Vikan - 06.03.1940, Blaðsíða 16

16
VIKAN, nr. 10, 1940
ÖXARÁ og LÖGBERG HH) FORNA
Á ÞINGVÖLLUM.
Framh. af bls. 14.
mun hafa valdið því, að oft varð að skipta
um dómstaði á völlunum. Það gat komið
fyrir, að áin yxi skyndilega meðan á þingi
stóð og flæddi meira og minna yfir dóm-
staðinn, varð þá að fá úrskurð lögsögu-
manns um hvert færa skyldi dómana. En
þó virðist sem stundum hafi dómendur eða
goðar tekið til sinna ráða um val á dóm-
stað, ef ekki var næði til að dæma málin
á hinum ákveðna stað, vegna ofríkis ann-
arra, sem sátu um, hvað eftir annað, að
hleypa dómunum upp.
*
Að lokum skal geta þess, að nokkru fyr-
ir 1930, er Finnur Jónsson prófessor var
staddur á Þingvöllum, benti ég honum á
gangstíginn upp hallinn. Prófessorinn skoð-
aði stíginn nákvæmlega og sannfærðistum,
að hann væri mannaverk, en áttaði sig ekki
á, í hvaða skyni hann hefði verið lagður
þarna. En svo mikið er víst, að gangstíg-
ur gat ekki verið gerður á þessum stað
nema margir menn ættu um langt skeið
brýnt erindi upp hallinn. Tilgangurinn með
stígnum gat því ekki verið annar en sá
að gera mönnum greiðfærara að ganga til
Lögbergs. En án stígsins var mjög torvelt
að komast þangað. Og þó að um aðrar
leiðir hefði verið að ræða væru þær engu
betri.
YEGUR TUNGA, ÞÓ VOPN BRESTI.
Framh. af bls. 8.
áróðurinn til sín taka. Rithöfundar eins
og John Buchan og Arnold Bennett voru
auk annarra í þjónustu áróðursins. Þetta
var fyrsta skipulagða áróðursstarfsemin,
og þó hún yrði óvinsæl í Englandi, aðallega
vegna gífurlegs kostnaðar, þá eignaðist
hún þó aðdáanda og lærisvein, sem um
munaði. Það var húsamálarinn Adolf Hitl-
er. Þegar hann sá bæklinga þeirra félaga
svífa úr háa lofti ofan í þýzku skotgrafirn-
ar, skrifaði hann hjá sér: — Áróður er
nytsamur. Með áróðri má fá fólk til að
trúa öllum skollanum.
Beverley Baxter segir nú frá því, hvernig
lærisveinninn skákaði meistaranum, hvern-
ig Hitler og flokkur hans þurrkaði smám
saman út allt skoðanafrelsi í Þýzkalandi.
Fyrst voru blöðin lögð undir. — Blöð verða
að vera blöð, jafnvel í Þýzkalandi, segir
Baxter, en gert var út af við hið svokall-
aða prentfrelsi með því að bjóða blöðunum
tvo kosti, annað hvort að ganga á hönd
Nazistaflokknum eða vera eyðilögð. Deut-
sche Allgemeine Zeitung varð málgagn
utanríkismálaráðuneytisins, Der Angriff
varð ræðustóll dr. Göbbels, Göring réði yfir
National Zeitung, hið gamla og virðulega
Berliner Tageblatt hætti að koma út. —
TJtvarpið olli engum erfiðleikum. Þar hættu
aðrir en nazistar að láta heyra til sín.
Lokaþátturinn í þessari þjóðnýtingu sann-
leikans í þágu áróðursins var forboð og
bann við því að hlusta á erlendar útvarps-
stöðvar og lesa erlend blöð.
Beverley Baxter segir nógu fróðlega
sögu, sem sýnir, hvernig einhliða áróður
orkar á gáfaðan og menntaðan mann.
I sumar sem leið var von Falkenhayn,
sonur hins fræga, þýzka hershöfðingja,
gestur á heimili Baxters í Englandi. Von
Falkenhayn er fjörutíu og fimm ára gam-
all, skynsamur maður og vel menntaður.
Það var rætt um sambúð Breta og Þjóð-
verja, og kom tahð þar niður, að Þjóð-
verjar hefðu verið sviknir til að gera
vopnahléssamninginn 1918. — Allt annað
getum við fyrirgefið, en það ekki, mælti
hann.
— Ég spurði hann, segir Baxter, á
hvern hátt þeir hefðu verið sviknir til
þessa. Hann sagði, að þýzki herinn hefði
haldið velli, en hefði fallizt á fjórtán til-
lögur Wilsons af mannúðar ástæðum, og
játað vopnahléi á grundvelli tillagnanna.
— Hve nær birti Wilson tillögur sínar?
Hiklaust svaraði von Falkenhayn
— Annað hvort í síðustu viku í október
eða hinni fyrstu í nóvember. Daginn man
ég ekki fyrir víst, en ég held, að það hafi
verið 28. október.
— Undrar það yður nokkuð, að Wilson
birti tillögur sínar í febrúar 1818, en þið
höfnuðuð þeim, af því að þið bjuggust við
að vinna stríðið? Næsta mánuð hófuð þið
stórkostlegustu sókn ykkar í öllu stríðinu
og stappaði nærri, að ykkur tækist að
brjótast í gegn. En þegar við hófum gagn-
árás okkar í september, sigruðum við svo
gjörsamlega, að her ykkar riðlaðist. Þá
munduð þið eftir f jórtán tiHögum Wilsons
og báðuð um vopnahlé. Foch veitti ykkur
vopnahléð, en ekki upp á f jórtán tillögur,
heldur aðeins eina — og hún fól í sér skil-
yrðislausa uppgjöf.
Von Falkenhayn setti hljóðan. Hann
hefði ekki staðizt barnaskólapróf í sögu
annars staðar en í Þýzkalandi, og þó var
hann háskólagenginn maður. En í Þýzka-
landi hafði hann staðizt hvert próf með
láði, því einhliða söguskýring Hitlers var
runnin honum í merg og blóð. —
Hvað áróður Breta snertir, þá verður
því ekki neitað, að hann er rekinn með allt
öðrum hætti en fyrirskrifaður er af ráðu-
neyti Göbbels, fræðslu- og útbreiðslumála-
ráðuneytinu þýzka. Bretum var það ljóst
áður en ófriðurinn skall á, að gera þurfti
gagnráðstafanir til að vega á móti áróðri
Þjóðverja. Það var því að nýju komið á
stofn eins konar útbreiðslumálaráðuneyti,
upplýsingadeild í utanríkismálaráðuneyt-
inu undir sérstakri yfirstjórn, en nokkrum
dögum eftir það, að ófriðurinn hófst, var
yfirstjórn þessara mála falin Lord Mac-
millan, velmetnum, skozkum lögfræðingi.
Það fór eins og Þjóðverjinn spáði. Allt fór
í handarskolum fyrir þessu nýja ráðuneyti
til að byrja með. Lord Macmillan hafði
enga sérþekkingu sem blaðamaður og hann
var ókunnugur áróðurstækjum eins og
kvikmyndum og útvarpi. En hann byggði
alla starfsemi ráðuneytis síns á staðreynd-
um. Þetta ætlaði að verða Bretum dýrt
spaug, og tónninn í þýzka útvarpinu sýndi,
að Þjóðverjar fundu til sín vegna yfirburða
í útvarpsstríðinu. En það var ekki nema
þrjá fyrstu mánuði stríðsins. Þá féll dr.
Göbbels skyndilega í ónáð um tíma og lét
ekki heyra til sín, en von Ribbentrop var
kvaddur til ráða til að taka upp nýja áróð-
ursstarfsemi gagnvart hlutlausu þjóðun-
um. Síðan hefir dr. Göbbels aftur tekið við
stýrinu og stýrir nú, að því er bezt verður
séð eftir grundvallarreglum Bretans að
neita aldrei staðreyndinni, heldur skýra
frá henni eftir því, hvernig hún horfir við.
— Sannleikurinn er sá, segja þeir allir.
Jafnvel Sigurður okkar Einarsson segir
þetta stundum. En geislabrot sannleikans
finna mörg ólík sjónarmið og verða í end-
urvarpi andstæð sjálfum sannleikanum,
líkt og litir í litrófi. Og svo viðhverfur er
sannleikurinn í áróðurstæki nútímans, að
eitt er sannleikur í dag, annað á morgun
fyrir einum og sama sjáanda atburðanna.
L. S.
DRAUGURINN. Framh. af bls. 7.
ómyndaðar kynslóðir af henni lært. Ég sá
á meðan ég sá.
Ég sá þá oft verur í kirkjugarðinum, en
aldrei brá Flandraranum fyrir augu mín.
Hann virtist sofa í friði — líklega hvergi
komizt úr gröf sinni, eftir að ég neyddi
hann ofan í hana.
Ég heyri á meðan ég heyn.
Ég hefi síðan í vor heyrt herjans hljóð,.
sem fara vaxandi, hér í grennd.
Gamli kunninginn er kominn aftur á ról.
Ég hefi kvisað, að honum Bárði gamla frá
Barði hafi verið holað niður nyrzt í kirkju-
garðinum. Þegar gröfin var tekin, komu
þar upp mannsbein ein mikil. Það hefir
tekizt svo illa til, að grafið hefir verið í
leiði Frakkans. Nú gengur hann ljósum
logum, og má guð vita, hvort ekki hljót-
ast af honum vandræði enn þá einu sinni,
og þá alvarlegri en áður, því að nú eru ekki
slíkir kunnáttumenn til að taka á móti
honum sem í fyrri daga.
Svo er sagan búin.
Ég læt mig engu skipta, hvort þið trúið
henni eða ekki. Sönn er hún, þrátt fyrir
allt, — sönn eins og ég sit hérna á bólinu
mínu og sé ekki blessað ljósið.---
Það var þögn.
Sveinn fjósamaður varð fyrstur til að
taka orðið.
— Auðvitað þökkum við öll söguna, þó
að af henni væri væminn þjóðsagnaþefur.
En þjóðsögurnar okkar hafa orðið til í
vitund hálfdauðrar þjóðar, sem kúgun,
drepsóttir, harðæri og fáfræði höfðu gert
ímyndunarveika og ístöðulitla. Við lifum
á viðreisnartímum. 0g eitt af því, sem
framfarir nútímans styðjast við, er dýpri
og sannari skilningur á gátum lífsins. Við
trúum ekki lengur á afturgöngur — magn-
aða drauga — og myrkur. Við trúum á
framtíð mannssálarinnar, sem lyftir sér
stig af stigi til fullkomnunar. En við neit-