Vikan - 29.10.1953, Síða 4

Hann er enn þann sfag
í dag frægasti
A£> ERU NÚ liðin 63 ár síðan
Indíánahöfðinginn Tatanka Yot-
anka (Sitjandi boli) var veginn. Það
stóð mikill styr um hann í lifanda
lífi, enda einn frægasti rauðskinni í
öllum Bandaríkjunum. Þó er hæpið,
að það hafi nokkurntíma hvarflað að
honum, að jafnvel eftir dauðann
mundi hann koma af stað deilum.
En það gerði hann, og rækilega. Það
er deilt um það enn þann dag í dag,
hvar bein hans eigi að hvíla.
Hann var grafinn við Yates-virkið
í Norður-Dakota. En í sumar tóku sig
til nokkrir af ættingjum hans og að-
dáendum og stálu líkinu. Þeir fluttu
það 30 mílna veg að Grand-fljóti í
Suður-Dakota. Þar grófu þeir Sitj-
andi bola aftur — undir 20 tonnum
af sementi og stáli. „Jafnvel atom-
sprengja gæti ekki hróflað við honum
núna,“ segja þeir stoltir. En stjórn-
arvöldin í Norður-Dakota bíta á jaxl-
inn og bölva i hljóði.
Hinn nýi grafreitur Sitjandi bola
er skammt frá þeim stað sem hann
fæddist á 1834. Faðir hans var flokks-
höfðingi í ættbálki Siouxa. Hann hét
líka Sitjandi boli.
Pilturinn var fyrst kallaður
Stökkvandi greifingi, og kornungur
vakti hann aðdáun leikbræðra sinna
með hugrekki sínu og veiðikænsku.
Fjórtán ára að aldri fór hann í hern-
að með föður sínum móti Kráku-indí-
ánum, og í þeirri herferð slátraði
hann óvinunum af svo miklum dugn-
aði, að faðir hans gat ekki dulið gleði
sína.
Þegar heim kom, efndi Sitjandi
boli hinn eldri til mikillar veizlu, gaf
gestum sínum marga og góða hesta
og tilkynnti: „Sonur minn er nú þess
verður að bera mitt nafn.“
Sonurinn var kominn til mikilla
virðinga þegar um tvítugt, bæði var
hann frábær bardagamaður, og svo
þótti hann ráðhollur og laginn samn-
ingamaður, talsverður galdramaður
og ágætur spámaður.
Sitjandi boli var rösklega .172
sentimetra hár, sterklegur og vöðva-
mikill og svo gildur, að engu var
líkara en hann væri hjólbeinóttur.
Hann fór í hverja herferðina á fætur
annarri á sjöunda og áttunda tug
aldarinnar, bæði gegn hvítum mönn-
um og óvinum sinum úr hópi rauð-
skinna. Árás hans á herbúðir Banda-
ríkjamanna í Buford (1866) skutu
allri þjóðinni skelk í bringu. Hann
var kunnur sem óvenjuslunginn
hestaþjófur, og hann braut hvað eft-
ir annaö banhið gegn því, að Indíán-
ar færu út af hinum afmörkuðu veiði-
svæðum sinum.
HVAÐ SEGJA MENN NU UM
„VEIKARA KYNIÐ

STÚLKAN í Tehachapi-kvenna-
fangelsinu í Kaliforníu var
ung og lagleg. Hún var líka ósköp
meinleysisleg að sjá. En þegar
jarðskjálfti hafði það í för með
sér, að hún var flutt til bráða-
birgða í annað fangelsi á næstu
grösum, kom hið rétta eðli henn-
ar í ljós. Hún svipaðist um í hin-
um nýja klefa sínum, komst að
þeirri niðurstöðu, að hann væri
hreint ekki traustbyggður — og
strauk.
Hún heitir Edith Frederickson,
og þegar jarðskjálftinn kom henni
svona óvænt til hjálpar, var ný-
búið að dæma hana í 25 ára fang-
elsi fyrir rán.
Edith var búin að geta sér
talsverðan orðstýr sem ræningi.
Hún hafði marghleypu að vopni,
og það var uppáhaldsaðferð henn-
ar að ganga inn í verzlun, veifa
marghleypu sinni i andlitið á
eigandanum og hirða allt úr kass-
anum. En eitt sinn stóð lögregl-
an hana að verki, og þá fékk hún
25 ára fangelsisdóminn.
Þegar hún strauk úr fangels-
inu, var strax gerð að henni mikil
leit. Yfirvöldin þurftu heldur ekki
lengi að bíða eftir því, að hún
tæki upp sína fyrri iðju. Rösk-
lega mánuði eftir flóttann, skaut
henni upp í áfengisverzlun i Los
Angeles, og með henni unglings-
piltur. Pilturinn var kvíðinn og
taugaóstyrkur, Edith róleg og
ákveðin.
Hún var í karlmannsfötum, en
þannig klæddist hún oftast á ráns-
ferðum sínum. Það kom sér iðu-
lega vel. Hún var með drengja-
koll, og kaupmennirnir héldu oft
hún væri 16—17 ára strákur. Svo
lýstu þeir henni þannig fyrir lög-
reglunni — og Edith var óhult.
1 þetta skipti skipaði hún pilt-
inum að binda áfengissalann,
draga hann inn í hliðarherbergi
og rota hann! Þegar unglingur-
inn hikaði, sagði hún kuldalega:
„Ekkert mas, eða ég skýt þig!“
Þau höfðu nærri 20,000 krónur
upp úr krafsinu. Pilturinn gegndi
Edith og rotaði kaupmanninn, en
hún brá sér inn fyrir búðarborðið
og tæmdi peningakassann. Þegar
kaupmaðurinn raknaði úr rotinu
og gat sótt hjálp, lýsti hann
árásarmönnum sínum sem „tveim-
ur unglingspiltum, þokkalega
klæddum.“
Edith skaut næst upp rösklega
mánuði seinna og var enn dulbúin
sem karlmaður. Pilturinn var í
fylgd með henni, og enn lögðu þau
leið sína inn í áfengisverzlun.
En að þessu sinni kom babb í
bátinn. Kaupmaður hinum meg-
in við götuna sá Edith ota byss-
unni og gerði lögreglunni aðvart.
Þegar hún kom út 1700 krónum
ríkari, gekk hún beint í fangið
á lögreglunni. Piltinn fundu lög-
regluþjónarnir hinsvegar í felum
inni í geymslu vínverzlunarinnar,
og þar var hann tekin.
Þó að Edith væri ekki fysjað
sama, sýndi hún það samt við
þetta tækifæri, að ekki var hún
algerlega samvizkulaus. Þegar
hún og félagi hennar voru dregin
niður á lögreglustöð, lýsti hún
þvi yfir, að pilturinn hefði ekki
gerst ræningi af frjálsum vilja.
',,Eg þröngvaði honum til þess,“
sagði hún, ,,og öll sökin er þess-
vegna mín.“
-ÚN JÁTAÐI líka, að þetta
hefði verið tíunda ránsferð
hennar á tveimur mánuðum. Hún
áætlaði, að hún hefði haft að
minnsta kosti 125,000 krónur upp
úr krafsinu. Og hún sýndi þess
engin merki, að hún hefði sam-
vizkubit.
Hún bíður nú dóms fyrir þessi
afbrot sin, auk þess sem hún
liggur undir ákæru fyrir að
strjúka úr fangelsi — auk þess
sem hún á eftir að afplána 25 ára
fangelsisdóminn. Það er ósenni-
legt, að jarðskjálfti eigi eftir að
bjarga henni öðru sinni. Það er
líka ósennilegt, að verðirnir gefi
henni mörg tækifæri til undan-
komu. Þessvegna má ef til vill
segja, að lífi ungu meinleysislegu
stúlkunnar sé raunverulega lok-
ið: heimur hennar verður þröng-
ur fangelsisklefi og allsleysi henn-
ar svo fullkomið, að jafnvel föt-
in, sem hún klæðist, verða ekki
hennar eign.
ALCIDE SUDORF.
Snemma árs 1876 fékk hann ströng
fyrirmæli um það frá Phil Sheridan
hershöfðingja að fara rakleitt heim
og hreyfa sig ekki þaðan. Indíána-
höfðingi'nn hafði það að engu.
Skömmu siðar felldu raujskinnar
hcilan bandarískan herflokk í návígi:
264 manns. Sitjandi boli tók ekki
þátt í þeim bardaga, en hann var
talinn ábyrgur sem höfðingi árásar-
mannanna.
Hann tók það til bragðs að flýja,
til Kanada. Hann var þá orðinn fræg-
ur um öll Bandaríkin, og raunar víð-
ar. Óteljandi sögur voru samdar um
hann, flestar lognar. Honum var
ýmist lýst sem raupgjörnu bleyði-
menni eða ósigrandi ofurmenni. Sum-
ar sögurnar hermdu, að hann væri
hvítur maður í dulbúningi, aðrar að
hann hefði lært hermennsku í erlend-
um herskóla. Ennfremur var hann.
gerður að frímúrara, kaþólika, mikl-
um málamanni og fræðimanni!
Bók með latneskum og frönskum
kvæðum var gefin út 1878, og stóð
á titilblaði hennar, að Sitjandi boli
væri höfundurinn. Sannleikurinn var
hinsvegar sá, að hann var hvorki læs
né skrifandi, nema hvað einhver
hafði kennt honum að ltlóra nafnið
sitt.
Hann hélst ekki við í útlegðinni og
hélt heim upp úr 1880. Honum hafði
þá verið heitið sakaruppgjöf. Samt
var hann hafður í haldi i tvö ár. Þeg-
ar hann loks komst til ættbálks síns,
var hann sár og reiður.
Þá birtist á sjónarsviðinu Allen
nokkur höfuðsmaður og bauðst til
að borga honum peninga, ef hann
vildi ferðast um Bandaríkin og halda
á sér sýningar. Ári síðar var hann
orðinn leiður á þessu og réði sig til
Buffalo Bill, sem var gamall vinur
hans. Um þær mundir ferðaðist Buff-
alo Bill um Bandaríkin með feikn-
stóran skemmtiflokk rauðskinna og
kúreka.
Bill og Sitjandi bola samdi sæmi-
lega. Indíánahöfðinginn, sem alla tíð
var mikið gefinn fyrir kvenfólk, varð
stórhrifinn af hinni miklu skyttu
Annie Oakley og gerði hana að fóst-
urdóttur sinni.
Sitjandi bola græddist talsvert fé,
enda greiddi Bill honum gott kaup
og fólk borgaði fúslega dollar fyrir
eiginhandar undirskrift hans. En
þetta rann úr greipum hans jafnharð-
an, enda var hann mikill barnavinur
og óspar á aurana við blaðsölustráka
og aðra unglinga, sem allsstaðar eltu
hann.
Hann var kynntur fyrir forsetan-
um í Washington, en mest fannst
honum samt til um mannf jöldann, sem
hann sá í stórborgunum. ,,Ef ég hefði
vitað, hve hvítu mennirnir voru
margir, hefði ég ekki reynt að stöðva
þá,“ tautaði hann.
Framhald á bls. 14.
4