Vikan


Vikan - 27.03.1941, Blaðsíða 5

Vikan - 27.03.1941, Blaðsíða 5
YIKAX. nr.. 13., 1941 5 N ýárS'játning. Smásaga eftir Hermann Sudermann. Guði sé lof, elskulega frú, að ég má pnn eimi sinní setjast við hlið yðar og tala við yður í næði. Hátíða- annimar eru liðnar hjá og þér hafið dáht- inn tíma afgangs handa mér aftur. Ó, þessi jólatími! Ég held, að hann hafi verið fundinn upp af einhverjum illum önd- um aðallega til þess að stríða okkur, aum- ingja piparsveinunum, til þess að sýna okkur, hve fátæklegt þetta heimilislausa líf okkar er. Það, sem er gleðiefni fyrir aðra, er kvöl fyrir okkur. Ég veit auðvitað, að við erum ekki allir algerðir einstæðingar, — við getum líka haft gleði af að gleðja aðra og sú gleði er aðalþátturinn í hátíða- gleðinni. En ánægjan við að taka þátt í annarra gleði er blönduð sumpart ótrú á sjálfum sér og að sumu leyti þessari sáru þrá, sem ég vil kalla — til aðgreiningar frá heimþrá — „hjónabandsþrá“. Þér spyrjið, hvers vegna ég hafi ekki komið til yðar til að útausa hjarta mínu fyrir yðar vorkunnlátu sál, — þér, sem getið gefið eins mikið af samúð og aðrar af yðar kyni verja í hinar illgirnislegu títuprjónsstungur sínar. Það er ástæða, til þess. Þér munið eftir hvað Speidel segir í „Einmana spörfúglar", fallegu bókinni, sem þér senduð mér á þriðja í jólum, með fullum skilningi á hugarástandi mínu. „Hinn sanni piparsveinn,“ segir hann, „kærir sig ekki um þægindi. Ef hann er einu sinni orðinn óhamingjusamur, þá ósk- ar hann þess, að njóta óhamingju sinnar til fullnustu.“ Pyrir utan þennan „einmana spörfugl", sem Speiðel lýsir í bók sinni, er önnur tegund piparsveina, hinn svo kallaði ,,fjölskyldu-vinur“. Ég á ekki við þá, sem stunda þá iðju, að eyðileggja heimilin, sem setjast niður við heimilisarininn, með högg- ormsleiftrið í auganu. Nei, ég á við góða frændann, fyrrverandi skólabróður pabba, sem hossar bömunum á kné sér, meðan hann les ritgjörðirnar í trúarritunum fyrir mömmu og sleppir úr öllu því, sem vara- samt er. Ég þekki menn, sem fórna öllu lífi sínu fyrir fjölskyldur, sem þeir eru í vinfengi við — menn, sem lifa ástríðulausir við hlið- ina á indælli konu, sem þeir tilbiðja í leyni í hjarta sínu. Þér efist um það? Æ, það er þetta orð, ,,ástríðulausir“, sem yður ekki líkar? Það er sjálfsagt rétt hjá yður. Jafnvel í djúpi hins rólegasta hjarta liggur einhver æst ástríða falin, en — skiljið þér mig rétt — hún liggur í hlekkjum. Mig langar t. d. til að segja yður frá samtali, sem fór fram í fyrradag, á gamlárskvöld, milli tveggja gamalla, mjög gamalla manna. Það er mitt leyndarmál, hvernig ég fékk að vita um þetta samtal og ég bið yður fyrir, að láta það ekki fara lengra. Má ég þá byrja? Gerið yður í hugarlund, eins og ramma utan um sögu mína, herbergi, þar sem hátt er til loftsins, með húsgögnum eftir gam- alli tízku, upplýst með óþægilega björtum hengilampa með grænni hlíf, líkum þeim, sem foreldrar okkar notuðu áður en stein- olíuljósið kom. Ljóshringurinn frá lamp- anum fellur á borð með hvítri ábreiðu, á honum standa ýms efni, sem ætluð eru í nýárs-púns, og nokkrir dropar af steinolíu, sem lekið hafa ofan á borðið og eru áber- andi á miðju borðinu. Þessir tveir gömlu menn mínir sátu í hálfgerðum skugga frá grænu lampahlíf- inni, báðir hrörnandi rústir frá löngu liðn- um dögum, bognir og skjálfandi og horfðu fram undan sér með daufu augnaráði, sjón- daprar elli. Annar þeirra, húsbóndinn, var sýnilega gamall hermaður, það sást strax á, hve vandlega hálsbindið var bundið, á oddklippta skegginu og hermannlegu auga- brúnunum. Hann heldur um handfangið á ruggustólnum sínum, eins og hann væri hækja. Hann er hreyfingarlaus, nema hvað kjálkarnir ganga upp og niður stanzlaust, eins og hann sé að tyggja. Hinn, sem situr rétt hjá honum í legubekknum, er hár, grannur maður, með mjóar herðar, en enn- ið er hátt og hvelft eins og á djúphyggju- manni. Hann sendir við og við frá sér þunna reykjarstróka úr langri pípu, sem er rétt dautt í. Innan um allar þúsund hrukkurnar á rakaða, magra andlitinu hans, leynist rólegt, ástúðlegt bros, bros; sem að friður undirgefninnar getur gefið ásjónu ellinnar. Þeir þögðu báðir. Það var alger þögn í | Vitið pér pað? 1 1. Hvenær réðust Þjóðverjar inn í Pól- E iand og hvenær sigruðu þeir Pólverja? | 1 2. Hvað heitir stærsta borgin í Júgó- i | slavíu ? = E 3. Hver var varaþingmaður Péturs heit- É ins Halldórssonar borgarstjóra ? É 4. Hvar er brezka Honduras ? 1 5. Hvað er Gibraltarsund breitt? | 6. Hve stórt er flatarmál’ húðarinnar á = meðalstórum, fullvöxnum manni? É 7. Hvað sýnir kvikmyndavélin margar i É myndir á sekúndu? É 8. Á landamærum hvaða landa er Brenn- | E erskarð ? = 9. Hve hratt hleypur hérinn? É 10. Eftir hvem er smásagnasafnið „Fornar E ástir“ ? | É Sjá svör á bls. 15. E </i|llllllllllllllllllllllllllllllll 111111111111111111111111 lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll'1'' herberginu, nema þegar sprakaði í lamp- anum og tóbakssósan snörlaði í pípunni. Þá heyrðist hás veggklukka slá ellefu ein- hvers staðar inni í rökkrinu í herberginu. „Um þetta leyti fór hún alltaf að búa til púnsinn," sagði maðurinn með háa enn- ið. Röddin var mjúk og titraði dálítið. „Já, það var um þetta leyti,“ endurtók hinn. Hann var harður í röddinni, eins og skipunartónninn væri enn í henni. „Ég hélt ekki, að það yrði svona eyði- legt án hennar,“ sagði sá, sem fyrst talaði, aftur. Húsbóndinn kinkaði kolli og kjálkarnir hreyfðust. „Hún bjó til nýárs-púns handa okkur fjörutíu og fjórum sinnum,“ hélt vinur hans áfram. „Já, alltaf síðan við fluttum til Berlínar og þú varzt vinur okkar,“ sagði gamli her- maðurinn. „í fyrra um þetta leyti vorum við öll svo glöð saman,“ sagði hinn. „Hún sat þarna í hægindastólnum og var að prjóna háleista handa elzta barninu hans Páls. Hún kepptist við og sagðist mega til að ljúka við þá fyrir klukkan tólf. Og hún lauk við þá. Svo drukkum við púns og töl- uðum ósköp rólega um dauðann. Og tveim mánuðum seinna báru þeir hana út héðan. Ég hefi skrifað þykka bók um „Ódauðleika hugsjónarinnar". Þú hafðir aldrei neinn áhuga fyrir henni, — ég kæri mig heldur ekkert um hana núna, síðan konan þín dó. Mér er alveg sama um hugsjón alls al- heimsins núna.“ „Já, hún var góð kona,“ sagði maður hinnar dánu konu. „Hún sá vel um mig. Þegar ég átti að fara út til heræfinga klukkan fimm á morgnana, þá var hún alltaf komin á fætur á undan mér, til að gefa mér kaffi. En hún hafði líka sína galla, auðvitað. Þegar hún fór að tala um heimspeki við þig — hm!“ „Þú skildir hana aldrei,“ sagði hinn lágt og munnvik hans skulfu af niðurbældri gremju. En hann horfði lengi á vin sinn með mildu og sorgbitnu augnaráði, eins og leynd sök hvíldi á sál hans. Eftir aðra þögn, byrjaði hann: „Franz, það er dálítið, sem mig langaði til að segja þér; nokkuð, sem ég hefi lengi haft áhyggjur af, — dálítið, sem ég vil ekki að fari í gröfina með mér.“ „Jæja, láttu það fara,“ sagði húsbónd- inn og tók upp löngu pípuna, sem stóð við stólinn hans. „Það var einu sinni — dálítið — á milli mín og konunnar þinnar.“ Húsbóndinn lét pípuna falla úr hendi sér og starði á vin sinn stórum augum. „Vertu ekki að gera að gamni þínu, doktor,“ sagði hann loksins. „Það er hrein alvara, Franz,“ svaraði hinn. „Ég hefi borið það með sjálfum mér þessi síðustu fjörutíu ár, en nú er kominn tími til að játa það fyrir þér.“ „Ætlarðu að halda því fram, að konan mín sáluga hafi verið mér ótrú?“ sagði eiginmaðurinn byrstur.

x

Vikan

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vikan
https://timarit.is/publication/368

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.