Vikan - 25.01.1940, Qupperneq 3

3
VIKAN.
O^Ohqm., og, 1/jóúJdð. í &oÁjghwL.
111111111111111
iiiiiimmim 11111111 n
111111111111111111111
Hugleiðingar eftir kvöldrölt með sveitapilti,
sem kemur í fyrsta skipti til Reykjavíkur.
i ■ i ■ 11 ■ i ii ii i ■ i ■ ■ ■ i ■ 11 ii ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ii ■ i ■ ■ ■ ■ i ■ ■ i
i ■ 11 ■ 111 ■■ 11 ■ i ■ ■ ■ ii ■ iii i ■ ■ i ■ ■■ ■■ i ■ iii i ■ ■ i ■ ■ i ■ ■ iii ■ i ■ ii 1111 iii ■ i ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ i ■ i ■ ■ ii • • ■ i
vika vetrar var í kaldara lagi, ekki
• þó svo, að orð sé á gerandi, þegar
kominn er þessi tími, vika til þorra. Hins
vegar má gera ráð fyrir, að þjóðum megin-
lands álfunnar verði starsýnt á veður-
fregnirnar héðan, og hið lága frostmark
veki öfund þeirra, sem búa við kulda hins
mesta fimbulvetrar, sem komið hefir í álf-
unni í 50 ár. Að vonum mun þeim þykja
það kynlegt öfugstreymi, að þeirra sól fær
svo litlu áorkað á móts við okkar sól, sem
hlýtur þó, samkvæmt hnattstöðu landsins,
að vera lægra á lofti. Þegar hér við bætist
að okkar sólskinsstundir eru færri en
víðast hvar á meginlandi álfunnar, vegna
eyjaloftslagsins hér, þá verður þetta öfug-
streymi í náttúrunnar ríki enn furðulegra.
Kunningi minn, sem trúir á sólina og fór
frakkalaus til Hafnarfjarðar í hinni vik-
unni, en liggur nú í kvefi, fullyrðir að okk-
ar sól sé máttugri en sólin annars staðar
á hnettinum, og er eindreginn talsmaður
nafnbreytingar á landinu, sem farið var að
ræða af kappi í blöðunum í vikunni, sem
leið. — Sólland á það að heita, sagði hann,
eftir lífgjafa þjóðarinnar.
Knattspyrnumenn héldu álfabrennu á
íþróttavellinum. Bálið var hið myndarleg-
asta, enda voru heilir róðrarbátar, að vísu
ósjófærir, kassar og annar eldiviður, ásamt
tíu fötum af steinolíu borið á bálið. Brenn-
ur eru að sönnu þjóðlegar síðan Njáls-
brenna og fleiri slíkar voru haldnar hérna
um árið, og þeim hefir trúlega verið haldið
við af skólapiltum í Skálholti og í Hóla-
vallarskóla, sem „fúttuðu af“ óvinsælar
lærdómsskræður, matarílát og fleiri nauð-
synjar, þegar þeir yfirgáfu skólann á vor-
in. En í eldiviðarsnauðu landi verða þessar
brennur að teljast til öfugstreymis í þjóð-
lífinu.
En svo er það hann kunningi minn, sem
vildi breyta nafni landsins. Kvefið í hon-
um snerist upp í lungnabólgu og læknirinn
hefir nú ráðlagt honum bætiefnaát eftir
að hann var farinn að sjá rottur og hvít
hænsni í rúminu hjá sér. Þessi bætiefni eru
úr ávöxtum sunnan úr sólarlöndum og
kunningi minn er ekki frá því að Golf-
straumurinn sé lífgjafi þjóðarinnar, en
hann er ekki viss um að Golfland sé heppi-
legt nafn á landið. Hann er að hugsa um
að læra golf, þegar hann kemur á fætur,
og tala við Gunnlaug Einarsson um auglýs-
ingagildi nafnsins — upp á enska túrista.
Er ég settist að hér í Reykjavík fyrir
rúmum fjórum árum, fannst mér
borgin við fyrstu kynni í senn bæði
skemmtileg og merkileg, og mér fannst þá,
að ég læra eitthvað í hverju fótmáli, sem
ég gekk, eitthvað af öllu fólki, sem ég um-
gekkst, og einnig af því fólki, sem ég ekki
þekkti. Mér þótti mjög lærdómsríkt að
ganga hér um göturnar, og ég var sein-
þreyttur til að trúa því, að Reykjavík væri
í raun og veru ekki mjög merkileg borg,
en svo vildu þó kunnugir ekki vera láta.
En ævintýrabjarminn hvarf fljótt, og
smátt og smátt rýrnaði áhuginn fyrir því
að ganga um göturnar og góna á fólk, tala
við börn og gamalmenni um lífsreynslu
þeirra og hugðarefni. Öll þessi uppgötv-
andi „áhrif“ þokuðust fjær mér, og greind-
ust sundur eins og létt morgunþokan fyrir
hafgolunni. Og nú er svo komið, að ég er
hættur að sjá nokkuð merkilegt við það að
ganga um göturnar. Það er allt jafn hvers-
dagslegt og grátt, jafn innantómt og sjálf-
sagt. Og ég veit, af hverju það stafar.
Við höfum haft of náin kynni hvort af
öðru, borgin og ég.
Um eitt skeið sat ég á áheyrendapöll-
um alþingis mestan þingtímann til að læra
málarekstur af þeim, sem hér hafa forystu
í þjóðmálum. En einn góðan veðurdag
gleymdi ég að koma. Ég hafði fengið mig
fullsaddan af að hlusta á, hvernig lögin
verða til. Áhuginn fyrir áhrifavaldi þing-
mannanna var þrotinn, kannske vegna
þess, að ég fékk engan botn í þingsályktun-
artillögur og bráðabyrgðalög, og mér virt-
ist sem enginn skildi, hvað það þýddi.
Héðan fór ég því nokkru snauðari en ég
kom, því ég hafði gert mér í hugarlund, að
þingmennirnir væru miklu mælskari en
þeir eru.
Þjóðfélagsaðstaða mín hefir aldrei leyft
mér, að lifa neinu lúxuslífi, til þess hefir
mig alltaf skort peninga. En hin seinni ár
hefi ég vanið mig á einn munað, og hann
er sá að drekka eftirmiðdagskaffið á
Hótel Borg við og við. Ég kom þangað
fyrst til að svipast um, skoða fólkið, sem
þarna sæti og verða einhvers fróðari um
háttu þess. En ég varð einskis fróðari.
Sama fólkið kom hér dag eftir dag, viku
eftir viku og settist við sömu borðin, eða
næsta borð við sama borðið, og sömu auð-
sveipu þjónarnir gengu um beina. Gestirn-
ir reyktu, röbbuðu saman, borguðu og
fóru. Og svo var komið kvöld. Einu sinni
reiknaðist mér til, að álíka f járupphæð væri
borguð fyrir nónkaffið á Hótel Borg, og
ríkið geldur í daglaun sextíu vegamönnum
og tuttugu malarhestum norður á Holta-
vörðuheiði. Kannske hefði þessi útreikn-
ingur ekki staðist gagnrýni endurskoð-
enda.
Svo fekk ég þennan makalausa áhuga
fyrir pylsuvögnunum við Lækjartorg. Þar
stóð ég kvöld eftir kvöld, og stundum
langt fram á nætur til að virða fyrir mér
andlitin á viðskiptavinum pylsusalanna.
Það var mjög interessant að heyra glamrið
í fimmeyringunum, og virða fyrir sér ópin
og skrækina í hálfvöxnum götustrákum.
Og svo allt þetta fólk, sem kom ak-
andi í bilum til að kaupa sér pylsur. Ég
þekkti það ekki þá, en ég kynntist því síð-
ar, og enn fer það akandi ofan í bæ til
að kaupa sér pylsu á kvöldin. Alltaf sama
fólkið. Þegar ég yfirgaf pylsuvagnana, tók
ég að rölta um höfnina, ganga fyrir hús-
horn og hlusta á hvíslingar sprúttsalanna
og hrollköld blótsyrði verkamanna, sem
berja sér á hafnarbakkanum og spýta mó-
rauðu út í stjörnubjarta nóttina, á meðan
þeir bíða eftir skipi, sem þeir eiga að fá
vinnu við að afgreiða. Stundum nestaði ég
mig með morgunkaffi og drakk það í
verkamannaskýlinu með það fyrir augum
að kynnast lífsskoðunm þeirra manna, sem
með nokkrum rétti líta svo til, að þeir heyi
erfiðari lífsbaráttu en fólk í öðrum séttum
þjóðfélagsins. Og ekki get ég neitað því,
að ég varð margs vísari um uppruna og
lífskjör Eyrarmannanna, en sögur þeirra
voru svo líkar, að þær runnu saman í eina
hversdagslega raunasögu, sem ég kunni.
Og nú er höfnin og verkamannaskýlið
horfið mér inn í tómleika vanans, og nú
geng ég hugsunarlaust um þessar slóðir
og því aðeins, að ég eigi þangað brýnt er-
indi.
*
Fyrir nokkrum dögum kom til mín
unglingspiltur ofan úr sveit og dvaldi hjá
mér í nokkra daga. Hann hafði aldrei fyrr
komið til Reykjavíkur og enga borg séð,
er um stærð og fólksfjölda þyldi nokkurn
samjöfnuð við okkar kæru höfuðborg. Er
við gengum eftir Austurstræti fyrsta
kvöldið, sem hann var hér, þaulspurði
hann mig um allt, sem hann sá, himinfall-
inn af mikilleik umhverfisins, þessari þrot-
lausu fólksmergð og glæstu byggingum,
þessum ljósum prýddu og skreyttu verzl-
unargluggum, sem þrátt fyrir kreppu og
sívaxandi dýrtíð, gjaldeyrishömlur og