Vikan - 01.09.1988, Page 8

staklega einn sem mikið hafði
skrifað um þessi mál. Hann er
einmitt kennari við þennan
háskóla sem ég fór til náms í.
Ég áttaði mig fljótt á því að það
er mjög róttækt fólk sem vinn-
ur að málefnum fatlaðra til
dæmis í Bandaríkjunum. Þetta
var kannski megin ástæðan fyr-
ir því að ég fór þangað. íslend-
ingar vita lítið hvað er að ger-
ast annars staðar í þessum mál-
um nerna helst á Norður-
löndunum. Ég reyndi að kynna
mér hvað var að gerast fyrir
vestan. Ég kynntist fólki sem
var að vinna þar og ég fékk
áiiuga á að bæta þarna við mig.
— En hvernig tókst Alþýðu-
bandalagskonunni að komast
inn í Bandaríkin?
— Það gekk bara vel, engin
vandamál. Allir hafa tekið mér
þar vel. En það er þannig með
pólitíkusana eða þá sem eru að
vasast í pólitík að þeir verða
fyrr eða síðar að gera það upp
við sig hvort þeir ætla að gera
pólitíkina að sínu aðalstarfi
eða hvort þeir vilja halda á-
fram í sínu fagi. Það er ekki
hægt að gera hvoru tveggja
nema í takmarkaðan tíma því
það fylgir þessu það mikiö
álag, þessurn stjórnunarstörf-
um þegar fólk er í sveitar- eða
bæjarstjórn. Þetta er unnið að
mestu leyti utan venjulegs
vinnutíma, Það vaknar því sú
spurning hvort fólk vill halda
áfram í pólitíkinni eða halda
áfram að þróast í sínu fagi.
Fólk getur að sjálfsögðu snúið
sér að landsmálapólitík og haft
þá af því fúllt starf en við sveit-
arstjórnarstörf er þetta erfitt
nema geta alveg ráðið tíma
sínum sjálfúr. Það er ekki hægt
að vera tvöfaldur í roðinu. Ég
gerði það upp við mig að snúa
mér að mínu fagi og þess
vegna ákvað ég að fara í þetta
nám.
— Svo þú hefúr ekki hætt
vegna þess að þú haflr verið
orðin þreytt á pólitíkinni eða
látið deigan síga með þínar
vinstrisinnuðu skoðanir? Og í
framhaldi af því, sérðu nokkuð
eftir þeim tíma sem þú eyddir
í stjórnmálin?
— Jah, ég hrökk nú inn í
bæjarstjórnina öllum að óvör-
um og ekki síst sjálfri mér. Ég
hafði haft allar mínar skoðanir
á hreinu en ekki tekið þátt í
neinu pólitísku opinberu starfi
fyrr en ég ljáði rnáls á því að
vera í öðru sæti fyrir Alþýðu-
bandalagið í bæjarstjórnar-
kosningunum 1978. Kjörtíma-
bilið á undan hafði alþýðu-
bandalagið haft einn bæjarfúll-
trúa svo ég bjóst við því að
verða þarna í varamannshlut-
verki. Síðan verður þessi
vinstri sveifla í þessum kosn-
ingum svo ég hrekk þarna inn
á fyrstu spá, og okkur til
ánægju sem vorurn að fýlgjast
8 VIKAN
með, þá féll ég ekki út aftur og
komst inn í bæjarstjórn. Ég var
nú ekki alveg undir það búin
að takast á við það að verða
fullgildur bæjarfúlltrúi. Ég átti
ekki von á því. En þetta gekk
allt ágætlega. Ég þótti nú vera
mjög róttæk og svo öðruvísi.
Þetta var nú á hippatímabilinu
og ég var partur af þessari upp-
reisnarkynslóð sem gekk í
gallabuxum, pokamussum og
lopapeysu á meðan karlarnir
mættu þarna í jakkafötunum.
Þannig að ég stakk nú dálítið í
stúf, og svo reykti ég pípu. En
ég var þarna fúlltrúi ákveðinn-
ar kynslóðar sem vildi breyt-
ingar á samfélaginu í ýmsar
áttir, bæði í jafnréttisátt og í
þátttöku almennings í ákvörð-
unum um sitt líf. Og það var
nú bara erfltt í upphafi að fá
menn til að taka mig alvarlega.
í fyrsta lagi var ég nú af þessari
kynslóð, þessari pokamussu-
kynslóð, og svo var ég kona.
Mér fannst nú svolítið erf'itt að
vera orðin hluti af kerflnu. Mér
fannst þetta dálítil klemnta hjá
mér að láta ekki kerfið gleypa
mig. En þetta var ákaflega lær-
dómsríkt tímabil og ég sé ekki
eftir þessurn tíma. Þetta var
mikil vinna og maður lærði
mjög margt og fékk allt aðra
yfirsýn. Maður sér sitt bæjar-
félag og sitt samfélag frá öðru
sjónarhorni þegar maður situr
inni í sveitarstjórn og það varð
mér lærdómsríkt.
Einnig tók ég mikinn þátt í
starfi Alþýðubandalagsins í
Iandspólitíkinni og ég sat í
framkvæmdastjórn flokksins í
nokkur ár. í gegnum það
kynntist ég þingflokknum og
störfúm þingsins. Allt var þetta
ntjög lærdómsríkt og ég sé
ekki eftir því. En pólitík hefur
ekki alltaf gott orð á sér, því
miður, en það er þó með réttu.
Ég ákvað að gera þetta ekki
að ævistarfi en snúa mér held-
ur að mínum hjartans málum
sem eru fyrst og frernst mál-
efni fatlaöra og málefnum
kvenna. í mínu námi tel ég mig
vera að tengja þetta hvoru
tveggja saman.
— Segðu mér meira um
námið. Að hverju stefnirðu? í
hverju er námið fólgið?
— Ég er þarna við háskólann
í Syracusborg í New York fylki
og deildin sem ég stunda nám
við er kennd við sérkennslu og
endurhæfingu. Þetta er
kannski dálítið villandi því það
sem ég er fyrst og fremst að
læra er hvernig á að standa að
stefnumótun í sambandi við
málefni fatlaðra og skipulagn-
ingu í stærra samhengi. Þetta
með sérkennsluna er bara
hluti af mínu námi. Þannig að
það sem ég er að velta fyrir
mér eru þessar stóru spurning-
ar hvað á að gera við þennan
hóp fólks sem fæðist eða verð-
ur fyrir fötlunum síðar á æv-
inni. Það hefúr verið hefð-
bundið að loka þetta fólk inni
og einangra það á einhverjum
sérstofnunum. Þetta fólk hefúr
ekki verið úti í samfélaginu.
Það hefur meira að segja átt
sér stað að fjölskyldur hafa
verið leystar upp. Varðandi til
dæmis ung börn þá hafa for-
eldrarnir verið hvattir til að
senda þau frá sér á sérskóla og
sérstofnanir, en nú hafa öll við-
horf varðandi fatlaða breyst.
Þetta þykir orðið siðferðislega
rangt að setja fólk í einangrun
bara af því að það hleypur ekki
nógu hratt eða hugsar ekki
nógu hratt, eða hvað það er
sem amar að þessu fólki.
Nú er stefnan sú að fatlaðir
taki þátt í samfélaginu eins og
kostur er, á sama hátt og við
sem teljum okkur vera ófötl-
uð. En við sitjum uppi með
þetta gamla þjónusutkerfi, til
dæmis allar þessar stóru sólar-
hringsstofhanir fyrir vangefna
og þessi stóru hús fyrir fatlaða
við Hátún.
Við eru á vissu breytinga-
skeiði í þessurn efnum. I öllum
þeim löndum sem ég hef
kynnt mér þessi mál er verið
að leggja niður þessar stóru
sólarhringsstofnanir og fólk
flytur í íbúðir þar sem það býr
sjálfstætt, en með stuðningi
eða þá að það býr í sambýli við
aðra fatlaða kannski tvo eða
þrjá.
Það hafa einmitt kornið fram
tillögur hér á landi nú nýlega
um að leggja niður þessar
stóru stofnanir fyrir vangefna
og það er verið að takast á um
það núna hvað á að gera með
þessar tillögur. Þessi mál eru í
brennidepli, ekki bara hér á
landi, heldur ekki síður í
Bandaríkjunum. Það er til
dæmis stór stofnun í Syracuse
sem er verið að þfysta á að
verði lögð niður svo fólkið
geti flutt út í borgina og búið í
íbúðum eins og við hin. Allir
sem þekkja þessar stofnanir
vita að þær eru þannig að fólk
býr við ákaflega mikið ófrelsi,
og fólkið hefúr eiginlega enga
Pað vaknar því sú spuming
hvonfólk. vill halda áfram í
pólitíkinni eða halda áfram að
þróast í sínu fagi. Fólk getur að
sjálfsögðu snúið sér að
landsmálapólitík og haft þá afþví
fullt starf en við sveitarstjórnarstörf
erþetta eifitt nema geta alveg ráðið
tíma sínum sjálfur.