Vikan - 27.02.1958, Blaðsíða 13

Mayne hló. „Ég er enginn asni, Engles," sagði
hann. „Brjóttu hann upp.“
Engles yppti öxlum. Hann tók upp einn hakann,
steig ofan á kassann til þess að halda honum
föstum, og rak hakann ofan í hann. Hakinn gekk
inn viðstöðulaust og rotinn kassinn datt í sundur.
Hann var fullur af mold.
Mayne gaf frá sér væl og glápti á kassann.
Siðan stökk hann aftur á bak, og byssan skalf i
höndum hans. „Hvað á þetta að þýða?“ öskraði
hann. „Hvað ertu búinn að gera við gullið, Eng-
les? Þetta er ekki gullið. Þetta er mold. Hvað
ertu búinn að gera við það?“ Hann hafði sleppt
sér algerlega. Andlit hans var afmyndað af
bræði. „Hvað ertu búinn að gera við það?“ end-
urtók hann. „Segðu mér hvað þú gerðir við það
— eða — eða.“ Hann var orðinn þvögiumæltur.
Ég hélt í fyrstu, að hann myndi skjóta Engles.
„Láttu ekki eins og kjáni,“ sagði Engles. Hann
sagði þetta hryssingslega og nokkuð valdsmann-
lega. „Þessir kassar hafa legið í moldinni síðan
þeir voru settir þar. Vinir þinir Muller og Mann
vita eflaust hvar gullið er. En þú ert búinn að
drepa þá.“
„Hversvegna stakkst þú upp á þvi að opna
kassann?“ spurði Mayne. Hann var að ná sér
aftur. „Hversvegna vildirðu láta mig sjá hvað
var innan í þeim? Þú vissir, að gullið var ekki í
kössunum."
„Ég gerði aðeins ráð fyrir, að vinir þinir hefðu
leikið á þig,“ svaraði Engles.
„Þeir hefðu aldrei gert það. Þeir sögðu mér
allt, til þess að sleppa úr fangelsinu. Þeir grófu
gryfjuna fyrir Stelben og settu kassana og líkin
ofan á hana. Hann læsti sig síðan inni og dró
fyrir gluggana, svo að þeir sæju ekki inn. Síðar,
þegar þeir litu inn, var búið að fylla upp í gryfj-
una og steypa yfir gatið og stóin sett á sinn stað.
Þeir komust ekki inn, þvi að hurðin var læst.“
„Það sögðu þeir, já,“ sagði Engles.
Mayne leit æðislega í kringum sig. „Það er ein-
hvers staðar hérna inni. Það hlýtur að vera
hérna.“
„Ertu viss um, að Múller og Mann hafi farið
með það hingað inn?“ spurði Engles rólega.
„Já, auðvitað gerðu þeir það. Og hann hefði
ekki getað flutt það út úr byrginu, án þess að
þeir tækju eftir þvi.“
„Þú hefur ekki annað en drengskaparloforð
þeirra,“ minnti Engles hann á. „Þegar öllu er á
botninn hvolft, þá sveikst þú þá í tryggðum.
Hvers vegna ættu þeir þá ekki að hafa svikið
þig?“
„Grafið upp hina kassana," skipaði Mayne.
„Ef einn kassi er fullur af mold, þá eru hinir
það líka,“ sagði Keramikos.
„Grafið þá upp,“ hreytti Mayne út úr sér.
Við unnum miklu hraðar núna. Við grófum upp
tuttugu og einn kassa. Við rifum þá alla upp.
Þeir voru allir fullir af mold.
„Hvað eigum við þá að gera núna?“ spurði
Keramikos, þegar sá síðasti hafði verið opnað-
ur og innihaldið hafði komið í Ijós.
En Mayne heyrði ekki í honum. Hann leit yfir
vélarnai’, mælaborðið og veggina. „Það er ein-
hvers staðar hérna inni,“ sagði hann. „Ég er viss
um það. Og ég skal finna það, þótt ég þurfi að
rífa allt byrgið i tætlur.“
„Eigum við ekki að fá okkur að drekka og
hugsa málið ?“ stakk Engles upp á.
Mayne leit á hann. Hann hikaði. Hann hafði
misst sjálfstraust sitt. „Allt í lagi,“ sagði hann.
Ködd hans var hljómlaus. „Setjið þetta drasl aft-
ur í holuna og mokið yfir það.“ Hann benti á
líkin sem lágu í moldarhrúgunni.
Þegar við höfðum lokið þéssu, bárum við verk-
færin aftur til kofans. Það virtist vera að syrta
að og vindurinn næddi gegnum blaut föt mín.
Joe sat makindalega við arininn og var að lesa.
„Hvað í ósköpunum hafið þið nú verið að gera?“
spurði hann. „Ég var farinn að verða áhyggjufull-
ur. Hvað hafið þið verið að gera, hafið þið verið
í garðyrkjuleik?“ Hann benti á verkfærin, sem
við héldum á.
„Nei, við vorum að grafa eftir gulli,“ svaraði
Engles.
Framhald í nœsta blaði.
Litli kofinn
Nœsta leikrit í Þjóðleikhúsinu

EFTIR nokkra daga frumsýnir Þjóðleik-
húsið gamanleikinn „Litla kofann" eftir
franska leikritahöfundinn André Roussin.
Leikurinn er græskulaust gaman — full gróft
gaman að sumum finnst, en sprenghlægilegur,
allt frá því tjaldið er dregið frá og Sússana
heyrist kalla að tjaldbaki „e-elskan“ og þang-
að til tjaldið fellur. Það er ekki heiglum hent
að þýða slíkt leikrit úr jafn blæbrigðaríku
máli og franskan er þegar um ástarmál er að
ræða, yfir á íslenzku, sem ekki hneysklar við-
kvæmar sálir, en þýðandi leiksins, Bjarni Guð-
mundsson blaðafulltrúi, virðist synda aðdáan-
lega vel milli skers og báru.
Efnið er ósköp einfalt og í rauninni ómerki-
legt. Þrjá skipbrotsmenn rekur upp á eyði-
eyju: eiginmanninn, eiginkonuna og elskhuga
konunnar. Þetta skapar talsvert ónotalega að-
• Á æfingu: Rúrik Haraldsson (elskhuginn),
Þóra Friðriksdóttir (Sússana), Róbert Arn-
Einnsson eiginmaðurinn). Ljósm. Þórarinn.
stöðu fyrir alla aðila, og gefur tilefni til
margra skemmtilegra atvika og tilsvara. Síð-
ar birtist á sviðinu svertingi, sem konan held-
ur að sé villtur höfðingjasonur, en hann reyn-
ist aðeins vera kokkurinn af sokkna skipinu.
Koma hans verður svo tilefni enn skoplegri
atvika.
Fádæma vinsældir
Þó efnið virðist ekki merkilegt, hefur Litli
kofinn verið sýndur við fádæma vinsældir bæði
í heimaborg sinni og öðrum stórborgum (ekki
þó í Moskvu), og nú hafa Bandaríkjamenn
kvikmyndað leikritið.
Litli kofinn átti þó ekki upp á pallborðið í
fyrstu. André Roussin skrifaði leikritið á ein-
um mánuði á „hæli fyrir hálfgerða taugasjúk-
linga“, eins og hann segir sjálfur. 1 fyrstu
kallaði hann það „Þrir á eyju“, en ltenndi það
svo við eitt af skemmtilegri tilsvörunum í
leiknum: „1 litla kofanum er það ég sem þjá-
ist, en þú sem hrýtur". Hann segist hafa gert
það með vilja að hafa leikinn svolítið lang-
dreginn í byrjun, til að gefa seinbúnum áhorf-
endum tækifæri til að koma sér fyrir í sætum
sínum. Því fer þó fjarri að við séum að hvetja
leikhúsgesti til að koma seint þeir mega af
engu missa.
Roussiq gekk illa að koma leikritinu á fram-
færi. Fimm leikstjórar höfnuðu því, en loks
var það sett á svið í desember 1947. Siðan hef-
ur það verið sýnt stanzlaust i París. 1 fyrra-
vetur voru kornnar yfir 1700 sýningar. Á þess-
um tíu árum er búið að endurnýja leiktjöldin
þrisvar, fallega skipreika frúin er tíu sinnum
búin að fá nýjan, rifin silkikjól og hver ein-
asti þeirra hefur verið saumaður og rifinn
eftir listarinnar reglum af tízkufrömuðinum
Balmain. Og auðvitað er búið að skipta oft
um leikendur.
Það er eins og Parísarbúar geti aldrei feng-
ið nóg af að hlægja að fyndnu tilsvörunum í
þessu leikriti. Einasti maðurinn, sem fyrir
löngu er búinn að fá nóg af Litla kofanum, ér
höfundurinn (hann lék sjálfur elskhugann til að
byrja með). Fyrstu tvö árin reyndi hann tutt-
ugu sinnum að koma á framfæri öðru leikriti,
en leikstjórarnir vildu ekkert nema Litla kof-
ann. Velgengni þess varð í hans augum eins
og slæm martröð. Loks tókst honum að fá
annað leikrit. Það vakti mikla kátinu og nú
eru alltaf i gangi í París gamanleikir eftir
André Roussin •— auk Litla kofans.
Brösur við ritskoðunina.
Þar sem strangt eftirlit er með efnisvali
leikhúsanna, hafa leikstjórar átt i talsverðum
brösum við ritskoðunina vegna Litla kofans.
Enski leikstjórinn Peter Brook reyndi að
breiða yfir þetta töfrandi siðleysi í leiknum
með því að hafa sviðið sem skrautlegast. Hann
lét hengja stóra bananaklasa um allt sviðið
og koma fyrir fagurrauðum og hágrænum
blómum innan um vafningsviðinn. Siðan lét
hann leikendurna vera að bjástra heilmikið á
sviðinu. Með þessu hugðist Brook dreifa at-
hygli ritskoðandans. En allt kom fyrir ekki.
Viku fyrir frumsýninguna í London, kom
eftirlitskona hennar hátignar, og varð þrátt
fyrir allt tilstandið alveg yfir sig hneyksluð.
Meðal annars lagði hún blátt bann við því að
Sússana, eiginkonan, færi inn í þennan ill-
• Litli kofinn á sviði í París. Sá í kjólföt-
unum er höfundurinn, André Roussin, sem lék
elskhugann.
ræmda litla kofa með manni af öðrum litar-
hætti, hvort sem hann ætti að vera höfðingja-
sonur eða kokkur. Hvað var nú til ráða?
Svertingjanum var bara í snarti breytt í
danskan kokk, sem útskýrði litarhátt sinn með
því að hann væri búinn að liggja of lengi í
sólinni og tók svo ofan fjaðraskrautið áður
en hann yfirgaf leiksviðið, svo engum gaetí
blandast hugur um að þar færi ljóshærður
Dani. Þá var allt i bezta lagi. Nú var ráðin
bót á siöleysinu, og danska sendiráðið bar ekki
fram ncin mótmæli. Margaret prinsessa gat
Framhald á bls. 14.
VIKAN
13