Vikan - 16.03.1961, Blaðsíða 4

Heigi Sæmundsson
Marzgreinin
Gægzt á
sex
glugga
RÍKUR ÞÁTTUR.
íslendingum er sannarlega mikil
nauðsyn að nema tungur annarra
þjóða. Með þeim hætti verða eyjar-
skeggjarnir norðan úr höfum vinnu-
færir og samkvæmishæfir á heims-
vísu, einangrunin hverfur, fjarlægð-
irnar skipta litlu eða engu máli
framar, öryggi kemur í stað minni-
máttarkenndar, og menntun leysir
heimaalningshátt af hólmi. Þess
vegna htýtur tungumálanámið að
vera ríkur þáttur í islenzku fræðslu-
kerfi, enda er svo. Hins vegar
gæti hugsazt, að framkvæmdin stæði
til bóta.
Málakunnátta mun algengari á
íslandi en viða annars staðar. Hér
fer naumast eftir stéttum, að menn
séu sæmilega læsir á erlendar tung-
ur. Sumir íslenzkir bændur geta dá-
vel rætt við menntaða útlendinga á-
hugamál þeirra, og sömu sögu er að
segja um annað vinnandi fólk. Samt
láta flestir sér nægja að lesa blöð
og bækur á öðruin málum, enda er
framburðarkennsla að kalla ný af
nálinni nema þjájlfun og heimS-
mennska þeirra, sem dvalizt hafa í
útlöndum við nám eða starf. Bók-
menntunin segir hér til sfn enn
einu sinni. íslendingar læra yfir-
leitt fyrr að lesa erlend mál en tala
þau eða skrifa. Viðhorfin breytast
að sönnu í þessum efnum með stór-
aukinni skólagöngu, en það tekur
sinn tíma.
FURÐULEG SÉRSTAÐA.
Móðurmálsnámið er sér á parti.
Alþýðumenntun íslendinga má heita
til fyrirmyndar, ef íslenzkukunn-
áttan er undans'kilin. Oft skortir
mikið á, að greindir og gegnir menn,
sem hafa orðið sér út um margs
konar almenna þekkingu, séu sendi-
bréfsfærir á mælikvarða stafsetn-
ingarinnar. Allir vita, hver lands-
skömm flámælið og hljóðvillan er,
en þó fá skólarnir ekki rönd við
reist. Og jafnvel kunnir og víð-
Iesnir rithöfundar eru ekki þeim
vanda vaxnir að stafsetja móður-
málið rétt, svo að varla er von, að
jicir hafi orðaval eða stíl frábær-
lega á valdi sínu. Meginorsök þessa
er kannski sú, að enn vantar
skemmtilega greinargóða kennslu-
bók i íslenzku, þar sem unglingar
geti lært aðalatriði á minnisstæðan
hátt og kynnzt móðurmálinu lífræn-
um skilningi. Snjöllustu rithöfundar
okkar munu fæstir kunna málfræði-
reglurnar, sem verða unglingum
fótakefli á landsprófi. Aftur á móti
kunna þeir skil á hinu, sem eftir
situr, þegar ófrjóar reglur utanbók-
arlærdómsins falla i gleymsku.
Annars skal hér ekki rætt um ís-
lenzkunámið, þó að það sé tvimæla-
laust grundvöllur þess, að aðrar
tungur lærist, og megi því sízt liggja
i þagnargildi. En málfræðingum
okkar ber skylda til að semja um-
rædda kennslubók i íslenzku. —
Vandinn ætti ekki að vera öllu meiri
hér en annars staðar.
GÆGZT Á OF MARGA GLUGGA-
Höfuðgalli tungumálanámsins i
íslenzkum skólum virðist sá, að
nemendum sé ætlað að gægjast á
of marga glugga. íslendingar gera
sér ekki nægilega ljóst, hvað það
er miklu meira virði að kunna tvö
eða þrjú tungumál fast að því til
hlitar heldur en hrafl í fimm eða
sex. Skólarnir eiga að hafa vit fyrir
fólki um þessa hluti, en því fer
fjarri, að svo sé. Margra vetra tungu-
málanám í framhaldsskólum er jafn-
vel sýnu ófullkomnara en sú kunn-
átta, sem fæst á mun skemmri tima
á námskeiðum eða i einkatimum.
Skýringin er aðeins ein: Skipulagi
þessara mála hefur ekki verið komið
í viðunandi horf.
Tungumálsnámið í menntaskól-
unum ætti sennilega að miðast við
islenzku, ensku, dönsku og latínu
og að nemendurnir verði lesandi,
talandi og skrifandi á þessar tung-
ur. Þekking venjulegs islenzks stúd-
ents í móðurmálinu er iðulega fjarri
lagi, og þá er auðvitað ekki við góðu
að búast um þær erlendar tungur,
sem hann hefur grautað i, en aldrei
numið grundvallarskilningi. Hann
flikar raunar prófi í málunum, sem
áðan voru talin, en á þó langt i
land að skríða úr hreiðrinu, hvað
þá að vera fleygur. Þekking hans
er hrafl en ekki kunnátta. Hann
hefur gægzt á sex glugga, en litið
eða ekkert kynnzt vistarverunum
bak við glerið.
Enskan er svo nærri þvi að vera
alheimsmál, að menntaður nútíma-
maður kemst ekki af án hennar. Is-
lendingar hljóta einnig að læra
Norðurlandamál til að vera sam-
talshæfir við nágranna og frændur
og afsanna, að þeir séu búsettir vest-
ar á hnettinum en lega eyjarinnar
segir til um, en þá mun danskan
efalaust koma okkur að mestum
notum, enda var Danmörk tengd
sögu okkar og menningu um langan
aldur. Latínan er lykill að Suður-
landamálunum, svo og enskri tungu,
og þess vegna ólikt ráðlegra að nema
hana til árangurs heldur en læra
hrafl i henni, frönsku og þýzku.
Gildi latinunnar er þvílikt, að eng-
um þarf að dyljast. Hún er eins
konar liftaug vestrænnar menning-
ar.
KUNNÁTTA EÐA HRAFL.
En hvað þá um skólana, þar sem
kennd eru tvö erlend mál tvo eða
þrjá vetur?