Vikan - 19.11.1970, Side 12

Stór í sigri-stœrri í ósigri
för, og þegar ferðamennirnir komu heim til
dvalarstaðarins aftur hinn 22. ágúst, voru
þeir margs vísari um örðugleikana, sem eru
samfara ferðalögum á þessum slóðum.
Síðast í október lagði svo Shackleton af
stað suður á bóginn með hesta og sleða.
.Ktlun hans var að freista að komast á heim-
skautið. Þrír leiðangursmenn tóku þátt í
þessari för með honum, en aðrir fimm fylgdu
þeim nokkuð á leið og drógu sleða, fermda
vistum og öðrum birgðum.
Ekki leið á löngu, áður en hestarnir tóku
að verða fyrir slysum og óhöppum. Tveir
þeirra urðu haltir þegar á fyrsta degi ferða-
lagsins. Auk þess höfðu þeir þann leiða sið
að éta og naga allt, sem tönn á festi, og
ollu oft talsverðum skemmdum með því at-
hæfi.
Þegar lengra dró suður á ísbreiðuna, gerðu
launsprungurnar leiðangursmönnum margan
hættulegan óleik. Hestarnir og mennirnir
hröpuðu í þær hvað eftir annað, og varð
björgunin oft erfið og mjótt á munum, að
henni yrði við komið. Hríðarbyljir töfðu og
för þeirra; stundum dögum saman.
Hinn 26. nóvember náðu þeir að 82° 17‘
suðl. br. Þangað höfðu þeir Scott og Shack-
leton komizt forðum, en nær heimskautinu
hafði enginn náð. Hinn 20. desember voru
þeir komnir á 85° 19‘ suðl. br. í 2400 metra
hæð yfir sjávarflöt. Svo mjög var gengið á
vistaforðann, að þeir urðu að spara við sig
matinn um of og voru þegar teknir að líða
hungurkvalir. Á jóladaginn borðuðu þeir
nægju sína til hátíðabrigða, og Shackleton
skrifar í dagbók sína: „í dag erum við mett-
ir, en líða mun á löngu, unz við fáum næst
nægju okkar að eta.“
Til síðari leiðangurs sins keypti Shackleton gott og
sterkt norskt veiðiskip og skírði pað „Endurance".
Kuldinn jókst stöðugt, eftir því sem hærra
dró yfir sjávarflöt. Líkamshiti leiðangurs-
manna var orðinn tveim stigum fyrir neðan
meðallag sökum hungurs.
Um nýjársleytið voru þeir staddir í 3000
metra hæð yfir sjávarflöt. Við augum þeirra
blasti ísþekjan, sem hylur miðbik Suður-
heimskautssvæðisins, slétt, óravíð og til-
breytingarlaus. Þessa hvítu hásléttu hafði
ekkert mannlegt auga áður litið.
Sólarhringana hinn 7. og 8. janúar lágu
þeir hríðartepptir í tjöldum sínum, sárþjáð-
ir af kulda og hungri. Sálrænu þjáningarn-
ar voru þó ef til vill enn þungbærari. Þeir
áttu tiltölulega mjög skamman spöl ófarinn
að heimskautinu, en aðstæðurnar gerðu þeim
þann spöl allt of langan. Vistaforði þeirra
var á þrotum, og sjálfir voru þeir þrotnir
að kröftum sökum strits, kulda og hung-
urs. Þeir áttu aðeins um einn kost að velja,
— að snúa við. En ekki var þeim huglétt,
er þeir tóku þá ákvörðun. Vikum saman
höfðu þeir storkað hættum og örðugleikum,
þolað frost, hungur og þreytu, og nú, — þeg-
ar takmarkið var svo skammt undan, urðu
þeir að snúa við.
Hríðinni slotaði aðfaranótt hins 9. janúar.
Klukkan fjögur að morgni lögðu leiðangurs-
menn af stað, en ekki heimleiðis, heldur í
suðurátt. Sleðana skildu þeir eftir hjá tjöld-
unum.
Oðru hverju hlupu þeir við fót, eftir því
sem kraftar þeirra leyfðu. Þeir náðu að 88°
23‘ suðl. br. Þegar þangað var komið, neyddi
hungrið og þreytan þá til að snúa við. Þá
áttu þeir aðeins hálft annað breiddarbil ófar-
ið að heimskautinu.
Förin heim til dvalarstaðarins á Rossey
var kapphlaup við hungurdauðann. Þeir
röktu slóð sína frá birgðavörðu að birgða-
Skipstjóri á „Endurance“ var Worse. í sögu heim-
skautakönnunar mun hans ávallt verða getið fyrir
hugrekki, fórnfýsi og þrautseigju.
vörðu, en vistaforðinn, sem þeir höfðu skil-
ið þar eftir á suðurleiðinni, reyndist þeim
alls ónógur. Á suðurleiðinni höfðu þeir slátr-
að hrossunum, og nú kom í ljós, að þeir
þoldu ekki að eta kjötið af þeim, en það var
verulegur hluti vistaforðans í birgðavörðun-
um.
Þótt sleðarnir væru léttfermdir orðnir, var
þeim ofraun að draga þá. En áfram var hald-
ið. Fyrir kom, að einhver þeirra hneig ör-
magna niður á hjarnið, en þá brugðu félag-
ar hans við og reistu hann á fætur, og áfram
var haldið. Sprenglærðir vísindamenn hafa
öldum saman starað til sólar og stjarna,
eins og velferð alls mannkyns um eilífð
væri undir því komin, að þeir þekktu allar
þessar stjörnur, eðli þeirra, hringbrautir og
sporbrautir. Og þegar þeir höfðu starað og
starað í mörg þúsund ár, fengu þeir vitn-
eskju um hreyfingu og lögun sinnar eigin
jarðar að launum fyrir þrautseigjuna. Þeir
sannfærðust um, að þessi dvalarstaður synd-
ar og eymdar væri einn af himinhnöttun-
um, væri stjarna og hvorki meira né minna.
Þeir fyrstu, sem ekki gátu þagað yfir þessu,
voru kallaðir lygarar, því þeir gátu ekki
borið fram neinar áþreifanlegar sannanir
fyrir því, að jörðin væri hnattlaga, en hver
einasti óvitlaus maður gat séð með sínum
eigin augum, að hún var flöt.
Vísindamennirnir brugðu ekki vana sín-
um. Þeir héldu áfram að stara. Síðan bættu
þeir gráu ofan á svart með því að fullyrða,
að jörðin gengi kringum sólina og snerist
auk þess um möndul sinn. Sumir þessara
manna voru álitnir brjálaðir, en aðrir trú-
níðingar og brenndir með viðhöfn.
En til voru einnig menn, sem störðu í
aðra átt. Þeir störðu út á hafið.
12 VIK'AN 47 tbl