Vikan - 06.02.1986, Side 16

dóttur. — Er Steinunn að gera grín að trúuðu fólki?
,,Nei, einmitt ekki, þó ég sé ekki trúuð sjálf þá
ber ég fulla virðingu fyrir fólki sem er trúað. Ég fer
með bænir með stelpunni minni ef hún biður mig
urh það þótt það sé aðallega amman sem sér um
bænahald heimilisins."
— Eru þetta vinir og kunningjar sem þú skrifar
um?
,,Nei, aldrei. Þegar fólk er að finna fyrirmyndir i
verkum hjá mér og heldur jafnvel að ég sé að skrifa
um það þá er það vegna þess að það er svo fjarlægt
venjulegu fólki að spinna eitthvað upp. Já, ég verð
að leyfa mér að segja þetta," bætir Steinunn við
hugsandi og hlær á eftir. ,,Ég tek ekki persónur úr
minni eigin reynslu, ég spinn upp hluti og persónur
sem ég hef ekki upplifað sjálf.
En auðvitað getur fólk komið til mín og sagst
þekkja einhvern. Vinkona min kom einu sinni bál-
reið til mín og hélt sig vera mjög neikvæðan
karakter í sögu hjá mér en þá var brandarinn sá að
ég hafði tekið nokkrar neikvæðar hliðar hjá sjálfri
mér og ýkt þær dálitið. Ég þarf alls ekki að hafa
upplifað hluti sjálf til að geta skrifað um þá. Ég er i
sjálfu sér ekki ævintýragjörn manneskja og ég er
ekki ein af þeim sem finnst þeir þurfa að prófa allt.
Það er bara svo margt sem maður getur ekki
prófað, ég gæti til dæmis aldrei orðið Pólverji
hversu mikið sem mig langaði til þess. En ástæðan
fyrir því að ég sækist ekki eftir allri reynslu sem ég
get aflað mér er sú að mér finnst ég alveg geta
imyndað mér hvernig hún er og þarf þá ekkert að
athuga málið."
Mest skemmt þegar leikrit-
inu er hrósað á fölskum
forsendum
— Þeir eru til sem sögðu eftir leikritið: Og ég
sem hafði svo mikið álit á henni Steinunni.
Rithöfundurinn hlær hátt og lengi. ,,Þetta er
voðalega skritið, sumir hafa mikið gagnrýnt þetta
verk og ekki allir jafnhrifnir. En margir sem ég tek
mikið mark á eru stórhrifnir. En, veistu, þetta hefur
eiginlega engin áhrif á mig, þetta er eins og að
skvetta vatni á gæs. Mér datt sjálfri aldrei i hug að
fólk yrði hneykslað. Annars var verkið náttúrlega
aldrei hugsað sem neitt jólaleikrit. Ég skrifaði fyrsta
uppkastið að Bleikum slaufum árið 1981 og síðan
hefur þetta gengið i gegnum margar siur og satt að
segja skammast ég mín fyrir allan þann tíma sem
ég hef eytt i þetta fjörutiu og fimm minutna verk.
Eg vann það þó eftir bestu samvisku, en nu er ég
bara komin svo langt frá því að áhuginn er ósköp
lítill. En það er eins og það sem máli skiptir fari oft
svo mikið fram hjá fólki, bæði i lifinu og þá i leikriti
eins og þessu. Ef fólk tekur svona sögu bókstaf-
lega er ekki von á góðu, þvi hún er auðvitað dálitið
absúrd. Það að hanga í athöfninni sjálfri, þegar
konan næstum nauðgar manninum á borðinu, er
ekki þaö sem skiptir máli heldur það að það er ekki
nóg með að kona mannsins sé ólétt heldur er hún
nýbúin að gefa hinni fjárfúlgu og þetta eru þakkirn-
ar. Nú, ef ég hefði ekki notað morðið hefði þetta
orðið allt annað leikrit. En mér er mest skemmt
þegar leikritinu er hrósað á fölskum forsendum, þá
kemur upp í mér púkinn og ég hlæ dátt. Að tala um
að hér sé á ferðinni þörf hugvekja um áfengisbölið,
það finnst mér mjög fyndið."
— Hverju ertu að koma á framfæri?
„Þetta er bara saga, nokkurs konar óður til bjart-
sýninnar og lífsins. Við getum sagt að eitt þemað
sé að sýna að góðverk geta lika leitt af sér eitthvað
slæmt og eins er ég að fjalla um það þegar fólk tek-
ur upp á þvi að gera eitthvað sem ekki beinlinis
passar inn i lifsmunstrið, en það virðist oft rugla
kerfið. Svo er ég líka bara að sýna aðstæður og
ýkja hlutina dálítið. Ef það fer fram hjá fólki þá fer
þetta fyrir ofan garð og neðan. Ég hlustaði á
morgunútvarpið daginn eftir að leikritið var flutt.
Þar var fjallað um það í símatima og viðbrögðin
voru allt frá þvi að vera göfugasta verk og niður i
það að vera soralegt. Annars finnst mér voða
hlægilegt að öll þjóðin svo að segja sé undirlögð
vegna eins jólaleikrits, en það er um leið ekki hægt
að kvarta yfir að ekki sé tekið eftir manni."
Fólk er alltaf aö éta ein-
hverja súrmjólk
— Þú ert sem sagt ekkert að fara illa með fólk?
,,Nei, en ef ég er að fara illa með eitthvert fólk þá
hef ég fullt leyfi til þess vegna þess að ég á það. Ég
viðurkenni að mín sýn á lifið byggist náttúrlega
mikið á þvi að mér finnst að það viðgangist mikil
vitleysa. Og ég held svei mér þá að i íslensku þjóð-
félagi viðgangist ennþá meiri vitleysa en annars
staðar. Ef við tökum bara hvað fólk hér gerir flott i
kringum sig en síðan fer ekki fram neitt mannlif i
þessum húsakynnum. Fólk eyðir svo miklum pen-
ingum i að koma sér þaki yfir höfuðið að það hefur
ekki efni á að bjóða neinum heim, svo ekki sé nú
talað um þann tima sem fer í þetta. Gott líf felst á
vissan hátt i þvi að umgangast vini sina, éta og
drekka og hafa það huggulegt. Nei, fólk hér lifir
miklu meinlætalífi að þessu leyti, það er alltaf að
éta einhverja súrmjólk.
Svo finnst mér islendingar á vissan hátt mjög
frumstæðir. Taktu hugmyndafræðina um annað
lif. Samkvæmt þessum heimatilbúna spiritisma þá
er allt fyrir handan nákvæmlega eins og hérna
megin, bara meira af hunangi og hljóðfæraslætti.
Og nákvæmlega sömu vandamál eftir dauðann.
Það fréttist af einum á miðilsfundi sem var i
vandræðum með að fá lóð fyrir handan. Skrítið að
Halldór Laxness skyldi ekki ganga af þessu spirit-
ismabulli dauðu með miðilsfundakaflanum í
Heimsljósi, það er einhver fyndnasta paródia sem
ég hef lesið í samanlögðum bókmenntunum."
Hvernig helduröu að það
sé að hafa Shakespeare
og Dostojevski uppi í hillu
og vera svo að puða sjálf-
ur?
Eftir allt tal um súrmjólk og lifsviðhorf islendinga
stingur Steinunn upp á að við fáum okkur að
borða. Yfir kaffi, kleinum, síld og laxi höldum við
afram að ræða gagnrýni.
, ,Mér leiðist dónaleg gagnrýni þótt hún sé leiðin-
legust fyrir þann sem gagnrýnir. Það er nefnilega
visst varnarleysi hjá gagnrýnanda að bregða fyrir
sig dónaskap. En umfjöllun um það sem maður er
að gera er nauðsynlegt, hvort heldur það eru
skammir eða hrós."
- Einhver minntist á að þú hlytir að hafa mikið
sjálfsálit að láta frá þér hluti sem er fyrirfram vitað
að verða umdeildir.
,,Eg tek þessu nú sem hrósyrði, að þora að setja
á blað það sem manni dettur í hug. Það er nú skil-
yrði númer eitt til að geta búið eitthvað til, að hafa
hugrekki. Ég sjálf upplifi þetta ekki sem neitt hug-
rekki en sé það náttúrlega á þvi hvernig fólk bregst
við. Og þetta með sjálfsálitið, það felst náttúrlega
einhver algjör hroki i þvi að vera að skrifa bækur og
ætlast til að aðrir hafi gaman af að lesa þær. Þar er
komin einhvers konar yfirlýsing um að maður hafi
eitthvað fram að færa. Eg held svo aftur að þeir
timar komi hjá flestum rithöfundum'að þeir fyllist
vanmáttarkennd. Hvernig heldurðu að það sé að
hafa Shakespeare og Dostojevski uppi i hillu og
vera svo að puða sjálfur? Ég skil mjög vel einn
góðan heimspeking sem ég heimsótti einu sinni.
Hann var með skrifstofu sina fulla af bókum en
sagðist aldrei vinna inni hjá þessum hræðilegu
mönnum, Kant og Heidegger, heldur eiga sér gal-
tómt aukaherbergi."
Ég get ekki ímyndað mér
þann sérvitring sem vildi
skipta við mig
— Þegar ég var að reyna að ná i þig fyrir þetta
viðtal og þu svaraðir i sima um miðjan morgun,
þegar flestir eru mættir til vinnu úti i bæ, sá ég fyrir
mér rithöfundinn sem fer á fætur þegar honum
synist — nokkurs konar lúxuslif?
,,Það sem er dásamlegt við þetta starf er auðvit-
að það að maður ræður sinum vinnutima sjálfur.
En ég verð lika að borga þennan luxus dýru verði.
Einveran hentar mér mjög illa þótt ég hafi fengið
ágæta þjálfun i henni. Mér finnst afskaplega
gaman að umgangast fólk en ég verð að gjöra svo
vel að neita mér um það i minni vinnu. Þar ofan á
bætist að ég er einhleyp. Barnið mitt er að visu
mjög skemmtilegt en kemur ekki i staðinn fyrir full-
orðna manneskju. En það er alveg útilokað fyrir
mig að ætla að hafa sama lífsgæðastandard og
margir aðrir á meðan ég er i þessari vinnu. Ég kem
mér til dæmis aldrei þaki yfir höfuðið með tekjum
minum sem rithöfundur. Og ég er svo sem alveg
sátt við þetta, þetta er það sem ég hef valið mér og
ég get haft árstekjur svona í meðallagi, mikil
ósköp. Ég held samt á köflum að þá hljóti þetta að
16 Vikan 6. tbl.