Vikan - 12.01.1939, Blaðsíða 15

Nr. 2, 1939
VIKAN
15
Jolán Fjöldes
r
A vegum
vonleysingjanna.
l>að, sem komið er af sögunni.
Barabás loðskinnaskraddari flytur búferlum
frá Budapest til Parísar og- hafnar með fjöl-
skyldu sína, konu og þrjú böm, í Veiðikattar-
stræti. Pyrsta fólkið, sem þessir nýju Parísar-
búar kynnast eru tveir útlendir flóttamenn, þeir
Liiv og Bardichinov. Er annar Rússi en hinn
Júgoslavi. Þeir eru barngóðir og rabbsamir karl-
ar, er öllum vilja vel. Þeir bjóða Barabás glas
af öli og vilja allt fyrir bömin gera •— kenna
þeim frönsku, útvega þeim skólavist og fylgja
þeim í skólann.
Kona Barabásar nam ljósmóðurfræði á sínum
ungu ámm. En i Paris vantar sízt af öllu ung-
verska ljósmóður. Aftur á móti þarfnast heimilið
vinnu hennar, því Barabás hefir stopula og illa
launaða vinnu. Anna, elzta dóttir þeirra hjóna,
annast heimilisstörfin á daginn, meðan móðir
hennar vinnur úti. Klárí og Jani, yngri systkin-
in, ganga í skóla. Nú koma þau Anna og Bardi-
chinov frá að fylgja bömunum í skólann.
Bardichinov frændi og Anna ganga heim
meðfram höfninni. Þau beygja niður Veiði-
kattarstræti.
— Og þú? spyr Bardichinov frændi allt
í einu. — Langar þig ekki til að læra?
Anna yppir öxlum.
— Ég veit ekki . . .
Anna hefir aldrei verið neitt sérstak-
lega dugleg í skólanum, eins og hin börn-
in. Hún var heldur ekkert afleitur nem-
andi, en rétt í meðallagi. Hún var fjögur
ár í alþýðuskólanum og tvö í gagnfræða-
skólanum, og nú getur hún ekki haldið
áfram. í andartakinu veit hún einu sinni
ekki, hvort henni þykir það leiðinlegt. Hún
verður vör við kvíðann í Jani og Klárí,
og er fegin að vera laus við hann. Á hinn
bóginn . . . kemur það fyrir, að hana
dreymir um að læra og verða einn góðan
veðurdag fín kona.
— Ég verð að búa til mat og gera
hreint, svarar hún hikandi.
Bardichinov frændi kinkar kolli, en fer
ekkert frekar út í þessa sálma. Hann ger-
ir örlög litlu, ungversku fjölskyldunnar
að sínum örlögum, af því að hann þekkir
enga aðra fjölskyldu. Hann langar til að
hjálpa henni áfram, svo hún geti einhvern-
tíma sagt:
— Já, það var hann Bardichinov gamli
. . . gjaldkerinn . . . ef hann hefði ekki
verið ....
Hann veit ekki vel, að hverskonar fram-
tíð hann stefnir fyrir þessa vini sína.
Hann kennir börnunum frönsku og fylg-
ir þeim í skólann, og nú er hann að hugsa
um, hvað hann geti gert fyrir Önnu. Það
er Iítið, sem hann getur gert fyrir hana.
Hún verður að matreiða og annast innan-
hússtörfin, því að móðir hennar vinnur
utan heimilisins.
Barabás hefir fengið atvinnu. Hann fékk
hana strax, eins og frú Briill hafði sagt
fyrir. En sá hluti spádómsins, sem snerti
launagreiðsluna, var enn ekki kominn
fram. Það var enginn misskilningur,
frönsku loðskinnaskraddararnir fá 21/.—3
franka í kaup á klukkustund, en þeir nota
til hlítar ungversku verkamennina, þá er-
lendu. Vinna Barabás var jafn vönduð og
hinna frönsku, en hann fær aðeins lþo
franka á klukkustund. Þeir segja, að það
valdi svo miklum erfiðleikum, hvað hann
tali málið illa, og að Frakkarnir fari bet-
ur með skinnið en hann. Það verði hann
að læra. Þetta var auðvitað ekki satt, en
hvað er við því að segja?
Þess vegna er það svo, að frú Barabás
verður líka að leita sér atvinnu. Hún get-
ur auðvitað ekki starfað sem ljósmóðir.
Það mundi verða allt of miklum erfiðleik-
um og vandkvæðum bundið í þessu ókunna
landi, þar sem hún skilur málið illa, og
að líkindum krefjast Frakkarnir þess, að
hún taki próf. Hún var í rauninni þegar
hætt að sinna ljósmóðurstörfum heima í
Budapest, og hafði aðeins starfað sem ljós-
móðir í Mezötur, þegar hún var ung. Hún
er ólík manni sínum. Hann þorir að bjóða
öllu birgin, vill reyna allt, hvað sem fyrir
kemur. Barabás var aðeins sveitadrengur,
sem fór nemandi til skraddara í þorpinu
Kenderes, en þó var það hann, sem vildi
fara til Budapest, hvað sem það kostaði.
Mezötur var jafnvel of lítill bær fyrir hann.
Frú Barabás var uppalin í bæ. Hún
var ekki sveitastúlka. Hún var frá litlum
bæ, en ekki þorpi. Og samt myndi hún
með glöðu geði hafa viljað vera kyrr í
Mezötur, fæðingarbæ sínum. En Barabás
þráði Budapest, og þó undarlegt megi virð-
ast: daginn, sem hann kom þangað, gekk
hann um götur höfuðborgarinnar eins og
hann hefði aldrei átt annarsstaðar heima.
Konan hans var aftur á móti alltaf sami
smáborgarinn — jafnvel í Budapest. Sum-
ir eru fæddir smáborgarar og verða aldrei
annað en smáborgarar. Hún var hrædd við
stórborgina og þorði ekki einu sinni að
gegna starfi sínu; rétt eins og börn í stór-
borg fæddust ekki eins og önnur börn. Þau
þurftu þess ekki heldur, því að Barabás
vann sér inn nóga peninga, og þar að auki
fæddist hvert barnið á fætur öðru — tvö
hin yngstu fæddust í Budapest, — í stuttu
máli sagt: frú Barabás hafði lagt niður
ljósmóðurstörf sín fyrir tíu árum.
Nú varð hún að vinna sér inn peninga.
En hvaða vinnu fær fátæk kona í veröld-
inni, þegar mest á reynir og mest þörf er
fyrir peninga? Ó, það er ein staða, sem
er algengari en staða hermannsins og eldri
en verk eldsins. Hun er í þjónustu annarr-
ar og vingjarnlegri höfuðskepnu. Það er
staða þvottakonunnar. Tilhögunin er ÖU-
um kunn og alltaf hin sama. Vatnið renn-
ur, loftið er mettað hvítri gufu, sem legg-
ur af sjóðandi sápu, og þvotturinn í pott-
inum lyftist upp í smábólur. Tilhögunin
er alltaf hin sama og áhöldin breytast lít-
ið: Bali, sápufroða, pottur, bursti og tveir
sterkir kvenmannshandleggir, naktir upp
fyrir olnboga, rennandi blautir og hörund-
ið allt í blöðrum. Fingurgómarnir eru
hrjúfir eins og trjákvoða, vatnið bleytir þá
upp og gerir þá hrukkótta. Svitadropar
glitra á enninu. Enginn söngkór er eins
nákvæmlega vel æfður og þessar konur,
sem standa bognar yfir þvottabölunum.
Frá Bombay til Montreal, frá miðjarðar-
línu til beggja pólanna, nudda þær og skola
og hengja upp til þerris annarra þvott —
allar með sömu tilburðunum.
Þetta er gömul og heiðarleg staða, sem
hefir sínar erfðakenningar og sína sið-
fræði. Það má ekki nota klór; ekki held-
ur sóda — og þó —. Það er skammarlegt
að nota bursta, en þó gagnlegt. Það eru
til mörg önnur lög og bönn, sem aðeins
meðlimir stéttarinnar þekkja, hermennirn-
ir í þessum alþjóða kvenher. Þessi lög og
bönn ganga á dularfullan hátt í arf frá
móður til dóttur. Sameiginleg leyndarmál
og sameiginleg brögð í rakri, hvítri guf-
unni, og sameiginlegt hlutskipti, sameigin-
legt einkenni: rósóttur, afdankaður morg-
unkjóll og uppbrettar ermar.
Frú Barabás vinnur í þvottahúsi í nánd
við heimili sitt, á horninu á Rue de la
Huchette og Veiðikattarstræti. Hún fer
snemma á morgnanna, á undan manni sín-
um og áður en börnin fara í skólann.
Anna sér um morgunverð fyrir fjöl-
skylduna. Hún er stöðugt að hasta á Klárí
og ergja hana. Stundum skoðar hún í eyr-
un á Jani, sem eru illa þvegin. Hún býr
um morgunverð föður síns og barnanna.
Morgunverð ?
P’rú Barabás er ekki enn búin að ná sér
eftir áfallið og reiði sína þriðja daginn,
sem börnin voru í skólanum. Þau fóru bæði
að ybbast við hana og heimtuðu einum
munni: „quart de rouge“ — einn fjórða
líter af rauc. Ini — hinn fastákveðna hluta
af morgunverði franskra barna, sem et-
inn er í frímínútunum klukkan tíu. Frú
Barabás fnæsti og saup hveljur. Hún
minntist auglýsingaspjalds í heimalandi
sínu: Vínandi drepur, vínandi gerir fólk
heimskt, vínandi eyðileggur . . . Og svo
gaf hún börnunum utan undir, grét, barm-
aði sér og skammaði skólann, landið og
stjórnina. En maður hennar hló.
— Ef það gerir frönsku börnunum ekk-
ert, drepur það líklega ekki börnin okkar,
sagði hann loks glettnislega.