Vikan - 03.02.1944, Page 3

VIKAN, nr. 5, 1944
3
Fríkirkjan í Hai'narfirði. 20. apríl 1913 var samþykkt á fundi, sem
haldinn var í barnaskólanum, að stofna fríkirkjusöfnuð fyrir íbúa Hafnar-
fjarðarbæjar, Garða- og Bessastaðahrepps. Fyrsta guðsþjónusta safnaðar-
ins var haldin nokkrum dögTim síðar í Templarahúsinu, því að þá var
engin kirkja í Hafnarfirði. Kirkjubyggingin var hafin í ágústmánuði 1913
og sáu S.f. Dvergur, Flygenring & Co. um smíðina. Séra Ólafur ólafsson
vígði fríkirkjuna 14. desember 1913 og varð hann prestur safnaðarins, en
bjó í Reykjavík og var iíka þjónandi prestur þar.
Hafnarfjörður
Framhald af forsíðu.
marbakka, eins og sjá má merki
til f raman í ásunum suðvestan við
Hafnarf jarðarbæ, er leirinn barst
þangað, sem dýpra var.
Að lokum reis landið smám
saman úr sævi, unz sjávarborð
komst niður að nú verandi sjáv-
armáli eða nokkuru lægra. Á
þessu skeiði hlýnaði óðum, og
varð um tíma fullt eins hlýtt og
nú er. Breiddist þá gróður um
nágrenni Hafnarf jarðar, og komu
þar upp birkikjörr. Varð þar þá
allblómlegt og byggilegt. Seint á
þessu skeiði varð eldgos í Búr-
felli skammt frá Kaldárseli, og
rann þá hraun niður dældirnar
næst Hafnarfirði og út á Álfta-
nes. Þá rann einnig Kapelluhraun
fyrir sunnan Hafnarfjörð. Við
þetta urðu mikil gróðurspjöll í
umhverfi fjarðarins, og ræktun-
arskilyrði versnuðu.“
„Hamarinn rís fyrir botni
f jarðarins. Þar sem hann er hæst-
ur, heitir hann Austurhamar.
•Þaðan gefur sýn í allar áttir.
Fyrir fótum áhorfandans liggur
fjörðurinn og sunnan við Hval-
eyri með býlum sínum. Nær sést
Hvaleyrargrandi með Skiphól og
tjörninni landmegin. Síðan kemur Öseyri og grasbýlin, sunnan.
fjarðarins, vafin nýrækt, en bak við eru blásin holt, sem bíða
eftir því, að mannshöndin brjóti þau til ræktunar. Norðan megin
fjarðarins sést Garðahverfið og nær kaupstaðurinn í hæfilegri
fjarlægð . . . Fáir af þeim, sem koma til Hafnarfjarðar, fara út
á Hvaleyrarhöfða og er þar þó glæsilega fagurt á sólríkum sum-
ardegi. Til norðausturs blasir við f jarðarbotninn með kaupstaðn-
um á bak við. Til norðurs sést syðsta byggð Álftaness, þar sem
mest- ber á Garðahverfinu, um vöfðu hvanngrænum túnum, með
kirkjuna miðsvæðis. Bak við
Garðahverfið helzt hin tignar-
lega fjallabaksýn, og er hún
óslitin alla leið austur á móts
við Vífilsstaði. Ber þar vitanlega
langmest á Akrafjalli, Skarðs-
heiði og Esjunni. Vestur undir
Garðahverfi byrjar vesturendi
Garðahrauns, og yfir hrauntaglið
sést greinilega byggðin á Skóla-
vörðuhæðinni í Reykjavík. Vest-
ast á hraunbrúninni stendur Bali,
þá kemur Hraunhvammur, aust-
ar er Skerseyri, þá Brúsastaðir,
en síðan Eyrarhraun. Þar næst
koma Langeyrarmalir ... 1 kring
um húsin er sléttur malarbás
undir hraunbrúninni. Litlu austar
er Langeyri ... en síðan tekur
við samfelld byggð kaupstaðar-
ins allt frá Fiskakletti og suður
undir Flensborg."
Það er ságt, að svo megi heita,
að fyrir 1400 sé engin bókfest
vitneskja til um Hafnarfjörð.
Getið er eins skips, sem þangað
kom frá Noregi 1391 og annars,
er sigldi þaðan 1394. En nýtt
tímabil er talið hefjast í sögu
verzlunarstaðarins í Hafnarfirði,
þegar enskt kaupfar sigldi þang-
að 1413. Hét sá Ríkarður, er
fyrir því var, og verzluðu marg-
ir við hann „niðri við Sundin.“
Uppúr þessu varð mikil erlend
sigling til Hafnarfjarðar. Sagt er, að sumarið 1415 hafi sex
skip frá Englandi legið þar. Síðar á þeirri öld hófst samkeppni
milli Hansakaupmanna og Englendinga um verzlunina í Hafnar-
firði og þá fóru hollensk skip að koma þangað. Svo fór að lok-
um, að þýzkir kaupmenn boluðu Bretum frá firðinum. í annálum
er sagt frá orustu, sem háð var í Hafnarfirði í byrjun 16. aldar,
milli Englendinga og Hamborgarmanna. Þýzkir kaupmenn áttu
hús og vörubirgðir í Hafnarfirði og byggðu þar kirkju. Á árun-
um 1585—1603 lögðu þýzkir farmenn 2650 fiska til kirkjunnar.
1608 skipaði Danakonungur, að rifnar skyldu tafárlaust allar
byggingar, sem Þjóðverjar áttu hér á landi og stóðu á jaró-
Framhald á bls. 7.
Þjóðkirkjan í Hafnarfirði. Á Hvaleyri var kirkja fyrr á tímum. Þjóð-
verjar byggðu kirkju i Hafnarfirði á 16. öld og er talið, að hún hafi
staðið eitthvað fram á 17. öld. Um þjóðkirkjubygginguna segir svo í
Sögu Hafnarfjarðar: „Kirkjan var gerð úr steinsteypu og var vandað
til hennar í hvívetna. Uppdrátt að byggingunni gerði Rögnvaldur Ólafs-
son, húsameistari i Reykjavík, og réð hann mestu um útlit kirkjunnar.
En yfirsmiður var Guðni Þorláksson, og leysti hann starf sitt prýði-
lega af hendi. Á miðri jólaföstu var kirkjan búin til vígslu. Var síðasta
guðsþjónusta haldin í Garðakirkju 23. sunnudag eftir trinitatis 1914
(þ. e. 15. nóvember), og skömmu síðar fékk Hafnarfjarðarkirkja kirkju-
gripi Garðakirkju til eignar. Þjóðkirkjan í Hafnarfirði var vigð af
Þórhalli biskupi Bjarnasyni, 20. desember 1914. Lét biskup þá svo
um mælt, að aldrei hefði neinn söfnuður hér á landi gefið kirkju sinni
jafn-ríkulegar gjafir og Garðasöfnuður þessari nýju kirkju.“ Séra
Ámi Björnsson var fyrsti prestur þjóðkirkjunnar í Hafnarfirði.
Barnaskólimi I Hafnarfirði. Þetta veglega skólahús var reist á árun-
um 1926—27 og var þá orðinn mikil þörf fyrir það, en vígslan fór fram
2. október 1927. Einar Erlendsson byggingarmeistari gerði uppdrátt
að skólahúsinu, en um smíði hússins önnuðust Ásgeir G. Stefánsson
byggingarmeistari og félagar hans. Guðjón Guðjónsson hefir verið
skólastjóri síðan 1930.