Vikan - 20.07.1978, Blaðsíða 16

Er hœgt aö losrn viðforc
Það er víst hægara sagt en gert að vera for-
dómalaus. Öll drögumst við með hleypidóma,
en hvernig getum við losnað við drauginn?
Lítið hleypidómalaust á hlut-
ina! Skríðið út úr hýðinu,
viðjum gamalla siðvenja og for-
dóma! Verið víðsýn! Verið
hleypidómalaus og umburðar-
lynd!
Já, þetta hljómar fallega. En
hvernig fer maður eiginlega að
því að losa sig við fordóma?
Að vera hleypidómalaus er í
tísku, ef svo má að orði komast.
Það er slagorð nútímafólks og
tímanna tákn. Maður á ekki að
dragast með rykfallin viðhorf
genginna kynslóða, sem hljóma
annarlega í dag. Góðviljaðar,
hleypidómalausar manneskjur
eru stöðugt að hamra á þessu
við okkur. En ennþá hefur ekki
tekist að hrista fram leiðarvísi
fyrir þá, sem losna vilja við for-
dóma.
Það fólk, sem vill, að við
séum laus við fordóma og
brenna gamaldags skoðanir
okkar á báli, hefur rétt fyrir sér.
En oft er talað, eins og maður
geti klætt sig úr fordómum eins
og fötunum. Það vill gleymast
að hleypidómaleysi krefst ein-
beittni og mikils sjálfsaga.
Og ef við erum ekki í góðri
þjálfun að umbreyta sjálfum
okkur, þurfum við ekki að búast
við árangri á einum degi. í fyrstu
tilraun getum við í hæsta lagi
búist við, að votti fyrir auknu
umburðarlyndi.
Við verðum að læra hleypi-
dómaleysi. Og það þarf að leggja
hart að sér, eins og við allt ann-
að nám. Við þurfum að læra það
jafn skipulega og margföldunar-
töfluna.
En áður en við hefjumst
handa þurfum við að vera sann-
færð um, að ástæða sé til að
ráðast á þennan galla.
Fordómar eru nokkuð, sem
erfitt er að vega og meta. Það er
jafn erfitt að fá fólk til að viður-
kenna, að það sé haldið for-
dómum, og að fá konu til að
segja, að hún sé óaðlaðandi, eða
karlmann til að viðurkenna, að
hann sé skelfilega lélegur öku-
maður.
Fordómar eru nokkuð, sem
„þau hin” eru haldin. Það er
ekki viðeigandi t.d. að viður-
kenna, að maður sé kynþátta-
hatari, a.m.k. ekki hér á landi.
Það er ekki heldur snjallt eða
viðeigandi í dag að segja, að
kvenfólk sé óæðri verur.
En undir sléttu og felldu yfir-
borði okkar geta fordómar þrif-
ist. Þeir eru með í gerðum okkar,
þegar við höldum, að enginn sjái
til, skína í gegnum það, sem við
segjum, gerum og álítum og i
viðhorfi okkar til fólks og ýmissa
þátta mannalegs lífs.
Fordómar eru, eins og orðið
sjálft ber í sér, dómur, sem
kveðinn er upp of snemma.
Áður en maður hefur kynnt sér
alla þætti málsins. Flestir af
þeim fordómum, sem við
burðumst með dagsdaglega, eru
arfur kynslóðanna. Þeir hafa
lifað með fólkinu, og við höfum
drukkið þá í okkur á bernskuár-
unum, frá foreldrum, heimili,
skóla, leikfélögum, nágrönnum,
ættingjum, dagblöðum og
öðrum fjölmiðlum.
Það eru skoðanir annarra,
sem við höfum gleypt i okkur,
án þf*ss að komast að því sjálf,
hvort við álítum það sama.
Aðrir sögðu það, aðrir, sem við
töldum reynslunni ríkari og vitr-
ari en við sjálf.
Það er ekki óalgengt að heyra
fullorðið fólk ljúka máli sínu á
16 VIKAN 29. TBL.