Fjöldi
safnaðarfélaga stefnir nú brátt í tíu þúsund.
Þá mun heildarfjöldi Fríkirkjuhreyfingar-
innar hér á landi brátt telja um tuttugu þús-
und manns.
Í 62 gr. Stjórnarskrár Íslands segir:
„Hin evangelíska lúterska kirkja skal vera
þjóðkirkja á Íslandi, og skal ríkisvaldið
að því leyti styðja hana og vernda. Breyta
má þessu með lögum.“ Því miður er þetta
stjórnarskrárákvæði ekki virt í dag. Frí-
kirkjan hefur alltaf verið evangelísk lút-
ersk og formæður okkar og forfeður hafa
einnig verið það allt frá siðskiptum. Frí-
kirkjan ætti að njóta verndar og stuðnings
samkvæmt stjórnarskrá. En nýsett þjóð-
kirkjulög (78/1997) og samningur milli
fyrri ríkisstjórnar og þjóðkirkjunnar úti-
loka evangelísk lúterskar fríkirkjur frá
stjórnarskrárbundnum rétti sínum. Þessu
þarf að breyta. Og þess vegna má núver-
andi ríkisstjórn alls ekki staðfesta endur-
skoðun þeirra 12 ára gömlu laga. Staðfest-
ing þeirra án grundvallarendurskoðunar
myndi hafa skaðleg áhrif á kristni í land-
inu.
Við þurfum öll í sameiningu að skapa
þjóðinni trúverðuga og lýðræðislega um-
gjörð lífsskoðana og trúmála í landinu.
Þörfin hefur sjaldan verið brýnni en ein-
mitt nú, þegar kreppir að og vonir okkar
og væntingar hafa meira vægi en nokkurn
tíma áður. Fríkirkjan horfir vonaraugum
til framtíðar og hlakkar til að taka þátt í
mótun nýja Íslands þar sem raunverulegt
lýðræði, frelsi og jafnræði verður haft í
hávegum. Þar sem raunverulegar vonir og
væntingar okkar Íslendinga, jafnt á sviði
hinna andlegu mála sem og hinna tíman-
legu, ná fram að ganga og raungerast. Það
er í anda Lúthers og það er í anda Krists.
Og þá mun íslensk almenn kirkja loks ein-
kennast af trú og djörfung og vera í takt
við íslenska þjóð.
Hjörtur Magni Jóhannsson
„Fríkirkjan metur
mannréttindi ofar trúar-
legum kreddum.
„Stofnun Fríkirkjunnar
í Reykjavík var samofin
sjálfstæðisbaráttu Íslendinga.
„Við þurfum öll í sam-
einingu að skapa þjóðinni
trúverðuga og lýðræðislega
umgjörð lífsskoðana og trúmála í landinu.
Vettvangur trúarleitar,
tilbeiðslu og tjáningar
● Fríkirkjan í Reykjavík er langstærsti söfnuður landsins þar sem einn prestur þjónar. Safnaðarfélagar eru næstum níu þúsund og sífellt fjölgar í hópnum.