Vikan - 24.08.1989, Page 47

LEIKLI5T
KIRK DOUGLAS
LIFIÐ HEFUR
VERIÐ MÉR GOTT
Kvikmyndaleikarinn Kirk Douglas birtist fyrst á hvíta
tjaldinu þegar amma var ung og enn er hann að. Elsti sonur
hans Michael er þó líklega þekktari leikari hjó yngri kyn-
slóðinni og þeir sem fylgjast með þóttunum Kærí Jón á Stöð
2 á mónudagskvöldum geta séð yngsta son hans, Eric, leika
þar hinn óþolandi Kirk. í nýútkominni ævisögu sinni, sem
ógrip birtist úr hér, segir Kirk fró þvi hversu vel honum -
syni blófótæks rússnesks innflytjanda - hefur farnast í lífinu
- þrótt fyrir allt - og hann segir fró samskiptum sínum við
nokkrar af fjölmörgum konum í lífi sínu, eiginkonum og
öðrum, og fró sonunum fjórum.
Eg kom í þennan heim
í undurfagurri gylltri
öskju, fagurlega
skreyttri ávöxtum og
blómum, sem í örfínum silki-
þræði hékk niður úr himni.
Mamma var í eldhúsinu að
baka brauð á sólbjörtum
vetrarmorgni og sá gylltu
öskjuna glitra í snjónum. Hún
flýtti sér út í garð, opnaði
öskjuna... og þar var ég! þannig
kom ég í heiminn. Ég veit að
þetta er satt af því að mamma
sagði mér frá þessu...
Ég er sonur ólæsra rússn-
eskra innflytjenda sem bjuggu
í Amsterdam í New Yorkfylki.
Faðir minn, Herschel Daniel-
ovitch, flýði ffá Rússlandi
1908; mamma, Bryna Sanglel,
varð eftir og vann í bakaríi til
að vinna sér inn næga peninga
til að komast til Bandaríkjanna
tveim árum seinna. Hún vildi
að öll sín börn feddust í þessu
frábæra nýja landi.
Á árunum 1910, 1912 og
1914 feddust systur mínar,
Pesha, Kaleh og Tamara. Síðan
kom ég, Issur, árið 1916. Þá
komu þrjár stelpur í viðbót;
ÞÝÐING:
BRYNDlS KRISTJÁNSDÓTTIR
tvíburarnir Hashka og Siffra
1918 og loks Rachel árið
1924, þegar mamma var
fertug.
Þegar ég fór í skóla varð ég
að skipta frá blöndunni af
ensku og máli gyðinga — sem
foreldrar mínir töluðu — yfir í
ensku. Þá þegar var búið að
„ameríkansera" föðurnafh okk-
ar yfir í Demsky. Pabbi varð
Harry og mamma breytti
Bryna í Bertha. Mínu nafni var
breytt í Isadore, sem ég hef
aldrei getað þolað.
Amsterdam var rúmlega
30.000 manna bær og í honum
voru þrjár risastórar teppa-
verksmiðjur, stærsta hnappa-
framleiðsla sem nokkurn tíma
hefúr verið reist og aðrar verk-
smiðjur. En ekki einn einasti
þeirra mörg þúsunda sem
þarna vann var gyðingur; gyð-
ingum var meinað að vinna í
verksmiðjunum.
Það sem faðir minn gerði þá,
en hann hafði verið hestakaup-
maður, var að fá sér hest og
vagn og gerast „tuskumaður";
hann ók um og keypti gamlar
tuskur, málmhluti og ýmislegt
rusl fýrir smáaura. Jafhvel í
götunni okkar, þar sem engir
bjuggu nema fátæklingar, þótti
tuskumaður það lægsta sem
hægt væri að komast. Og ég
var sonur tuskumannsins.
Issur var ánægður þegar
hann komst í burtu frá húsinu
við Arnarstræti, eða Eagle
Street, nr. 46, þar sem þær
voru alltaf systur hans sex og
mamma þeirra. Allar þessar
konur! Hann þurfti svo á föður
sínum að halda, en pabbi hans
var sífellt fjarverandi - í ein-
hverjum dularfullum karl-
mannserindum. Issur hataði
pabba sinn - og þótti um leið
afar vænt um hann.
Ég stal mat. Ég laumaði
hendinni undir hænu nágrann-
ans eftir volgu eggi, tók ávexti
og grænmeti af pöllunum fyrir
framan verslanirnar. Ég vann
við hvaðeina sem barn gat
gert til að afla sér peninga og
lét tvo þriðju þeirra ganga til
heimilisins, einn þriðja
geymdi ég til að sleppa burt —
í háskóla.
Mig hefur alltaf langað til að
verða leikari — ég held frá því
að ég fór fyrst með ljóð í
barnaskóla. Þá var klappað fýr-
ir mér — sem mér líkaði vel og
svo er enn. Þegar gyðingastrák-
ur er orðinn þrettán ára þá er
hann kominn á fermingarald-
ur. í fermingargjöf fékk ég ör-
fáa gullpeninga og þegar ég
bætti þeim við það sem ég
hafði sparað af vinnupening-
unum mínum átti ég 313
dali, sem eru rúmlega 17.000
krónur, og þótti þetta fjársjóð-
ur í þá daga. Pabbi bað um að
fá peningana lánaða. Hann ætl-
aði að kaupa nokkurt magn af
málmi sem selja átti ódýrt.
Mamma reyndi að fá mig ofan
af því að lána honum. Hún
vissi að ég var að spara þessa
peninga fýrir háskólanámi, en
ekkert hefði getað komið í veg
fýrir að ég léti hann fá þá.
Til allrar óhamingju var
þetta árið 1929 og málmmark-
aðurinn hafði kolfallið. Pabbi
tapaði öllu sparifénu mínu.
Stóru systur mínar, sem
voru þá allar orðnar útivinn-
andi, vildu að við flyttum í
betra hverfi. Miklar deilur risu
vegna þess að pabbi vildi ekki
flytja. Ef pabbi hefði bara sagt:
’Vertu kyrr hjá mér, sonur
minn.’ En hann sagði ekki
neitt. Ég skildi pabba, sem þá
var 46 ára, eftir og flutti burt
með mömmu og systrum
mínum.
Kennslukonan vill
meira, en ég var
bara 14 ára
Yfirmaður enskudeildarinn-
ar í grunnskólanum sem ég var
í breytti lífi mínu. Hún kom
mér í kynni við heim Ijóðsins
17. TBL 1989 VIKAN 45