Vikan - 03.09.1987, Blaðsíða 25

Ekkert er jafntöffaralegt og að bera
sígarettu með stæl upp að vörunum
og taka góðan reyk og ekkert er jafn-
fáránlegt og að fullyrða að ekkert sé
jafntöffaralegt og að bera sígarettu
með sjæl upp að vörunum og taka
góðan reyk. í raun eru það fullyrðingarnar
sjálfar sem eru hvað fáránlegastar en á þeim
þrífast auglýsingarnar.
Sígarettuauglýsingar hafa verið bannaðar
á Islandi um árabil og meira en það: í stað-
inn hafa verið sett lög sem skilyrða auglýs-
ingar á sígarettupökkunum sjálfum,
varnaðarorð um skaðsemi reykinga. Aróður
gegn reykingum hefur komið í bylgjum, þeim
almenningsstöðum íjölgar þar sem bannað
er að reykja og reykingafólki fækkar stöð-
ugt. Bjartsýnustu óvinir sígarettunnar segjast
munu gera hana útlæga af landinu með öllu
í síðasta lagi um aldamót, eftir rétt tólf ár.
Allt er þetta afar spennandi og samfélagslega
heilbrigt og nauðsynlegt frá ákveðnum sjón-
arhólum en frá öðrum ekki eins glæsilegt.
Góður árangur í tóbaksvörnum segir meira
um mátt áróðursins yfir fólkinu, mátt heila-
þvottar yfirvalda á íjöldanum, en margir
vilja viðurkenna. Ef ísland mun verða reyk-
laust um aldamót vitnar það jafnvel um
máttug yfirráð áróðursvélarinnar yfir ein-
staklingunum og um heilbrigða skynsemi
fjöldans. En tvær hliðar eru á þessu máli sem
öðrum. Þeir sem selja sígaretturnar nota
áróðursvélina ekki síður á öflugan og árang-
ursríkan hátt en þeir sem vilja sígarettur
feigar. Söluáróðurinn er alla jafna mun
ógeðfelldari en varnaráróðurinn og skipta
þá sannleikur og lygi litlu máli, árangurinn
er eina mælistikan á gæði áróðursins.
Til að ná árangri spila sígarettuauglýsing-
ar, eins og allar aðrar auglýsingar, á langanir
fólks og þarfir: ef þörfin er ekki fyrir hendi
þá er hún búin til. Hvert fyrirtæki kemur sér
upp sinni ímynd út á við, fyrirmynd, mynd
sem allir vilja sameinast, en vel að merkja;
það er alltaf um mynd að ræða, blekkingu.
Blekkingarnar eru síðan bornar á borð fyrir
þig, fullyrtar sem sannleikur, ekki með látum
og opinskátt heldur lymskulega og undir
meðvitundina. Þannig meðtekur þú ímynd
hverrar tegundar án þess í raun að vita af
því. En ímyndin hefur þá þegar skilað ár-
angri sínum, hún hefur bein áhrif á langanir
þínar og þrár, innan frá. Þegar svo er kom-
ið skiptir ekki máli hvort ímynd sígarettunn-
ar á nokkuð sammerkt með sígarettunni
sjálfri, hvort filterlausar Camelsígarettur
standi fyrir hressilega fjallgöngu en alls ekki
gráan mánudagshósta á skrifstofunni. Það
sem skiptir máli er að þú hefur ómeðvitað
sett samasemmerki milli fjallaferðarinnar
heilbrigðu og Camel. Við skulum skreppa
yfir víglínuna og kynna okkur bardagatækni
seljenda í þessu eilífðarstríði tveggja áróðurs-
véla markaðarins um sálir mannanna. Svo
gegnumsýrð erum við af tungutaki vígvallar-
ins að við verðum að hugsa okkur vel um
áður en við getum sett hugsanir okkar sjálf-
stætt fram. Við skulum skreppa yfir lækinn
og líta eftir hvernig Sámur frændi eys vatn-
inu.
36. TBL VIKAN 25