Vikan - 13.08.1970, Side 45

NÝTT FRÁ DU PONT
Með nýja „RALLY"*bílabóninu frá
Du Pont má bóna bílinn á aðeins OtyLaLCil
1/2 klst. Reynið„RALLY"*strax í dag.
Laugavegi 178
Sími 38000
skrásett vörumerki Du Pont
meira í þá átt að vera táknræn
en raunveruleg. En svo sannar-
lega er aðstaða kvenna þar samt
miklu betri en annars staðar.
— Aðstaða kvenna hér á
landi og víðar er að sjálfsögðu
mjög mismunandi eftir stéttum.
Hér á landi eru kringumstæður
sveitakvenna til dæmis þannig,
að þær hljóta að taka þátt í
flestum bússtörfum með karl-
mönnunum.
— Já, þær taka þátt í fram-
leiðslustörfunum með mönnum
sinum, en hafa ekki réttindi sam-
kvæmt því. Það situr ekki ein
einasta kona í Framleiðsluráði
landbúnaðarins eða á búnaðar-
þingum. Hér á landi hafa konur
líka alltaf unnið í fiskvinnu, og
þær hafa alltaf unnið við síldar-
söltun og alls konar mikilvæg
störf sem eru gjaldeyrisafl-
andi, en þær njóta ekki réttinda
samkvæmt því, miðað við þau
réttindi sem karlmenn í sömu
eða svipuðum störfum hafa. Það
er afskaplega blóðugt. Og að
hugsa sér að ekki skuli vera
nema ein einasta kona á alþingi
fslendinga. Þetta er náttúrlega
grátlegt.
— En hvernig er með konur
úr öðrum þjóðfélagshópum, úr
millistétt gætum við kannski
sagt? Þær eru ekki lengur barna-
maskínur, vinna ekki heldur að
framleiðslustörfum og lifa því
tiltölulega átakalausu lífi. Eru
þær ekki harðánægðar með
ástandið eins og það er?
- Þær vantar samt sem áður
öryggi. Þær finna að þær eru
óþarfar og líf þeirra er tómlegt.
Það er tómlegt að sitja heima og
þurrka af. Og þær geta ekki
heldur verið vissar um að þetta
vari að eilífu; eiginmaðurinn
gæti hitt einhverja aðra.
— Því hefur verið haldið
fram að hjónabandið í þess nú-
verandi mynd sé að verða úrelt
þjóðfélagsform.
- Sú skoðun hefur sitthvað
til síns máls. Ég held að það sé
aðalatriðið að finna ný félags-
form, opin og ný, í takt við tím-
ana.
Hvað hafið þið helzt hugs-
að ykkur i sambandi við áróðurs
og útbreiðslustarfsemi?
Þar skiptir miklu máli að
fá inni í kvennablöðunum,
kvennadálkunum og afþrevingar-
blöðunum, því að það er það les-
eí'ni sem flestar konur lesa. Það
þýðir ekkert að skrifa um þetta
í rit og blöð, sem ekki ná til
kvennanna, eða þorra þeirra.
Eins þurfum við að fá inni í
fjölmiðlunum. Af þessu stafar
sú tilhneiging okkar að stofna
til einhvers sem athygli vekur;
þetta er gert til að trekkja að
og vekja athygli einmitt fjöl-
miðlanna og almennings, gera
þetta áhugavekjandi eða áhuga-
vert, eins og Ólafur Jónsson
myndi segja.
— f framhaldi af þessu rabbi
væri varla úr vegi að koma eitt-
hvað inn á kvenlýsingar í ís-
lenzkum bókmenntum.
— Hvað bókmenntirnar snert-
ir er það einkum eitt rit, sem ég
hef velt fyrir mér í kringum
þetta, og það er bók Gests Páls-
sonar, sem ég las sem barn. Það
sem er einkennandi við viðhorf
bókmennta okkar gagnvart kon-
um, er að rómantíkin verður þar
yfirgnæfandi, og þessi raunsæja
lýsing á konunum, sem er að
finna í sögum Gests, það er
þráður sem slitnar. Einar H.
Kvaran fer út í andatrú og smá-
borgaraskap.
— Laxness sýnist nú nokkuð
raunsær hvað kvenfólkinu við-
víkur, sums staðar að minnsta
kosti.
— Já, í ritgerðunum. Hins
vegar má til dæmis segja að
þótt Salka Valka sé ákaflega
mikil persóna, þá er hún samt
öðrum þræði óskadraumur karl-
mannsins. Nú, Ugla í Atómstöð-
inni, hún er nákvæmlega það
sama, hún fer bara upp í sveit.
Þetta hafa þær gert, hver af
annarri; í Kjarnorku og kven-
hylli til dæmis; þegar hún er
orðin ólétt þá fer hún upp í
sveit. Meira að segja kvenper-
sóna í sögu Jakobínu Sigurðar-
dóttur, sem er þó raunsæ, hún
fer með barnið sitt upp í sveit.
Það er alls staðar þessi flótti
upp í sveit, út í rómantíkina,
sem sýnir að í bókmenntunum
höfum við ekki gert upp við
tímana. Og þessi rómantíska er
hvergi meira áberandi en í kven-
lýsingunum. Okkur vantar raun-
verulega raunsæjar bókmenntir.
- íslenzkar bókmenntir
mundu nokkuð sérstakar hvað
þessari kvenrómantík viðvíkur.
— Já, erlendis er þetta víða á
annan veg. Ég held að pornó-
bylgjan, sem risið hefur hvað
hæst í Danmörku, hafi haft tals-
vert að segja í þessu. Henni
fylgir endurskoðun í kynferðis-
málunum, þau eru dregin fram í
dagsljósið, eru ekki lengur tabú.
Þetta vinnur um leið að frelsun
konunnar; það losnar um allar
hömlur, sem eru að svo miklu
leyti kynferðislegar. Þetta held
ég að geti með öðru orðið verk-
efni fyrir okkar Rauðsokka-
hreyfingu, að ræða þessi mál og
koma þeim í bókmenntirnar.
Það vantar kynferðisfræðslu í
skólana og í bókmenntirnar
vantar þetta líka. Ég á ekki endi-
lega við pornóbókmenntir, held-
ur raunsannar lýsingar.
— Eg las um það í danska
tímaritinu nýja, NB, að í Vest-
ur-Evrópulöndum flestum hefðu
konur að meðaltali aðeins átta-
tíu prósent af launum karla.
— Jú, það er þess vegna sem
þær hafa verið að fara inn í
strætisvagnana og neita að borga
nema áttatíu prósent af gjáld-
inu. Og þegar þær eru dregnar
út og sektaðar, þá neita þær að
borga nema áttatíu prósent af
sektinni. Þær hafa valið þessa
aðferð til að vekja athygli á
þessu.
— Myndi ástandið vera svip-
að hér á landi, hvað launamis-
mun kynjanna snertir?
— Á því hafa ekki verið gerð-
ar neinar rannsóknir, og það er
eitt þeirra verkefna sem hreyf-
ing okkar þyrfti að sinna.
— Hverjar eru nýjustu fréttir
af félagsstarfseminni?
■— Eins og allir vita er nokk-
urn veginn útilokað að halda
uppi nokkurri félagsstarfsemi á
íslandi að sumri til, en engu að
síður erum við þegar farnar af
stað með ýmislegt. Til dæmis var
ég nýlega að hafa samband við
grúppu, sem upprunalega var
saumaklúbbur. Þetta sýnir að
saumaklúbbarnir gætu fengið ný
verkefni. Þetta eru stúlkur, sem
voru saman í menntaskóla og
hafa haldið hópinn í þessu vin-
sæla félagsformi kvenna, sem
saumaklúbbur kallast. Þær hafa
komið saman til að drekka kaffi
og rabba undir því yfirskini að
þær störfuðu að handavinnu.- í
þessum klúbb hafa þær meðal
annars tekið fyrir að forma drög
að stefnuskrá fyrir samtökin.
Ein þeirra hefur unnið að því að
kynna sér hvernig háttað væri
jafnrétti kynjanna í einum bank-
anum og auðvitað komizt að því
að það væri ekki allt í sómanum
með það þar, frekar en sjálfsagt
er í öðrum stofnunUm. Annar
hópur hefur verið að vinna að
því að gera leikuppfærslu fyrir
Grímu, og í sambandi við það
fengum við Svövu Jakobsdóttur
til að skrifa leikveríc viðvíkjandi
þessu efni, sem yrði svo fært
upp í haust. Nú, og ein nefnd er
starfandi að því að vinna að
sjónvarpsefni; það er sem sagt
margt, sem verið er að gera.
Fyrirhugað er að starf okkar
verði sKipulagt bannig, að það
skiptist niður í hópa, sem taki
fyrir rannsóknir á sínu málinu
hver, einn hópur á hverjum
vinnustað til dæmis. Einnig sé
starfandi eins konar fram-
kvæmdanefnd, sem hægt sé að
hafa samband við og komi upp-
lýsingunum, sem hóparnir safna,
út í fjölmiðlana. Það mætti
kannski líta á þessa nefnd sem
eins konar dómnefnd, eins kon-
ar jafnréttisdómstól. Við þyrft-
um á slíkri nefnd að halda, sem
konur og auðvitað karlar líka
gætu snúið sér til með mál eins
og þau, sem snerta misrétti á
vinnustöðum. Það sem mestu
máli skiptir er að fá upplýsing-
ár um þetta; okkur vantar allar
skýrslur.
— Já, vitaskuld er launajafn-
rétti fyrsta skilyrðið til þess, að
konan geti orðið jafnoki karl-
mannsins á hvaða starfsvett-
vangi sem er.
---Já, vinnuréttindi, starfs-
réttindi, og geta valið hvaða
starf sem hugur hennar stendur
til og að njóta fullkomlega sömu
réttinda og karlmenn í öllum
starfsgreinum. Konur fengu
jafnrétti lögum samkvæmt fyrir
rúmlega hálfri öld, en það sem
ég held að gert hafi að verkum
að þau réttindi urðu pappírs-
réttindi er fyrst og fremst það
að þær fylgdu þeim ekki eftir
út á vinnumarkaðinn. Hin eigin-
lega kvenréttindabarátta hlýtur
að fara fram á vinnustað, þegar
á reynir. Lögin öðlast ekki gildi
fyrr en þau eru framkvæmd. Það
er það sem á reynir þegar kon-
urnar konaa í hópum út á vinnu-
mafkaðinn. Eitt af því sem
hleypt hefUr þessari hreyfingu
af stað hérlendis er að það eru
að koma stórir hóþar kvenna út
á vinnumarkaðinn. Fjölmennir
árgangar af stúdínum, sem bæt-
ást við ár hvert. Og líka þær,
sem við getum sagt að hafi fatl-
azt vegna barneigna fyrir tíu ár-
33. tbi. VIKAN 45