Vikan - 19.02.1976, Qupperneq 26

stirðnaði upp í návist hennar. Hún
gerði sér vel Ijóst, að Lucy hafði
allt það til að bera, sem hana
sjálfa skorti, allt það, sem Franklin
hreifst af og hún gat ekki veitt
honum.
En leiknum varð að halda
áfram, lífið nam ekki staðar.
Sumarið 1917 fór Eleanor með
börnin til sumarhússins í Campo-
bello eins og hún var vön. Franklin
varð eftir í Washington — og þar
var Lucy Mercer einnig. Hann
skrifaði konu sinni bréf og kvartaði
undan því, hve einmana hann
vaeri í borginni. Eleanor hlýtur að
hafa vitað, að hann var ekki eins
einmana og hann lést vera... Hún
skrifaði honum og útlistaði fyrir
honum, hve vel sér liði og hve
áhyggjulaus hún væri. Henni tókst
vel að leyna því, hve illa lá á henni
og að hún vissi, hvað í vændum
var.
Ástarævintýri þeirra Franklins
Roosevelts og einkaritara konunn-
ar hans var þegar hafið. Joseph P.
Lash segir frá því í bók sinni
Eleanor og Franklin, hvernig Alice
Roosevelt Longworth frænka
Eleanor hjálpaði elskendunum.
Hún hafði séð þau Franklin og
Lucy saman í bíl og sagði síðar við
forsetann verðandi: ,,Þú sást mig
ekki, en ég sá þig. Þú hélst um
stýrið, en þú horfðir ekki á neitt
annað en konuna við hlið þér."
,,Já, er hún ekki töfrandi?",
svaraði Franklin rólega. Hann
vissi, að hann þurfti ekki að óttast
þessa frænku konunnar sinnar.
Alice þótti Eleanor leiðinleg og
hátíðleg. Nú gat hún gert þessari
helögu frænku sinni grikk með því
að vera Franklin og vinkonu hans
innan handar. ,,Hann á það skilið
að hafa það svolítið notalegt,
vesalingurinn", sagði hún í vork-
unnartóni. ,,Hann, sem er giftur
henni Eleanor!"
Haustið 1918 kom Franklin D.
Roosevelt heim úr evrópuferð, og
hafði veikst af lungnabólgu. Elea-
nor — sem alltaf var jafnskyldu-
rækin — tók að sér störf hans. Þá
fann hún bréfið frá Lucy Mercer.
Við höfum þegar heyrt, að
Eleanor Roosevelt skorti mjög
sjálfstraust og sjálfsöryggi, og hún
hafði því grundvallað allt líf sitt á
honum. Hann var akkeri hennar í
heiminum, og svo missti hún allt í
einu takið á akkerisfestinni.
En Eleanor hefði ekki verið sú,
sem hún var, ef hún hefði ekki
boðið manni sínum frelsi. Franklin
gat gifst yngri, fegurri og glað-
værari konu, sem hæfði honum
betur. En hann sagði nei. Aðallega
vegna barnanna, sagði hann sjálf-
ur síðar. En Eleanor var sannfærð
um, að hann vildi ekki skilja við
hana, vegna þess að hann vildi
ekki, að blettur félli á pólitískan
feril sinn. Og með þessa stað-
reynd í huga, reyndi hún að
horfast í augu við framtíðina.
Mörgum árum síðar sagði Eleanor
við náin vin sinn: ,,Ég hef allt of
gott minni. Ég get fyrirgefið — en
ekki gleymt."
Franklin og Lucy urðu ásátt um
að fara hvort sína leið. í öryggis-
skyni átti hún að giftast manni að
nafni Rutherford. En Eleanor hafði
tekið þetta svo nærri sér, að
ógerlegt var að brúa nokkurn tíma
þá gjá, sem myndast hafði milli
hennar og Franklins.
Leiðin til hvíta hússins virtist
ætla að verða Franklin D. Roose-
velt auðveld. En svo fékk hann
lömunarveiki og Eleanor varð að
gæta mannsins síns eins og barns.
Og allan tímann var hún að hugsa
um Lucy Mercer.
Ef Eleanor hefði ekki notið við,
hefði Franklin D. Roosevelt að
öllum líkindum orðið alger
örkumlamaður. En hún neitaði að
koma fram við hann eins og
hjálparvana sjúkling, hún neitaði
að gefast upp. En gat hún unnað
honum eftir samband hans við
Lucy Mercer? Nokkru eftir að hún
komst að sambandi þeirra, sagði
hún vini sínum, að ást sín væri
dauð. En kannski var hún bara að
reyna að blekkja sjálfa sig með
því, enda var ást Eleanor þess
eðlis, að hún þoldi nokkur áföll.
Franklin varð þess áskynja, að
volgt vatn hafði góð áhrif á
máttvana fætur sína. Því hélt
hann sig mikið til í sólinni kringum
Flórida, þar sem hann sigldi
meðfram ströndinni í snekkju
sinni, sem hét Larooco, og einnig
var hann tíður gestur í heilsu-
lindunum í Warm Springs í
Georgia. En hvernig var með
drauminn um hvíta húsið? Eleanor
tók að sér að láta hann rætast.
Nú stóð hún ein. Og hún varð
að vera sterk. Loksins losaði hún
sig undan áhrifum Söru tengda-
móður sinnar. Eleanor varpaði sér
út í hringiðu stjórnmálanna sem
staðgengill Franklins. Hún hafði
heitið sjálfri sér því að halda nafni
Rooseveltanna lifandi, meðan
Franklin var enn of veikburða til að
snúa sér að stjórnmálunum á ný.
Eleanor, sem áður hafði verið svo
óörugg með sjálfa sig, stóð sig
frábærlega vel á vettvangi stjórn-
málanna. Hún vissi líka vel fyrir
hverju hún vildi betjast — hún vildi
útrýma fátækt og koma á jafnrétti
kynjanna. En hún tók ekki þátt í
opinberu lífi sjálfrar sín vegna,
heldur vegna Franklins. Og henni
tókst að ná markinu. Árið 1932
fluttu þau hjónin inn í hvíta húsið
sem forsetahjón Bandaríkjanna.
En var í rauninni hægt að kalla
þau hjón? Um það er ekki gott að
dæma. Samband þeirra varð að
minnsta kosti ekki nánara með
árunum, heldur þvert á móti. En
Eleanor hafði fengið annað — hún
hafði töluverð áhrif í opinberu lífi.
Hún gegndi opinberri stöðu. Elea-
nor Roosevelt var nafn, sem allur
heimurinn þekkti — og ekki
einungis vegna þess, að hún var
forsetafrú í hvíta húsinu. Á styrj-
aldarárunum var hún á stöðugum
ferðalögum, talaði á fundum og
vann gífurlegt starf. Hún lét
Önnu, elstu dóttur þeirra Frank-
lins, eftir að annast húsmóður-
skyldurnar í hvíta húsinu. Og
þegar forsetafrúin var ekki heima,
buðu Anna og faðir hennar oft
ákveðinni konu til kvöldverðar,
engri annarri en Lucy Mercer-
Rutherford, stúlkunni með mónu-
lísubrosið. Lucy Mercer var komin
aftur eftir öll þessi ár. Eða hafði
hún kannski aldrei farið?
Lucy Mercer var ekki einungis
boðið til fámennra vinasam-
kvæma. Fjöldi fólks komst ekki hjá
því að sjá hana í stærri boðum, og
í þeim hópi voru margir, sem
kölluðu sig vini Eleanor Roose-
velts. En enginn vildi særa hana.
Enginn þorði að segja henni
sannleikann, því að henni hefði
fundisí hann hámark auðmýk-
ingarinnar.
Stríðinu var að Ijúka. Roosevelt,
Churchill og Stalín hittust í Jalta.
Eleanor vildi fara með manni
sínum, en hann vildi ekki, að hún
gerði það. í hennar stað tók hann
dótturina Önnu með sér.
Eftir jaltaráðstefnuna hrakaði
heilu forsetans mjög, og hann
neyddist til að fara til Warm
Springssértil heilsubótar. Eleanor
varð eftir í Washington og vann af
kappi.
12. apríl, einmitt þegar Eleanor
Roosevelt hélt hinn venjulega
blaðamannafund sinn, bárust þau
tíðindi frá Warm Springs, að
forsetinn væri mjög illa haldinn.
Hún flýtti sér heim í hvíta húsið til
að ferðbúast, en áður en hún
komst af stað, gengu tveir alvar-
legir menn inn í dyngju hennar og
tilkynntu henni, að forsetinn væri
látinn.
,,Ég kenni meira í brjósti um allt
fólkið í þessu landi og allt mann-
kynið en sjálfa mig", sagði hún
eftir stutta þögn.
Síðan gerði hún allt, sem í
hennar valdi stóð. Það gerði
Eleanor Roosevelt ætíð. Hún lét
senda eftir Harry Truman vara-
forseta og sagði honum lát Roose-
velts. Síðan flaug hún til Warm
Springs. Þótti henni miðurað hafa
ekki verið við dánarbeð hans?
Eleanor fékk brátt að vita, að hann
hefði ekki verið einn, þegar hann
dó. Lucy Mercer var hjá honum.
Sex hvítir hestar drógu líkvagn-
inn heim að hvíta húsinu. Eleanor
Roosevelt gekk á eftir kistunni.
Hún sá Lucy Mercer hvergi,
fann aðeins skuggann af henni. í
þrjátíu ár hafði hún barist við
þennan skugga. Og nú var barátt-
unni lokið.
26 VIKAN 8. TBL.