Vikan - 22.01.1953, Síða 10

HEIMILIÐ
RITSTJÓRI: ELlN PALMADÖTTIR
ÍSLAND ER EINA LANDIÐ
sem getur fullgilt hinn nýja samning um stjórnmálaréttindi
kvenna, án þess aö breyta þurfi lögum landsins, segir frú
Bodil Begtrup sendiherra.
FRÚ Bodil Begtrup sendiherra er nýkomin heim frá New
York, þar sem hún var fulltrúi Danmerkur á Allsherjar-
þingi Sameinuðu þjóðanna. Þar sem lesendum blaðsins mun
vafalaust leika forvitni á að frétta hve vel kvenréttindamálum
stofnunarinnar miðar áfram, sneri blaðið sér til sendiherrans.
Frú Bodil Begtrup er þessum málum allra kvenna kunnug-
ust, því hún var ein af sjö fyrstu fulltrúunum, sem kallaðir
voru saman til umræðna um hagsmunamál kvenna á vegum
Sameinuðu þjóðanna 1946. Eftir það var hún í þrjú ár fulltrúi
Danmerkur í nefnd þeirri sem sett var á stofn innan samtak-
anna til að annast málefni kvenna.
— Ég mætti aldrei neinni mpt-
stöðu gegn áhugamálum mínum þeg-
ar ég var ung, segir frúin. — Fað-
ir minn skildi t. d. vel að mig lang-
aði til að menntast. Þessvegna hef-
ur mér alltaf fundizt það vera skylda
mín að hjálpa öðrum konum, sem
áttu við erfiðleika að stríða í þess-
um efnum.
— Þegar ég hafði lokið prófi í hag-
fræði árið 1929, bað ein af forvígis-
konum kvenréttindahreyfingarinnar í
Danmörku mig að fylla þeirra flokk
og það gerði ég.
Síðan hefur frúin unnið þessum
málum. ómetanlegt gagn.
Upphaf kvenréttindar-
nefndar S.Þ.
1r fyrsta kafla sáttmála Sameinuðu
þjóðanna stendur að meðlimarik-
in hafi ákveðið „að endurvekja trúna
Ef eiginmaðurinn hætti að
koma með nýja konu heim
Þegar Kvenréttindaþingið var í
hébanon barst frú Bodil Begtrup
bréf frá hópi kvenna langt inni í
Afríku. Þœr höfðu heyrt að til
vœri nefnd, sem ynni að því að
afnema fjölkvœni.
Nú vildu þœr mótmcela þessum
aðfórum, þvt þeim fannst þetta
fyrikomulag hentugt. Ilvemig
fœri fyrir þeim ef eiginmaðurinn
liœtti að koma með nýja konu
heim ? Þœr yrðu þá að vinna heim-
ilisverkin alla œfi.
á hin upprunalegu mannréttindi, á
verðleika og gildi mannsins, á jafn-
rétti manns og konu“. 1 London 1946
var strax farið að ræða um það
hvernig þessum orðum sáttmálans
yrði bezt komið í framkvæmd.
Árangurinn af þeim viðræðum varð
sá að níu meðlimaríkjum var boðið
að senda sérfræðinga í kvenréttinda-
málum á fund til skrafs og ráða-
gerða. Aðeins sjö af níu konum
mættu á fundinum í New York í
apríl 1946. Þær voru frá Kína, Dan-
mörku, Frakklandi, Indlandi, Pól-
landi, Suður-Ameríku og Libanon.
Þó konur þessar hefðu ólíka
reynslu að baki, tókst þeim að koma
sér saman um fjögur atriði, sem fyrst
og fremst þyrfti að keppa að.
Þessi fjögur atriði voru:
1. jafnrétti á stjómmálasvið-
inu.;
2. félagsiegt jafnrétti;
3. lagalegt jafnrétti;
4. jafn réttur til menntunar.
Það var þessum konum fljótlega
Ijóst að lögfræðingar þeir og félags-
fræðingar, sem kæmu til með að
skipa mannréttindanefndina myndu
hvorki hafa tíma né hagnýta reynslu
til að fást við vandamál kvenna.
Þessvegna lögðu þær til að sérstök
nefnd yrði sett á stofn innan Sam-
einuðu Þjóðanna, sem fengist ein-
göngu við hagsmunamál kvenna.
Það var í fyrsta skiptið í mannkyns-
sögunni að viðugkenning fékkst á
því, að hinn ójafni réttur kynjanna
væri félagslegt, hagfræðilegt og laga-
legt vandamál, sem varðaði allan
heiminn.
Nefndin var sett á stofn og síðan
hefur hún komið saman á hverju
vori og barizt fyrir jafnrétti karla
og kvenna í heiminum.
Fulltrúarnir sem sæti eiga í nefnd-
inni eru orðnir átján, en ekkert Norð-
urlandanna er þar á meðal (Danmörk
átti þar fulltrúa fyrstu fjögur ár-
in). Frú Begtrup sagðist samt álíta
að eitthvert hinna norrænu landa
ætti að eiga þarr'sæti og að unnið
væri að því að svo verði.
Hvaða árangur hefur
náðst?
Síðan 1945 (þegar sáttmáli Sam-
einuðu Þjóðanna var undirritað-
ur) hafa 24 lönd gert ráðstafanir til
að veita konum kosningarétt, annað-
hvort til jafns við karlmenn eða með
vissum skilyrðum. 1 dag hafa konur
í 45 af 60 meðlimaríkjum Sameinuðu
þjóðanna fullkominn kosningarétt og
í sjö öðrum löndum hafa þær kosn-
ingarétt með vissum skilyrðum (ef
þær hafa vissa menntun eða að þær
fá aðeins að kjósa í sveitarstjórnar-
kosningum).
Hinn nýi samningur
Tveim dögum áður en frú Bodil
Begtrup fór frá New York sam-
þykkti þingið samning, sem kven-
réttindanefndin lagði fram og mun
hann liggja frammi til undirskriftar
og fullgildingar.
1. grein. Konúr skulu hafa
kosningarrétt í öllum kosning-
um til jafns við karlmenn.
2. grein. Konur skulu vera
kjörgengar til jafns við karl-
menn í allar opinberar stöður,
samkvæmt lögum hvers lands.
3. grein. Konur skulu hafa
jafnan rétt og karlmenn til
að hafa á hendi opinberar
skrifstofur og vinna öll opin-
ber störf, samkvaemt lögum
landsins.
En frú Bodil Begtrup, sem er þess-
um málum kunnugust segir að Is-
land sé eina landið í heiminum, sem
geti fullgilt þennan samning án laga-
breytinga. Danmörk yrði t. d. að
setja fyrirvara með tilliti til kon-
ungserfðanna og vegna ýmissa em-
bætta í hernum. Og í Svíþjóð geta
konur ekki orðið prestar. 1 Noregi
geta þær það með sérstökum skilyrð-
um.
En samning þennan verða sex lönd
að samþykkja svo að hann fái gildi.
Frú Begtrup er þeirrar skoðunar að
Norðurlöndin fimm (Finnland gæti
verið með, því lönd utan S.Þ. mega
gerast aðilar að samningnum) og
Dominianska lýðveldið gætu helzt
fullgilt hann.
Hvaða gagn gera allar
þessar samþykktir?
Þær eru mikil stoð fyrir kvenrétt-
indasamtökin í hverju landi.
Fulltrúar hinna ýmsu þjóða á þingi
Sameinuðu þjóðanna skammast sín
fyrir að þurfa að viðurkenna hversu
slæmt ástandið er í þessum efnum i
heimalandi þeirra. Þeir hafa því
áhrif á stjórnina um að breyta þessu.
Kvennréttindasamtök viðkomandi
lands hafa líka betri aðstöðu gagn-
vart stjórnarvöldunum, ef fulltrúi
landsins er búinn að lýsa því yfir að
konur hafi þar frelsi og jafnrétti.
Rétt áður en kvenréttindanefndin
kom saman til fundar í Lebanon,
fengu konur I nágrannalandinu Sýr-
landi t. d. allt í einu og alveg óvænt
kosningarétt.
En áhrifa hins nýja samnings mun
þó gæta í enn ríkara mæli, þegar öll
meðlimariki Sameinuðu Þjóðanna
hafa samþykkt hann og fullgilt. Þá
fyrst er því markmiði náð að kon-
ur í öllum löndum hafi lagalegan
rétt til jafns við karlmenn.
Hvað kemur okkur þetta við ? Við
þurfum ekki á slíkum samningum að
halda, segja vafalaust margar ís-
lenzkar konur.
En þetta er misskilningur. Það er
einmitt á þessu sviði, sem við getum
orðið að gagni og aðstoðað þær þjóð-
ir sem skemmra eru komnar, því
'erfitt er að gera sér grein fyrir því
ástandi sem ríkir víða í heiminum í
þessum efnum.
i i
*
Málefni kvenna í öðrum
deildum S.Þ.
Það er ekki eingöngu kvenréttinda- •
nefnd Sameinuðu þjóðanna, sem
vinnur að því að bæta hag kvenna.
1 ýmsum öðrum deildum stofnunar-
innar er unnið af kappi að þessum
málum.
Alþjóðavinnumálastofnunin vinnur
t. d. að því að bæta vinnuskilyrði
kvenna um allan heim, útvega konum
réttindi til að mega vera frá störf-
um meðan þær ala börn sin o. m. fl.
Unesco berst fyrir betri aðstöðu til
menntunar og þannig mætti lengi
telja. j
Sendiherra Dana á íslandi
FRÚ Bodil Begtrup hefur nú
verið sendiherra Dana á
íslandi í f jögur ár og unn-
ið mikið og gott starf í þágu
beggja landanna.
— Eg er mjög ánægð yfir að
dveljast hér á landi og hef mik-
inn áhuga fyrir landkostum fs-
lands og lifnaðarháttum lands-
manna, segir frú Bodil Begtrup,
enda hefur hún lært íslenzku og
ferðast mikið um Iandið.
— En góð samvinna milli fs-
lands og Danmekur er mér fyr-
ir öllu, segir frúin að lokum.
Lífshætta að kjósa
I mörgum löndum eru karlmenn
skyldaðir til að neyta kosninga-
réttar síns. Konur eru aftur á
móti aldrei neyddar til að kjósa,
þó þœr hafi rétt til þess.
Þetta kemur til af því að sum-
staðar er lífshœttulegt að vera á
ferli á götum úti daginn sem
kosningar fara fram. Uppþot eru
algeng og menn draga jafnvel upp
byssuna til að knekkja á stjórn-
málaandstæðingum sínum. Það er
þvi ekki hœgt að neyða konur til
að leggja sig í slíka hœttu til að
komast á kjörstað.
10