Vikan - 07.12.1939, Side 5

Nr. 49, 1939
VIKAN
5
INNLAND
Finnland er eitt af fámennustu, sjálf-
stæðum ríkjum í álfunni. Ibúar eru
3,8 milljónir manna. Jafnframt eru
Finnar ein af merkustu menningarþjóð-
um álfunnar og hafa um langan aldur ver-
ið það, þrátt fyrir útlenda yfirdrottnan. I
sex hundruð og fimmtíu ár var Finnland
hluti af sænska ríkinu með ýmsum rétt-
indum. 1 eitt hundrað og níu ár laut það
Rússum og lengst af við mikla kúgun og
andlegt ófrelsi. Varð þessi kúgun aldrei
verri en á stjórnarárum Nikulásar II, frá
1894-—1917, og hafði þó hvergi nærri verið
gott á stjórnarárum Alexanders III., 1881
-—94, og þó enn verra á stjórnarárum
Nikulásar I., frá 1825 til 1855.
6. desember árið 1917 gerðist Finnland
sjálfstætt ríki. Fóru tveir erindrekar hins
unga ríkis til Leningrad til þess að fá við-
urkenningu Sovét-Rússlands fyrir sjálf-
stæði landsins og fengu þeir það svar frá
Lenin, að ,,Ráð þjóðfulltrúanna hefir, í
samhljóðan við grundvallarregluna um
sjálfsákvörðunarrétt þjóðanna, ákveðið
að leggja fyrir ríkisstjórnina tillögu um að
viðurkenna sjálfstæði Finnlands.“ Aðal
hvatamaður þessa var Lenin, en það er ein
broslegasta kaldhæðni sögunnar, að það
var Stalin, sem fékk það hlutverk að vera
flutningsmaður tillögunnar!
Síðan hefir Finnland verið sjálfstætt
ríki og unnið ótrauðlega að því að hefja
menningu sína á hærra stig á öllum svið-
um. I almennri og æðri menntun, í land-
búnaði, iðnaði, siglingum, verzlun, skóg-
rækt og fiskiveiðum, hafa orðið risavaxn-
ar framfarir síðan. Þjóðin hefir, eftir að
hún komst undan oki Rússa, getið sér vin-
áttu og virðingu annarra þjóða. Finnland
er t. d. það Evrópuríki, sem almennastra
vinsælda nýtur í Bandaríkjunum, enda eru
Finna eina Evrópuþjóðin, sem hefir greitt
Bandaríkjamönnum upp stríðsskuldir sín-
ar. Hefir þetta komið glögglega í Ijós síð-
an Rússar tóku að ofsækja Finnland á ný.
Náttúrufegurð landsins er við brugðið.
Skiptast þar á akrar og engi, yndisfögur
vötn með eyjum og hólmum og víðáttu-
miklir skógar. Frægustu staðir landsins
fyrir náttúrufegurð eru Imatra, með hin-
um nafnkenndu fossum sínum og flúðum
og Punkaharju, þar sem talinn er vera
fegursti og tilkomumesti furuskógur
í heimi. Liggur skógurinn fagurlega á
bökkum mikilla vatna. Eru hvort tveggja
alþjóðlegir ferðamannastaðir með glæsi-
legum gistihúsum.
Finnar hafa gert afar mikið að því að
fegra borgir sínar og prýða. Fegurstu
borgirnar eru gömlu borgirnar Ábo og
Viborg, en tilkomumest er Helsingfors,
„hvíta borgin“, tvímælalaust ein fegursta
og skipulegasta borg í Evrópu. Getur þar
að líta allt jöfnum höndum, stórfenglegar
opinberar byggingar, kirkjur og hallir,
eins og t. d. þinghöllina, fagra garða. og
trjágötur, prýddar myndastyttum og gos-
brunnum, og glæsileg nýtísku íbúðahverfi.
Svíþjóð, var sænskan enn um sinn bók-
menntamálið. Johan Ludvig Runeberg,
sem af ýmsum bókmenntafræðingum er
talinn stórfenglegasta skáld Finna, orti
ljóð sín á sænska tungu. Eigi að síður eru
ljóð hans gegnum finsk í anda. Þau eru
dýrðar óður um finska náttúru, finskt
hugrekki og sjálfsfórnarlund, í einu orði
sagt þær dyggðir, sem þjóðin hefir varð-
veitt dýrmætastar í fari sínu og sem gerðu
henni mögulegt að rísa í skjótri svipan til
þess frama, að verða talin ein af helztu
menntaþjóðum álfunnar.
Elias Lönroth hét sá maður, sem einna
landið, sem Stalin studdi til sjálfstæðis,
lætur nú her sinn ráðast á.
en
Er „gamla borgin“ með ,,Stórkirkjunni“,
undurfagurri byggingu í býsantiskum stíl,
háskólanum og stjórnarráðsbyggingunum
mjög fögur, en þó munar mest um það,
sem gert hefir verið eftir að landið hlaut
sjálfstæði sitt. Þykir „nýja borgin“ í engu
eftirbátur hinnar gömlu. Samskonar við-
reisnar og endurnýjunarstarf má sjá í öll-
um borgum Finnlands.
finsku. Hið opinbera mál landsins var þá
söngva. Var þeim þó um langan aldur
bannað að gefa út aðrar bækur á máli
sínu en guðsorðabækur. Leit rússneska
stjórnin svo á að guðsorðið mundi einna
sízt til þess fallin að gera þá uppreisnar-
gjarna. Þrátt fyrir þetta tókst Finnum að
varðveita mál sitt, og síðar meir að skapa
á því merkilegar, þjóðlegar bókmenntir.
Finskar bókmenntir hófust á miðri 16.
öld með útgáfu Nýjatestamentisins á
finsku. Hið opinbera mál landsins var þá
að vísu sænska og æðri stéttirnar í Finn-
landi sömdu sig mjög að sænskum siðum,
og fór það vaxandi eftir því sem Svíþjóð
færðist meira í þá átt að verða stórveldi.
Varð þá finska smám saman eingöngu
mál alþýðunnar, en sænskan bókmennta-
mál og stjórnmála.
Eftir að Finnland var orðið viðskila við
Þetta er finski aðalræðismaðurinn í Reykjavík,
hr. LUDVIG ANDERSBN, sem íslenzkir stúdent-
ar og mikill fjöldi Reykvíkinga heimsóttu 1. des-
ember í samúðarskyni við finsku þjóðina.
1 Punkaharju, fegurstu skógargöngum í heimi.
Eftir þessum vegi mega bílar ekki aka, til að
trufla ekki helgi náttúrunnar, og fólk verður
að fara fótgangandi eða láta reiða sig siðasta
spölinn heim að hótelinu í skóginum.
drýgstan þátt átti í sköpun finskra bók-
mennta. Hann tók upp á því að safna af
vörum alþýðunnar hinum frægu Kalevala-
kvæðum, sem eru Finnum og finskri menn-
ingu viðlíka dýrmæt bók eins og Sæmund-
ar-Edda er Islendingum. Fyrsta útgáfa
Kalevala-kvæðanna kom út 1835 og hafa
þau verið gefin út í fjölda útgáfum síðan
og þýdd á flestar tungur heims. Um sömu
mundir lifði einnig fyrsta stórskáld þjóð-
arinnar á finska tungu. Hann hét Aleksis
Kivi og andaðist 1872, hafa ljóð hans
einnig verið þýdd á Evrópu-mál, en þýð-
ingarnar gefa aðeins litla hugmynd um
snilli hans, sem mjög erfitt er að túlka.
Þriðji maðurinn í þessari viðreisnarfylk-
ingu finskrar menningar var heimspeking-
urinn Snellmann stjórnmálamaður, rithöf-
undur og ágætur ættjarðarvinur. Hann
var samtíðarmaður hinna tveggja og mega
þessir menn með réttu kallast Fjölnismenn
Finna.
Síðan hafa aðrir tekið við og fara nú
Framh. á bls. 17.