Vikan - 27.03.1941, Blaðsíða 3

VIKAN, nr, 13, 1.941
3
Fótgangandi
um Snœfellsnes sumarið 1940.
„Ef þú hefir sumarkvöld verið í Vík,
þá veit ég hvað hugur þinn fann,
þér sýndist hún fögur, þér sýndist hún rík,
er sólin við Jökulinn rann.“
Svo kvað hinn hugljúfi skáldsnillingur
Þorsteinn Erlingsson. Eg minnist sérstak-
lega einnar kvöldstundar, er þessar ljóð-
línur úr ,,Jörundi“ endurómuðu í huga
mínum og snurtu mig eins og hönd á hjart-
kærum vini, sem kemur á fund manns eftir
langa f jarveru.
Ég var þá nýkominn frá Kanada, frá
hinum viðlendu sléttum Nýja-lslands, þar
sem engin fjöll hvíla islenzkt auga. Það
var eitt af þessum óviðjafnanlega fögru
íslenzku síðsumarkvöldum. Ég stóð upp við
Skólavörðuna — sem nú er jöfnuð við
jörðu — og horfði til vesturs. Snæfells-
jökull baðaði sig í „himinblámans fagur-
tærri lind“, sem blönduð var gulli kvöld-
sólarinnar. Hann stóð þarna kaldur, hár
og tígulegur útvörður íslenzkra fjalla. Á
bak við hann hinn fagri Snæfellsnesfjall-
garður eins og þéttskipuð sveit, er fylgir
foringja sínum. Svo tóku við f jöllin hvert
af öðru: Akrafjall, Skarðsheiði, Esjan —
allur fjallahringurinn suður á Reykjanes,
þar sem Keilir lyfti höfði sínu upp í heið-
ríkju kvöldhiminsins og brosti til stóra
bróður síns í vestri. Ég gat ekki varist því
að bera þessa sjón saman við Kanadisku
slétturnar, — og fegurð Islands varð mér
allt í einu — ekki utan að lærð kenning
úr ættjarðarkvæðum — heldur Ijóslifandi
veruleiki.
Eftir
Andrés Straumland.
þrátt fyrir það sást ekki óánægjusvipur á
nokkru andliti. Allir virtust vera að fara í
sumarfrí og hafa varpað frá sér öllum
áhyggjum hversdagslífsins — jafnvel ótt-
anum við þýzka loftárás á Reykjavík. —
Árni skálmaði um þilfarið og varpaði gam-
anyrðum á báða bóga. Myndavélin — sem
hann var nærri búinn að gleyma — dingl-
ar við hlið hans eins og virðulegur vottur
um að hér fari „up to date“ ferðamaður.
Allt í einu tek ég eftir því, að hann er
kominn í ákafar samræður við gamlan
kunningja minn. Þeir ræða um ofbeldi stór-
þjóðanna gegn smáþjóðunum og smásam-
rúm laust. Við snöruðum á okkur bakpok-
unum og þrömmuðum af stað til næsta
bæjar. Heitir sá bær Hofstaðir. Þangað var
ferð Eggerts Ólafssonar heitið, er hann
ýtti í hinsta sinn frá „kaldri skor“. Við
komum þangað eftir röska hálfrar klukku-
stundar göngu. Lagleg unglingsstúlka
kom til dyra, er við börðum, en kvað las-
leika svo mikinn á bænum, að ekki væri
hægt að veita okkur næturgreiða. Við snér-
um vonsviknir á burtu.
Næsti bær fyrir vestan Hofstaði heitir
Lágafell. Bæirnir eru reyndar tveir, Syðra-
og Ytra-Lágafell. I túninu á Syðra-Lága-
felli mættum við dreng, er teymdi tvo
hesta. Nú, já, já, hugsuðum við, gestir fyr-
ir! Það reyndist líka svo; en bóndinn, glað-
legur náungi, sagði okkur, að við yrðum
áreiðanlega hýstir á Ytra-Lágafelli, en á
milli bæjanna er aðeins 5—10 mín. gang.
Á Ytra-Lágafelli býr Sara Magnúsdótt-
Snæfellsjökull er bernskuvinur minn;
þ. e. a. s. hann blasti við augum mínum
öll uppvaxtarár mín í Skáleyjum. En það
verð ég að' viðurkenna, að frá engum stað
nýtur fegurð Jökulsins sín betur en héðan
úr Reykjavík. Snæfellsjökull er ofinn inn
í bernskuminningar mínar sem hið fjar-
ræna takmark fullorðinsáranna. Þegar ég
var að alast upp vestur á Breiðafirði var
þar enn sú skipun á atvinnuháttum að
farið var á vetrum til útróðra „undir
jökli“, eins og það var kallað. Var það
karlmannlegt starf og ekki öðrum hent en
röskum mönnum, sem hertir voru orðnir í
fangbrögðum við Ægi. Það var draumur
okkar bræðranna að verða einhvern tíma
svo miklir menn og vaskir, að geta róið
undir Jökli. Sá draumur rættist ekki. At-
vinnuhættirnir breyttust og leiðir okkar
lágu annað.
En seiðmagn Jökulsins hvarf ekki úr
huganum, og allt frá æskuárum mínum
hefir mig langað til að heimsækja þessar
byggðir, sem eru í raun og veru svo sögu-
ríkar fyrir okkur Breiðfirðihga. Þar hafa
feður okkar margra og forfeður háð sitt
þunga stríð við hið ótrygga haf, og sumir
hlotið sitt hinsta hvílurúm í briminu við
lendingarnar undir Jökli.
#
Það var loks síðastliðið sumar, að ég lét
verða af því að heimsækja Snæfellsnesið í
sumarfríinu mínu. Við vorum 3 saman, er
lögðum af stað í þessa ferð, laugardaginn
3. ágúst. Félagar mínir voru, Jón bróðir
minn og Árni Einarsson, afgreiðslumaður
Þjóðviljans.
Og nú hefst ferðasagan.
Klukkan var 2, er Laxfoss lagðifrálandi,
hlaðinn farþegum. Það var hellirigning, en
an fær samtalið á sig diálektiskan heim-
spekiblæ. „Það er ekkert ranglæti til nema
það, sem við sköpum okkur sjálfir,“ hróp-
ar Árni. „O, ekki segi ég það nú kann-
ske, ekki vil ég viðurkenna að það sé okkur
að kenna, að helvítis Bretinn hefir hertek-
ið landið.“ „Þegar ég segi ,.okkur“, þá á
ég ekki endilega við okkur Islendinga, ég
á við okkur mennina,“ segir Árni. „Og svo
er þetta með hertökuna, hún er aðeins
ranglæti frá sjónarmiði okkar Islendinga.
Það er ekkert absolut ranglæti til, ekkert
absolut réttlæti, ekkert absolut gott. eng-
inn absolut sannleikur.“ Ég blandaði mér
nú í samtalið. Maðurinn, sem Árni talaði
við, var séra Sigurður Lárusson í Stykkis-
hólmi. Ef til vill var samtalið að sveigjast
á hættulegar brautir. Ég kynnti þá, og
eftir að hafa átt fjörugar samræður við
séra Sigurð enn um stund skildi hann við
okkur, og lét í ljósi þá ósk, sína að skiln-
aði að við litum inn til hans, er við kæm-
um til Stykkishólms. Því miður höfðum við
ekki tækifæri til að notfæra okkur þetta
góða boð. Séra Sigurður er með allra
skemmtilegustu mönnum heim að sækja.
Það segir nú ekki af ferðum okkar fyrr
en um kvöldið að við komum akandi í bíl
frá Borgarnesi að veitingaskála þeim, er
Vegamót nefnist, en þar skiptast leiðir.
Liggur annar vegurinn til norðurs um
Kerlingarskarð til Stykkishólms, hinn vest-
ur Staðarsveit, yfir Fróðárheiði til Ólafs-
víkur. Áætlunarbíllinn sem við vorum með
fór ekki lengra og við höfðum ákveðið að
taka okkur náttstað á Vegamótum. En nú
byrjuðu okkar fyrstu erfiðleikar — sem
raunar voru ekki annað en skemmtileg til-
breyting á ferðalaginu — það var ekki
hægt að hýsa okkur. Nei, því miður, ekkert
ir, ekkja eftir Ehas bónda Magnússon, sem
dáinn er fyrir tveim árum. Var Sara seinni
kona hans. Hún á mörg börn á unga aldri
og minnir því ekkert á nöfnu sína, sem við
lærðum um í biblíusögunum. Hjá þessari
ágætis konu nutum við gestrisni eins og
hún þekkist bezt í sveitum þessa lands. Sér-
staklega fannst Árna mikið til um kaffið
hjá Söru; en Árni er kaffimaður mikill
og var sá háttur hans á ferðalaginu, að í
hvert skipti, sem reykjarlykt lagði á móti
okkur frá bæjum, þá þefaði hann í áttina
til bæjarins, setti upp spekingssvip og
sagði: „Finnið þið ekki kaffilykt, strákar?“
Við risum seint úr rekkju á sunnudags-
morguninn, og eftir að Jón og Árni höfðu
drukkið nokkra bolla af góða kaffinu
hennar Söru og ég hvolft í mig fleytifullu
rjómaglasi, kvöddum við húsfreyju og
börnin hennar og héldum af stað.
Nú var rigningunni létt og komið norð-
an rok. Við þrömmuðum eftir veginum og
höfðum vindinn á hlið. Staðarsveitin blasti
nú við okkur; all búsældarleg sveit að sjá
með vel húsuðum bæjum. Við höfðum bæ-
ina á aðra hlið, en á hina sendna strönd-
ina með hvítfvssandi brimfalda. Þetta er
hafnlaus strönd, en þó hefir sjórinn oft
gefið Staðsveitungum góða björg í bú því
nægur fiskur er þar fyrir landsteinum og
því auðvelt að ná í hann, ef komizt verður
frá landi.
Um hádegi komum við að Staðastað, er
til forna hét Staður á Ölduhrygg. Þar er
prestssetur og hefir verið svo um langan
aldur. Þar var Marteinn Einarsson Skál-
holtsbiskup handtekinn árið 1549 af þeim
sonum Jóns biskups Arasonar, Ara og
Birni. Hafa það án efa verið vígalegri menn
sem þá snöruðust í hlaðið á Staðarstað, en