Vikan - 27.07.1939, Side 3

Nr. 30, 1939
VIKAN
3
Hallfreður vandrœðaskáld.
iÆSt '
Kári Sigurðsson, stud. polit., skrifar hér um hinn þjóðkunna hag-
yrðing, ísleif Gíslason, kaupmann á Sauðárkróki, er mikið hefir
birzt eftir af lausavísum undir dulnefninu: Hallfreður vandræða-
skáld. Sem drengur reri Kári á sjó með ísleifi, og kynntist hon-
um þar sem hinum sí-yrkjandi og lífsglaða manni, sem er þó
opinskár um það, sem honum þykir miður fara í veröldinni.
að er engin furða, þótt jafn ljóðkunn-
andi og ljóðunnandi þjóð eins og Is-
lendingar hafi yndi af hnyttnum og vel-
kveðnum tækifærisvísum og séu stoltir af
þeim mönnum, sem hafa ort þær.
Oft og tíðum er því þann veg farið, að
almenningur á ekki kost á að kynnast þess-
um óskabörnum sínum öðruvísi en í gegn
um þeirra eigin verk, kveðskapinn, og það
eru líka fjölmargir, sem halda því fram,
og hafa þar að nokkru leyti á réttu að
standa, að á engan hátt fái maður betra
tækifæri á að kynnast skáldinu, en ein-
mitt af hans eigin ritsmíðum — og það
er alveg víst, að sá maður, sem yrkir eitt-
hvað að ráði, kemst aldrei fram hjá
því að opinbera að meiru eða minna leyti
sitt eigið sálarlíf, vonir sínar, óskir og til-
finningar, enda þótt hann í orði kveðnu
yrki undir nafni alls og allra annarra en
sínu eigin. — En við skulum líka minnast
hins, að skopleikarinn getur þjáðst af
þunglyndi, og skáldið, sem vefur fegurstu
orðum tungunnar í lofgjörð til lífsins, bað-
andi í sumri og sól, hann getur lifað lífi
sínu í vetrarmyrkri og kulda. —
— Ég er á ferð um Norðurland og
kem í Skagafjörð, sveit hinna mörgu
og merku sögustaða, sveitina, sem er
fóstra söngvaranna og skáldajöfranna,
Stephans G. og Hjálmars. — Norður á
Sauðárkróki kem ég í litla sölubúð, og ég
fer ósjálfrátt að brosa þegar ég opna hurð-
ina, því að ég veit á hverju égmunieigavon
-----. „Góðan daginn,“ segi ég auðvitað
um leið og ég kem inn. „Ekki hægt núna,“
svarar maðurinn fyrir innan diskinn. —
— Hann kemur því næst til mín, tekur fast
og hlýlega í hönd mína og býður mig vel-
kominn. — Hann er maður í meðallagi hár
og þrekvaxinn, hár er mikið og fallegt, þótt
tekið sé að grána, enda er maðurinn við
aldur, andlitið er stórt og karlmannlegt —
augun hvöss og gáfuleg og hggja undir
háum og loðnum augnabrúnum — yfir-
varaskegg er mikið og snúið — drættirn-
ir kring um munninn eru djúpir og lýsa
festu, svipurinn allur er karlmannlegur,
ákveðinn og hánorrænn--------.
Hver skyldi nú trúa því eftir þessa lýs-
ingu, að þetta væri maðurinn, sem ort hefir
hina þjóðkunnu vísu: Detta úr lofti drop-
ar stórir o. s. frv. Þetta er kaupmaður
norður á Sauðárkróki, hinn núverandi,
þjóðfrægi Hallfreður vandræðaskáld, eða
ógrímuklæddur ísleifur Gíslason, skáld.
Þetta er maðurinn, sem með „Búðar-
vísum“ sínum, eins og hann sjálfur kallar
kveðskap sinn, er löngu orðinn landfræg-
ur. — Hann er fyrst og fremst kýmnis-
skáld, sér hið hlægilega við atvikin og
hlutina og hefir gáfur til þess að túlka það
sem listaverk á sviði skáldskaparins. En
„öllu gamni fylgir nokkur alvara“, og eins
er um gamankveðskap Isleifs. Oft liggur
í þessari kýmni hans djúp og þung heims-
ádeila, því hann kann manna bezt að fara
með bitrasta vopnið, sem barist er með á
vígvelli pennanna, hæðnina. Og hinn hjart-
anlegi og heilbrigði hlátur, sem menn reka
oft upp eftir lestur á vísum slíkra skálda
— hversu oft deyr hann ekki út í glettnis-
legu kuldabrosi á vörum þeirra, sem eitt-
hvað hugsa. En ísleifur notar ekki þessa
hæfileika sína til þess að hefna sín, eða
klekkja á einstaklingum, sem eitthvað hafa
gert á hluta hans-------komi óvinurinn
hjálmlaus á hólminn, kemur Isleifur það
líka, því hjá honum skipar jafnréttið önd-
vegi.
Við röbbum nú fyrst um verzlunina og
alla erfiðleika í sambandi við hana — því
næst um afla og aflahorfur, því hann er
gamall, sunnlenzkur sjómaður, fæddur og
alinn upp við sjó, og veit áreiðanlega, hvað
bæði segl og sjór er af starfi sínu á opnu
sunnlensku fiskiskipunum. — Hann á enn
þá róðrarbát, tveggjamanna-„far“, sem
hann ýtir oft og tíðum úr vör á vor- og
sumarkvöldum, eftir að hafa lokið störf-
um við verzlun sína, og hann er „á færum“
fram undir morgun ef veður er gott og
afh. Ég minnist þeirra nótta, er ég sem
strákur, var með ísleifi í þessum róðrum —
— þar var aldrei lát á kveðskap, báturinn
var kveðinn fram úr flæðarmálinu að kveldi
— fiskurinn á færin — og báturinn aftur
„settur“ undir kveðskap að morgni. Var
þá vani ísleifs að hugsa meira um rím en
efni og valdi hann sér oft hina erfiðustu
bragarhætti og kallaði vísur sínar þá „rán-
dýrar“. — Ein var sú list er ég sá ísleif
gera á þessum sjóferðum okkar, og sem
ég hefi engan mann séð leika annan, hvorki
fyrr né síðar. Hann fór í öllum sjóklæðum
fram í ,,barka“ bátsins, studdi höndum á
borðstokkana sitt hvoru megin stefnisins
og eftir nokkrar sekúndur stóð hann á
höfði á bátshnýflinum og sagði, að „nú
skyldi ég bara róa“. Satt að segja var ég
þeirri stundu fegnastur, er hann hætti þess-
um íþróttum sínum og settist að færinu
og fór að draga og yrkja, jafnvel þótt
eitthvað af vísunum væru skammavísur
um mig og mína fiskimennsku.
Því næst sveigðist tahð að íslenzkum nú-
tíma bókmenntum, því út í rökræður um
íslendingasögurnar voga ég mér ekki, því
þar er hann flestum víðlesnari og minn-
ugri og kann spakmæli, hnyttin svör og
orðasennur upp úr þeim í tugatali. Isleif-
ur er einn af mörgum hatursmönnum tízk-
unnar og þess valds, sem hún hefir á pen-
ingagetu hjá þjóð, sem varla hefir að
borða. Sem dæmi upp á kveðskap hans um
þetta efni eru vísur hans „Tízkan“, sem
áður hafa verið prentaðar.
Ég sá hana Sólarlags-Gunnu
í svalviðri Þorranum á,
í pilsi svo þrælslega þunnu,
að því er ei segjandi frá.
Með armana bera og bláa
og brjóstunum skýldi’ ekki hót,
og hæla svo ferlega háa,
að hnjáliðabogin gekk snót.
1 húsaskúms sokkunum háu,
og hér og þar glitti í skinn,
en píslar hárlokkarnir lágu
þeir lengstu um gráföla kinn.
I tízku frá tá upp að enni
hún trítlaði götuna létt,
því heilsan og pyngjan hjá henni
þær höfðu’ ekki atkvæðisrétt.
Og lömuð af tízkunni lézt hún,
en lifði þó áður við þraut,
því hamingjufleyið sitt fest’ ’ún
við framtíðar norðurheimskaut.
Eða þetta smellna erindi um sama efni:
Ó! hvað mig tekur það sárt að sjá,
sumar stúlkurnar ganga,
þessum helvítis hælum á,
sem hreykja þeim beinlínis upp á tá
og gera afstöðu alla svo ranga.
Þið vesalings, vesalings hælar!
Þið vitlausu tízkunnar þrælar!
Nokkrar vísur hefir Isleifur ort, er hann
kallar „bílvísur":
Aksturinn var eintómt spól,
olían af versta tagi,
engin bremsa, ónýt hjól
allt í þessu fína lagi.
Enginn veður yfir Níl
án þess vökni kálfi