Vikan - 23.05.1940, Side 4

4
VIKAN, nr. 21, 1940
um, hin mesta óhæfa, og var algerlega
hinum gamla keisara á móti skapi. Og því
varð gjáin milli feðganna æ stærri og
stærri, eftir því sem tímar liðu fram, og
var því mjög veitt eftirtekt, hversu hinn
ungi ríkiserfingi fór að öllu leyti sínar
eigin leiðir.
Tuttugu og þriggja ára gamall kvæntist
Rúdolf, að ráðum foreldra sinna, Stefaníu,
dóttur Leopolds II. Belgíukonungs. Kom
fljótlega í ljós, að þau hjónin áttu ekki
skap saman, og var fullyrt, að Rúdolf
dveldi meira utan hallar en innan. Virtist
hann una bezt hag sínum í félagsskap
manna, er voru andstæðingar þess stjórn-
arfyrirkomulags, er ríkti á dögum föður
hans, Franz Jóseps, í Austurríki. 0g má
til þessa ráðslags hans finna nægar orsak-
ir, og þá fyrst og fremst, hversu lítt þeim
samdi, í einu sem öðru, ríkiserfingjanum og
föður hans. Rúdolf var ör í lund og óvarkár
í orðum, og ósýnt um að dylja skoðanir
sínar. Gaf hann með því andstæðingum
sínum iðuglega hin bitrustu vopn í hend-
ur. Þær sögur voru sagðar, og hafa ekki
verið véfengdar, að jafnvel þótt hann teldi
sig dvelja í einlægum vinahóp, hafi ávallt
næsta morgun legið nákvæm skýrsla af
því, er fram fór í þeim hóp, á skrifborði
föður hans, enda var njósnarkerfi Austur-
ríkiskeisara alræmt í þá daga. Sárnaði
Rúdolf ríkiserfingja, sem von var, slíkar
njósnir og niðurlæging, og varð afleiðing-
in sú, að hann þóttist fáum geta treyst og
fór sína vegi, einmana og vonsvikinn.
Frá þessum árum liggur fjöldi greina,
sérstaklega stjórnmálalegs eðlis, eingöngu
ritaðar fyrir hin frjálslyndu blöð í Vínar-
borg, eftir Rúdolf ríkiserfingja, — og
vöktu sérstaklega tvær þeirra hina mestu
athygli. Var önnur greinin eftirmæli um
hina frægu frelsishetju Frakka, Gambetta,
rituð skömmu eftir dauða hans. Hafði
minning þessa mæta manns verið nídd á
allan hátt í hinum afturhaldssömu blöðum
Vínarborgar, en hins vegar benti Rúdolf
á það í sinni grein, hversu mjög frakk-
neska þjóðin stæði í þakkarskuld við hinn
látna foringja, er með baráttu sinni fyrir
réttlæti og framförum hefði tendrað þau
blys, er lengi myndi lýsa af, og langt
myndu birtu bera.
Hin greinin, er svo mikla eftirtekt vakti,
var rituð á þeim tímamótum, er hin mesta
vinátta hófst á milli hins nýja Stór-Þýzka-
lands og Austurríkis, og var það svæsin
árásargrein á Vilhjálm II. keisara Þýzka-
lands, og var sú grein rituð 24. apríl 1888.
Þar segir m. a.: „Bráðlega mun hann koma
öllu á ringulreið í Evrópu. Hann er þrár,
eins og fjandinn og heldur að hann sé
snillingur. Hann mun bráðlega leiða hina
mestu ógæfu yfir þýzku þjóðina.“
Til þess að skilja enn betur hina erfiðu
aðstöðu Rúdolfs, má geta þess, að undan-
farin ár hafði hvert óhappið á fætur öðru
hent hið volduga Austurríki. — Mikinn
hluta ítalíu höfðu Austurríkismenn orðið
að láta af hendi og ófriðnum við Prússa
höfðu þeir einnig gjörtapað. Þótti mesta
mildi, að Bismark ekki notaði tækifærið
til þess að svæla undir Prússland meiri
eða minni landflæmi frá Austurríki.
Eftir þessar ófarir vildu margir breyta
til um stefnu, sérstaklega í innanlandsmál-
um. Sem kunnugt er, var hið gamla Aust-
urríki samansett af mjög ólíkum löndum
og þjóðflokkum. Má nefna Bæheim, — eða
sem nú er kallað Tékkóslóvakía, — Ung-
verjaland, hreina Þjóðverja, Pólverja og
Balkanþjóðabrot. Gefur að skilja, að iðug-
lega hafi verið erfitt að halda öllum þess-
um ólíku þjóðum í skefjum. Það sem var
hagnaður eins þjóðarbrotsins, var óhagn-
aður hins.
Sú aðferð, sem ráðandi menn í hinu
gamla Austurríki töldu bezta, var, að auka
deilur á milli hinna smærri þjóðarbrota,
því á meðan á þeim stóð væri minni hætta
á, að þau hugsuðu um að slíta sig úr sam-
bandi við móðurlandið. — Hins vegar vakti
fyrir Rúdolf og þeim mönnum, er honum
fylgdu að málum, að nú riði á að sam-
rýma sem mest þjóðarbrotin og láta þau
vinna af alefli fyrir þjóðarheildina. Og
Rúdolf átti — að flestra sögn, eins og fyrr
getur — mjög erfitt með að dylja sinn
innri mann, og gaf iðuglega höggstað á
sér. Gekk þetta svo langt, að talið var
óumflýjanlegt, að keisarinn, faðir hans,
neyddist til að stefna honum fyrir her-
rétt.
En á þessum alvarlegu tímamótum
kynnist hann hinni undurfögru greifadótt-
ur, Maríu Vetsera, og tókust með þeim
heitar ástir þegar við fyrstu sýn, — og
má vel vera, að einmitt hinir miklu örðug-
leikar, er á því voru, að hann gæti losnað
úr hjónabandinu, hafi gjört þetta sam-
band þeirra í milli enn innilegra. Rúdolf
reyndi allt til þess að fá skilnað frá konu
sinni, Stefaníu, en árangurslaust. — Hann
skrifaði páfanum með þeim árangri, að
þaðan fékk hann ekkert svar, heldur var
það bréf sent beint til keisarans, föður
hans. — Allir þessir atburðir höfðu hin
mestu áhrif á hinn taugaveiklaða mann,
og hinn 30. janúar 1889 barst fregnin út
um víða veröld, að ríkiserfingi Austurríkis
hefði framið sjálfsmorð, ásamt ástmey
sinni, í veiðihöllinni í Mayerling.
Kaldur gustur fór um borgir og lönd.
Enginn vissi neitt með vissu. Sumir sögðu,
að hann hefði fyrst drepið ástmey sína
og síðan framið sjálfsmorð. Aðrir sögðu,
að þau hefðu,bæði fallið fyrir hendi morð-
ingja. Enn aðrir sögðu, að keisarinn hefði
sjálfur bruggað þeim banaráð. Og í f jölda-
mörg ár vissi enginn gjörla, hvernig at-
burðir þessir skeðu. — Það er fyrst nú,
síðustu árin, að nokkuð glöggar sannanir
liggja fyrir um, hver urðu ævilok Rúdolfs
og Maríu Vetsera.
Það sem menn vita er þetta: Þann 26.
janúar 1889 er Rúdolf skipað að hitta föð-
ur sinn að máli, en hvað þeim fór á milli
veit enginn. Það er gizkað á, að annað
hvort hafi keisarinn viljað neyða son sinn
til þess að hætta öllum áformum um að
giftast Maríu Vetsera, eða, — það sem
sumir telja enn sennilegra, — að keisar-
anum hafi borizt í hendur sannanir eða
sterkar líkur fyrir samsæri í þá átt, að
styrkja aðstöðu Rúdolfs í þátttöku ríkis-
stjórnarinnar. En hvort sem réttara hefir
verið, þá kom Rúdolf af þeim fundi mjög
æstur og fór, ásamt nokkrum vinum sínum,
til Mayerlinghallarinnar. — Nokkru síðar
tókst Maríu Vetsera að komast úr höll
móður sinnar í Vínarborg, og fluttu trún-
aðarmenn Rúdolfs hana til Mayerling, þar
sem Rúdolf og vinir hans biðu. Þetta skeði
29. janúar. Næsta dag átti að hef jast veiði-
för þar í nágrenninu, en Rúdolf kom eigi,
eins og til stóð. — Var Rúdolf og Vetsera
færður matur upp í herbergi í höllinni,
— virtist þá allt með felldu og ekki
urðu neinir þess varir, að vín væri haft
um hönd.
Næsta morgunn, er þjónn Rúdolfs ætl-
aði að færa honum morgunkaffið, voru
dyrnar læstar að innanverðu og enginn
svaraði, þó knúð væri á þær, og að lokum
voru þær svo brotnar upp. — Lá Rúdolf
ríkiserfingi örendur á gólfinu og skamm-
byssa við hlið hans, en í rúmi rétt hjá lá
María Vetsera, einnig örend, með byssu-
kúlu gegnum höfuðið. Hafði krónprinsinn
breitt lak úr rúminu yfir líkið, og lagt
rósablómvönd á brjóst þess, áður en hann
réði sér sjálfum bana. — Þannig er sú
sorgarsaga í stuttu máli.
Nákominn maður keisarafjölskyldunni
hefir hins vegar nýlega skýrt frá þeim at-
burðum, er fregnin um þennan hörmulega
atburð náði til keisarahallarinnar í Vín.
Svo stóð á, að keisarahjónin ætluðu til
Buda-pest daginn eftir, og höfðu aðeins
lokið við undirbúning til ferðalagsins, er
hraðboði kom með sorgarfregnina frá
Mayerling. Keisaradrottningin beið eftir
syni sínum, búin skartklæðum, og hafði
kveldverð tilbúinn, þar eð hún vissi, að
Rúdolf þótti mjög vænt um að sjá hana
prúðbúna, er fundum þeirra bar saman.
Var ávallt mjög innilegt samband á mill-
um þeirra mæðginana, bæði lík í lund, til-
finninganæm og óhamingjusöm. Menn
þeir, sem bera áttu fregnina um dauða
Rúdolfs til fjölskyldu hans í Vínarborg,
voru í miklum vanda staddir, hvernig og
hverjum ætti fyrst að skýra frá atburð-
unum. Var það ráð loks tekið, að ná tali
af móður hans og láta hana fyrsta vita,
hvernig komið var. Þjónninn gat ekkert
orð sagt, féllust alveg hendur. Loks rétti
hann drottningunni þegjandi kveðjubréf
Rúdolfs, og í bréfi þessu skýrir hann frá
orsökum þeim, er knúðu hann til þessa
örþrifaráðs. Hann kemst þannig að orði,
að hann sé takmarkalaust óhamingjusam-
ur, líf hans sé gjöreyðilagt, hann vilji með
engu móti eiga á hættu að lifa lengur til
þess eins að sverta heiður Habsborgar-
ættarinnar meir en orðið sé.
Engin kveðja eða lína til föðurins, eða
Framh. á bls. 15.