Vikan - 29.10.1953, Blaðsíða 12

ORSETI Bandaríkj-
anna les The New
York Times á hverjum
morgni. Aðrir hátt-
settir embættismenn
bandarískir fara að dæmi hans. Sendiherrar
erlendra ríkja í Washington lesa blaðið dag-
lega, og handan Atlantshafsins er útlenda út-
gáfan af því grandskoðuð af mönnum eins
og forsætisráðherra Breta, utanríkisráðherr-
anum franska og Piusi páfa XII. Utanríkis-
ráðuneytið í Moskvu fær símleiðis ítarlegan
úrdrátt úr efni þess.
Það er ósköp einfalt mál, hversvegna stjórn-
málamenn og rikisstjórnir telja sér skylt að
fylgjast með The New York Times: það er
eitt áhrifamesta og áreiðanlegasta dagblað
veraldar.
Æsifregnir sjást aldrei á síðum þess, né
heldur beita fréttamenn þess æsifregnastíl. En
það hefur sett sér það mark-
mið að vera ítarlegasta frétta-
blað heims, einskonar alþjóð-
leg fréttastofnun, sem ekkert
vandamál sé óviðkomandi og
sem menn geti haft gagn af,
hvar sem þeir séu staddir.
Ritstjórnardálkum þess er
stýrt eftir sömu reglu. 1 inn-
anlandsmálum er stefna blaðs-
ins allt annað en frjálslynd.
En blaðamenn The New York
Times gæta þess vandlega að
blanda ekki saman upplýsing-
um og skoðunum. Fréttin er
í þeirra augum frásögn eða
sönn saga, þar sem allt er und-
ir því komið, að sagt sé frá af
fullkomnu hlutleysi. Sé blaðið óánægt með það,
sem fram kemur I fréttinni, eða andvígt þeirri
stefnu, sem hún boðar, þá verður að hafa
það. Fréttin lýsir atburði, og þar verður mál-
ið að hafa sinn eðlilega gang. En athugasemd-
ir við fréttina — sé þeirra þörf — koma ekki
í lok hennar, einq og oft vill til dæmis brenna
við í íslenzkum blöðum. Til þess eru ritstjórn-
ardálkarnir.
A sama hátt meðhöndlar blaðið allar er-
lendar fréttir.
Arthur Hays Sulzberger, útgefandi og yfir-
ritstjóri The New York Times, getur ekki
þakkað sér einum það, hversu mikils álits
blað hans hvaðanæva nýtur. Hinsvegar má
hann vera ánægður með það, að því hefur síð-
ur en svo hrakað í stjórnartíð hans.
Henry J. Raymond stofnaði blaðið 1851. En
það fór illa af stað. Ritstjórn þess var í hálf-
gerðum ólestri, og það var engan veginn til
fyrirmyndar. Þegar Adolph nokkur Ochs
keypti það fyrir 75,000 dollara 1896, var það
skuldum vafið miðlungsblað, sem rétt með
naumindum tókst að hjara. Það var Ochs
sem lagði grundvöllinn að hinni nýju stefnu:
„ítarlegum fréttaflutningi byggðum á stað-
reyndum einum saman, hlutleysi og heiðar-
leika“. Ochs var það líka sem skipulagði
stærstu og bestu fréttaþjónustuna, sem nokk-
uð blað hefur nokkurntíma ráðið yfir. Sulz-
berger — en hann tók við stórnartaumunum
1935 — hefur lagt á það alla áherslu að halda
áfram á þeirri braut, sem fyrirrennari hans
vísaði. Kjörorð hans er: „Það er skylda frétta-
mannsins að lýsa staðreyndum eins nákvæm-
lega eins og völ er á, enda er sannur frétta-
flutningur meginstoð lýðræðisins og aðeins
sannleikurinn getur sigrast á áróðursvopninu."
Hvernig vildi það til, að Sulzberger varð út-
gefandi The New York Times?
Hann giftist dóttur eigandans.
Hann fæddist í New York 12. september
1891. Faðir hans var ríkur verksmiðjueigandi.
1 skóla kynntist hann menntaskólastúlku að
nafni Iphegene Ochs, dóttur Adolph Ochs. Þau
giftust 1917, þegar
Sulzberger var liðsfor-
ingi í hernum.
Hann fékk lausn úr
herþjónustu 1919 og
byrjaci að vinna hjá tengdaföður sínum á
blacinu. Hann var gerður að aðstoðargjald-
kera, en það var þó naumast annað en nafn-
bctin. Ætlunin var, að hann lærði sem ræki-
leg'ast og á sem skemmstum tíma, hvernig
reka ætti dagblað. Hann var augsýnilega góð-
ur nemandi, því áður en árið var á enda, var
Ochs búinn að gera hann að aðstoðar-forstjóra
blaðsins. 1933 tók hann við stjórn þess til
bráðabirgða, þegar Ochs veiktist. Tveimur ár-
um síðar andaðist Ochs, og þá tók Sulzberger
við embætti hans að fullu.
Sem útgefandi hefur hann að mestu látið
ritstjóra sína og blaðamenn annast daglegan
rekstur blaðsins. Það hefur að jafnaði upp
undir hundrað fréttamenn er-
lendis og 400 ,,innlenda“ blaða-
menn, þar af um 150 í New
York. Ennfremur hefur Sulz-
berger reynt að skipta sér sem
minnst af mönnunum, sem
skrifa í það ritstjórnargrein-
arnar. Á hinn bóginn beitir
hann húsbóndavaldi sínu þeg-
ar um stærri ákvarðanir er að
ræða, og eins gefur hann lín-
una, ef svo mætti orða það,
þegar blaðið tekur afstöðu til
stórmála á innlendum og er-
lendum vettvangi. Þannig var
það hann sem ákvað, að
Times skyldi stuðla að endur-
kjöri Roosevelt forseta 1936,
enda þótt það hefði í för með sér talsverða
lækkun á auglýsingatekjum. Hann var það
líka eem lét Times styðja Wendel Willkie í
forsetakosningunum 1940 — g'egn Roosevelt.
Og hann er það, sem nú notar hvert tæki-
færi til þess að láta Times lumbra kurteis-
lega á bandarískum einangrunarsinnum og
þeirra fylgisfiskum.
En þótt Sulzberger gefi starfsmönnum sín-
um lausan tauminn, fylgist hann nákvæmlega
með því, sem þeir gera. Ekkert í blaðinu fer
fram hjá honum, og iðulega sendir hann rit-
stjórum sínum orðsendingar með óskum og
ábendingum.
Ritstjórnarfundir eru haldnir daglega, þar er
rætt um helstu atburði utan lands og innan.
SULZBERGER er furðu rólyndur af blaða-
útgefanda að vera, og þess eru fá dæmi,
að hann hafi stokkið upp í nef á sér. Hann
hefur gaman af að spila póker, fara i fjörugar
veizlur og sækja leikhús með konu sinni. Hann
er mættur til vinnu fyrir klukkan niu og vinn-
ur oftast fram að kvöldmat. Þá fer hann heim
og vinnur þá gjarnan þar fram eftir kvöldi.
Hann hefur ósköp íburðarlitla skrifstofu í
Times-byggingunni, stórhýsi sem virt er á
meir en 200 milljónir króna.
The New York Times er sjaldnast minna
en 48 síður á rúmhelgum dögum, en brot þess
er allmiklu stærra en íslenzku dagblaðanna
(átta dálkar). Á sunnudögum er blaðið venju-
legast hátt á þriðja hundrað síður!
Það er heldur þungt yfir Times, bæði stíl
þess og umbroti. Svo hefur jafnan verið.
Kannski er tónninn líka stundum helsti hátíð-
legur. En það má ganga að því vísu, að frá-
sögn þess af atburðum sé vandaðri og ítar-
legri en flestra ef ekki allra annarra blaða
bandarískra. ,
—W—
NÆST 1 ÞESSUM DÁLKUM:
GEOFFREY HEYWORTH
Hann stjómaöi einu af stórveldum
viðskiptaheimsins.
m n inMiiiBr
ARTHUR SULZBERGER
opinberi ákærandi stóð á fætur og beindi máli
sinu til kviðdómsins. Hann fór aðeins fáum orð-
um um þátt Bywaters í drápinu. Hann taldi þá
fullyrðingu hans hlægilega, að hann hefði drep-
ið Thompson í sjálfsvörn. Hinsvegar liefði hann,
þ. e. Bywaters, beitt hníf sínum svo vægðarlaust,
að naumast væri hægt að trúa öðru, en að hann
hefði verið ráðinn i að ganga að fórnarlambi
sínu dauðu.
Þetta var þáttur Bywaters. Einfalt mál og ó-
brotið. Og þá kom ákærandinn að hinum fangan-
um, konunni í málinu. Hann vísaði algerlega á
bug þeirri fullyrðingu, að sakborningarnir hefðu
haft í hyggju að hlaupast á brott saman. „Allt
til hinstu stundar,“ sagði hann, „er því hreyft
í bréfunum að fjarlægja beri eiginmanninn með
eitri.“ Sömuleiðis væri hreinasta fjarstæða að
ætla, að hið sífelda tal um eitur og glerbrot
hefði verið „eintómt grín“. Að minnsta kosti einn
bréfkafli væri „fullur af glæpum."
Hér átti ákærandinn við bréfið, sem Edith
skrifaði Bywaters 1. apríl og þar sem hún fór
svo mörgum orðum um sálarkvöl sína. Þar líkir
hún manni sínum við „kött, sem hefur níu líf“,
talar um „beiskt te“ og fer nokkrum orðum um
„mulda rafmagnsperu" — í matinn hans. Bréf-
inu lauk með því, að Edith bað elskhuga sinn
að farga því — hvað hann ekki gerði.
Ákærandinn gleymdi heldur ekki að minna
kviðdómendurna á, hvernig þessi kona, sem stóð
ákærð fyrir morð, hefði á síðustu stundu reynt
að varpa allri sök á elskanda sinn. Síðan fór
hann enn nokkrum orðum um bréf hennar og
það samsæri, sem hann fullyrti, að hún og By-
waters hefcu gert gegn manni hennar. En ræðu
sinni lauk hann með því að skora á kviðdóminn
að finna ekki einasta hinn unga sjómann sekan
um morð að yfirlögðu ráði, heldur einnig ást-
mey hans.
Nú átti aðeins dómarinn eftir að ávarpa kvið-
dómendurna. Hann gerði það í langri og heldur
leiðinlegri ræðu. Ýmsir hafa orðið til þess að
gagnrýna þessa ræðu, meðal annars kunnir lög-
fræðingar. Þeim þykir sem dómarinn hafi talað
i helst til miklum „prédikunartón" og þá komist
inn á ýmislegt málinu óviðkomandi.
Svo mikið er víst, að margir líta nú svo á, að
ræða Shearman dómara hafi verið allt annað en
hlutlaus. Hann fyrirleit sakborningana og dró
vægast sagt enga dul á það. Hann sá enga á-
stæðu til að vorkenna þeim í eymd þeirra, að
bera í bætifláka fyrir þá, að viðurkenna eitt
andartak þann möguleika, að þeir hafi naumast
vitað hvað þeir gerðu. Lýsing hans á morðinu
var til dæmis síður en svo sakborningunum í vil:
„Það er enginn á ferli og klukkan er hálf tólf,
þegar maðurinn fær fyrstu hnífstunguna. Á blóð-
blettunum má sjá, hvar hann hefur staðið. Svo
fær hann hnífinn í sig aftur, sennilegast þá í
brjóstið; til þess benda blóðblettirnir. Þá hefur
hann komist nokkur fet niður veginn . . . Það
er mikið af blóði, sem sprautast út. Hann snýr
við, reikar að húsveggnum og hnígur til jarðar
. . . Hann fór alls 46 eða 47 fet, eftir blóðblett-
unum að dæma.“
KLUKKAN ER langt gengin í þrjú þennan
vetrardag. Dómarinn er búinn að ljúka máli
sínu. Kviðdómendurnir ganga út úr salnum. Curt-
is-Bennett fer líka. Eftir þessa ræðu, er hann
svo kvíðinn, að hann hefur ekki kjark í sér til
að bíða. Hann býst við hinu versta. Einn tími
líður — og annar. Það er komið myrkur úti og
ljós eru kveikt í réttarsalnum. Þegar klukkuna
vantar kortér í sex, koma kviðdómendurnir aftur.
Þeir fá sér sæti í stúku sinni, dómarinn spyr
hvaða niðurstöðu þeir hafi komist að. Talsmaður
þeirra stendur á fætur. Báðir hinna ákærðu eru
sekir.
Bywaters sprettur á fætur: „Ég segi að þetta
sé rangt. Edith Thompson er saklaus. Ég er eng-
inn morðingi. Ég er enginn launmorðingi."
Dómarinn setur upp svarta höfuðfatið, tákn líf-
látsdómsins.
Og Edith Thompson hrópar: „Ég er saklaus!
Ó Guð minn, ég er saklaus!"
12