Vikan - 10.05.1945, Blaðsíða 3

VIKAN, nr. 19, 1945
3
Björn Ólafsson fiðluleikari
(Framhald af forsíðu).
ráði utan landssteinanna — þá hafa þeir
samt opnað augu margra útlendinga fjrrir
því, að ísland er menningarland.
Einn þessara listamanna er Björn Ólafs-
son fiðluleikari. Hann hefir oftar en einu
sinni spilað í hinum glæstu söngsölum Vín-
arborgar og fengið þann dóm blaðanna, að
hann sé „tvímælalaust gáfaður fiðluleik-
ari“ og þarf nokkuð til þar í borg.
Þessi elskulegi og látlausi listamaður er
borinn og barnfæddur Reykvíkingur,
fæddur 26. febrúar 1917. Hann er af höfð-
ingjum kominn. Hann er sonur Ólafs
heitins Björnssonar ritstjóra, Jónssonar
ritstjóra „Isafoldar", hins merka stjórn-
málaskörungs. Sveinn Björnsson for-
seti er því föðurbróðir hans. Móðir
hans er Borghildur, dóttir Péturs
kaupmanns Thorsteinssonar frá
Bíldudal. Eru þær ættir alkunnar.
Ólafur faðir hans var söngmaður
góður og einn af söngmönnunum í
karlakórnum „17. júní“, en sá kór var
einn aðalkrafturinn í sönglífi Reykja-
víkur á sínum tíma. Björn telur sig
þó sækja músikgáfuna öllu fremur í
móðurættina, því að móðir hans og
allár systur hennar lærðu að leika á
píanó og höfðu mikið yndi af tónlist.
Listhneigðin í ættleggnum kom sér-
staklega fram í bróður þeirra, Guð-
mundi Thorsteinsson listmálara, þó á
öðru sviði. Er það alkunnugt, að mik-
ill skyldleiki er með málaralist og
tónlist, því að báðar þessar listgrein-
ar hafa línur og blæbrigði í litum og
hljómum. Þess eru og mörg dæmin,
að tónlistin og málaralistin hafa tog-
ast á um nafnkunna listamenn, eins
og tilfellið var um Emil heitinn Thor-
oddsen, og ennfremur, svo ég nefni
heimsfrægt dæmi, þá var Richard Wagner
um tíma í vafa, hvora listina hann ætti
heldur að gera að æfistarfi sínu.
Þegar Björn var 6 ára gamall, var hon-
um gefin fiðla í jólagjöf. Þessi fiðla var
ekki annað en barnaleikfang, en einhverja
tóna var samt hægt að kreista úr henni
og var hann hugfanginn af þessu hljóð-
færi. Næstu jól fékk han hálffiðlu í jóla-
gjöf og gat spilað á hana lög eftir eyranu.
Árið þar á eftir var hann látinn læra á
fiðlu hjá Þórarni Guðmundssyni, sem þá
var aðalfiðluleikari bæjarins, og er Tónlist-
arskólinn var stofnaður árið 1930, gerðist
hann nemandi þar. Hann lauk burtfarar-
prófi úr skólanum 1934, en árið áður hafði
hann lokið gagnfræðaprófi. Fyrsta árið í
Tónlistarskólanum var Karl Heller kenn-
arinn hans, en skólinn naut krafta hans
skamma stund, því að ári liðnu fór þessi
maður til Vinarborgar. Björn fór þá á
eftir honum og stundaði áfram nám hjá
honum í Vínarborg veturinn 1932, kom
síðan heim og var undir handleiðslu Hans
Stephanick í Tónlistarskólanum eftir það.
Björn þurfti ekki lengi að vera að ráða
það við sig, hvaða braut hann ætti að
ganga. Tónlistargáfur hans voru ótvíræð-
ar. Fiðlan hafði átt hug hans og hjarta frá
því að hann fékk jólagjöfina 6 ára gamall,
svo sem áður er sagt frá. Hann fór til
Vínarborgar árið 1934 og stundaði fiðlu-
nám í Tónlistarháskólanum þar í 5 ár hjá
nafnkunnnum kennurum og lauk prófi úr
skólanum með miklu lofi og fékk meira
að segja heiðursskjal (Diplom), sem að-
eins frábærir nemendur fá í viðurkenning-
arskyni. Kennarar hans voru þeir prófess-
Listamaðurinn með fiðluna.
orarnir Moravec og Mairecher og nefni ég
þá hér, þótt ég búist við að fáir Islending-
ar hafi heyrt þá nefnda, en þeir eru samt
kunnir menn þar um slóðir.
Birni var að loknu námi boðin staða í fil-
harmonisku hljómsveitinni í Vín, en áður
en hann tæki við henni, fór hann í kynnis-
för hingað heim til Islands. Um haustið
brauzt ófriðurinn út. Hans Stephaneck,
fiðlukennari Tónlistarskólans í Reykjavík,
hafði verið kallaður heim til síns lands um
sumarið og átti ekki afturkvæmt hingað.
Björn tók þá við stöðu hans við skólann og
hefir síðan verið aðalfiðlukennari hans.
Beethovenhljómleika hélt Björn í Vín-
arborg árið 1938 með undirleik hljómsveit-
ar og fékk lofsamleg ummæli blaðanna.
Um tíma var hann annar konsertmeistari í
,,Tonkiinstlerorchester“ þar í borg.
Björn á að baki sér langan námsferií og
er það alveg áreiðanlegt, að hann hefir
ekki slegið mörg vindhöggin við námið, því
að tækni hans og æfing er svo mikil, að
með réttu mætti kalla hann fiðlumeistara.
Þeir eru orðnir margir hljómleikarnir hans
hér í bænum síðan hann kom hingað
heim. Háskólatónleikarnir, sem hann og
Árni Kristjánsson píanóleikari héldu,
höfðu mikið menningargildi. Þar gafst
bæði stúdentum og almenningi kostur á
að heyra meistaraverk tónlistarinnar. Ár-
lega kemur hann fram sem einleikari hér í
bænum. En hvað er að segja um lista-
mannseinkenni hans ? Annan veturinn eftir
námið í Vínarborg, ritaði Dr. V. Urbant-
chitsch um hann og segir meðal annars:
„I þessu stykki, sem við reyndar heyrðum
líka hjá Telmányi, sýndi hinn ungi fiðlu-
meistari, að hann hefir vaxið mjög, síðan
hann lék opinberlega í fyrra, og að við
segjum varla of mikið, þegar við köllum
hann framtíðarfiðlarann íslenzka. Til
þess hefir hann tvo eigimeika, sem sjald-
an eru sameinaðir, en í sameiningu skapa
meistarann: gáfur -og framgirni."
Björn hefir bjartan og fagran fiðlu-
tón og vafalaust er léttleikinn og
glæsileikinn áhrif frá Vínarskólan-
um. Klassisk verk leikur hann rólega
og með föstum tökum. Eins og að
líkindum lætur um jafn menntaðan
tónlistarmann, þá getur hann leikið
öll hin meíriháttar fiðluverk meist-
aranna eftir listarinnar reglum, en
mestar mætur hefir hann á Beethov-
en. „Hann hefir því miður ekki samið
nema einn fiðlukonsert“, sagði hann
við mig, „en hann hefir samið nokkr-
ar fiðlusónötur og marga strengja-
kvartetta“. Vel á minnst, strengja-
kvartettar. Fyrir stuttu lék hinn ný-
stofnaði strengjakvartett Tónlistar-
skólans til sín heyra í fyrsta sinn
opinberlega hér í Reykjavík. Björn er
þar fyrsta fiðlan og er honum mikið
kappsmál, að efla þessa grein tónlist-
arinnar hjá okkur. Var vel af stað
farið. Mörg hin merkilegustu tón-
verk eru einmitt strengjakvartettar.
Þessi grein tónlistarinnar er á
útlendu máli nefnd „Kammermusik11 og
nefna mætti hana á íslenzku stofutónlist,
því að í fyrstu var hún leikin í híbýlum
heldri manna fyrir valinn hóp áheyrenda.
Hafa því tónskáldin klætt í þetta form
hugsanir sín’ar af meiri innileik og trúnaði
en í þau verk sín, sem ætluð eru til flutn-
ings af stórum hljómsveitum eða söng-
flokkum í konsertsölum.
Björn er aðalkennari Tónlistarskólans i
fiðluleik, svo sem áður er sagt, og rækir
hann það starf með kostgæfni og óeigin-
girni. Hefir nemendum á strengjahljóð-
færi fjölgað svo, að nú hefir hann tvo
aðstoðarkennara, þá Þorvald Steingríms-
son og Svein Ólafsson. Vinna þeir mikið
og gott starf með því að þjálfa fiðlunem-
endur skólans, en þeir verða síðan liðs-
menn í hljómsveitum bæjarins.
Björn er kvæntur Kolbrúmi Jónasdótt-
ur útvarpsstjóra Þorbergssonar og Þor-
Framhalci á bls. 14.