Vikan - 12.06.1947, Blaðsíða 15

VIKAN, nr. 24, 1947
15
Tek myndir
í heimahúsum
Ljósmyndavinnustofa
Þórarins Sigurðssonar
Háteigsveg 4.
Sími 1049.
Kirkjubær á Síðu
á mátt hinna kristnu vætta, er fylgdu
staðnum, og hlaut bana af að ganga í ber-
högg við þær.
Dálítill kriki, sem nefnist Kálfagróf,
gengur frá láglendinu inn í heiðarbrekk-
una Kirkjubæjar megin við ána Stjórn,
örskammt þaðan, sem hún fellur niður af
heiðinni. — Á því er varla nokkur vafi, að
Kálfagróf er sama örnefnið, sem í Land-
námabók er nefnt Kálfagrafir. En þar,
segir í Landnámabók, að Leiðólfur kappi
frá Á á Síðu hafi fellt Una hinn danska
Garðarsson. Tildrög þess, að Leiðólfur vó
Una voru þessi: Uni fór til íslands með
ráði Haralds konungs hins hárfagra. Átti
hann að koma íslandi undir konung, en
verða síðan jarl yfir því. Uni tók land við
Unaós og nam land fyrir sunnan Lagar-
fljót. En landsmenn ýfðust við hann, er
þeir vissu ætlun hans, og vildu ekki selja
honum kvikfé eða vistir, og mátti hann eigi
haldast þar. Þá fór Uni í Álftafjörð hinn
syðra, en náði eigi heldur að staðfestast
þar. Þá fór hann austan við tólfta mann
og kom til Leiðólfs kappa, sem bjó búi
sínu að Á, en átti auk þess annað bú að
Leiðólfsstöðum undir Leiðólfsfelli á Síðu,
og tók Leiðólfur við þeim Una. Uni þýdd-
ist Þórunni, dóttur Leiðólfs, og var hún
með barni um vorið eftir komu hans. Þá
vildi Uni hlaupast brott með menn sína.
En Leiðólfur reið eftir honum, og börðust
þeir, er þeir fundust, því að Uni vildi ekki
hverfa aftur með Leiðólfi. Nokkrir menn
féllu af Una, og neyddist hann þá til að fara
heim með Leiðólfi. Vildi Leiðólfur, að Uni
fengi Þórunnar og tæki arf eftir sig, er
hann hafði getið bam við henni. En nokkru
síðar hljópst Uni aftur á brott, er Leiðólf-
urvareigiheima.Reiðþá Leiðólfur, er hann
kom heim enn eftir Una, og fundust þeir
hjá Kálfagröfum. Var Leiðólfur þá svo
reiður, að hann drap Una og förunauta
hans alla.
Ekki get ég skilizt svo við þetta mál,
að ég segi ekki nokkuð frá heimilishög-
um og búskap í Kirkjubæ. — Svo sem
kunnugt er, hafa hin þjóðkunnu heiðurs-
hjón, Lárus Helgason og Elín Sigurðar-
dóttir, rekið þar rausnarbú undanfarna
áratugi. Lárus andaðist fyrir fáum árum,
1941, en frú Elín situr áfram í Kirkjubæ
og vinnur þar að heill og hag heimilisins
eins og áður.
Lárus var alla tíð forystumaður í hér-
aði sínu um framfara- og menningarmál
og þingmaður Skaftfellinga um skeið. Um
örlæti þeirra hjóna og gestrisni er mönn-
um kunnara en svo, að frá þurfi að segja.
Allir, sem að garði bar hjá þeim hjónum,
ljúka upp einum munni um, að fyrir þeim
hafi verið greitt með fágætri alúð, rausn
og skörungskap. Og svo vel búnaðist þeim,
að aldrei var þurrð í búi, þótt heimilið
væri oftast afar mannmargt og óvenjuleg
gest&koma væri á staðnum.
Synir þeirra hjóna, fimm að tölu, hafa
nú tekið við staðnum og búinu og reka
það af sömu rausn og atorku sem foreldr-
ar þeirra. Virðist mér svo sem þeir muni
ætla að ganga á undan öðrum um að hag-
nýta tækni og þekkingu nútímans í þágu
landbúnaðar og jarðabóta. Og ekki hefur
sú fyrirmennska og gestrisni, sem orðin
var landlæg á staðnum í búskapartíð
þeirra Elínar og Lárusar, þorrið síðan
ungu mennirnir og hinar ágætu húsfreyj-
ur þeirra tóku þar við stjórninni.
Heyja er nú að mestu aflað á ræktuðu
landi með heyvinnuvélum. Dráttarvél með
tilheyrandi járðvinnsluverkfærumhefur nú
verið keypt til staðarins og á að nota
hana til ýmiss konar jarðabóta og fram-
kvæmda á jörðinni. Til dæmis er í ráði að
gera með henni flóðgarða víðs vegar um
hina víðlendu sanda austur frá bænum,
dæla síðan yfir þá jökulvatni úr Skaftá
og græða þá upp með þeim hætti. En
vatnsdælurnar eiga að ganga fyrir raf-
magni, og verður því að auka raforkustöð
staðarins til mikilla mima, áður en fram-
kvæmdir þessar hefjast, enda þótt hún
framleiði nú um 70 kílóvött rafmagns. Má
af þessu marka, að þarna bíða stórfelldar
framkvæmdir dugandi drengja. Munu
margir óska þess, að þeim bræðrmn end-
ist aldur og orka til að koma sem mestu
af áætlunum sínum í framkvæmd. En til
framkvæmda sem þessara þarf bæði lang-
an tíma og mikið fé.
Á síðasta vori var hafin myndarleg til-
raun til skógræktar. Um 3000 birkiplönt-
ur voru settar niður í brekkurnar fyrir of-
an bæirin. Þar hafa þær dafnað ágæta vel
í sumar. Spá mín er sú, að þær verði eftir
nokkur ár orðnar að myndarlegum trjám,
staðnum til prýði og sóma.
Þrír bræðranna, Júlíus, Siggeir og
Valdimar, eru heimilisfastir í Kirkjubæ
og hafa sameiginlega á hendi stjórn bús-
ins, en hafa auk þess önnur störf með
höndum. Júlíus er kvæntur Önnu Kristj-
ánsdóttur, og hafa þau hjón á hendi
stjórn og gæzlu landsímastöðvar, sem er
þar á staðnum. Siggeir er kvæntur Soffíu
Kristinsdóttur. Hefur hann á hendi fram-
kvæmdastjóm i útibúi Kaupfélags Skaft-
fellinga, sem þar er. Valdimar er kvæntur
Guðrúnu Ólafsdóttur, og hafa þau hjón á
henni rekstur myndarlegs sumargistihúss,
sem komið var upp fyrir nokkru, þegar
það var orðið óhjákvæmilegt vegna hins
mikla mannf jölda, er sótti þangað austur
á sumrum. Tveir bræðurnir, Helgi og
Bergur, eru kaupsýslumenn í Reykjavík,
en vinna þó að framförum og uppgangi
ættaróðalsins jafnt og hinir bræðurnir.
Helgi er kvæntur Sigurlaugu Helgadóttur,
en Bergur er ókvæntur.
Mikil stoð væri sveitum landsins og
menningu þjóðarinnar, ef þeir bændasynir,
sem nokkurt færi hefðu á, færu að dæmi
bræðranna í Kirkjubæ og elfdu svo óðul
sín, að þau yrðu lífvænleg margbýli', svo
fjölmenn og búin þeim þægindum, að
fólk yndi þar hag sínum í stað þess að
slíta öll tengsl við æsku sína og átthaga
og hverfa út í óvissuna og öryggisleysið.
Þjóðfélagið þarf að greiða fyrir því með
skynsamlegum ráðstöfunum, að menn
geti myndað sér viðhlítandi lífskjör í
sveitunum, áður en það er orðið um sein-
an, áður en sveitir landsins hafa lagzt í
eyði að meira eða minna leyti.
Að lokiun ætla ég að leyfa mér að fara
nokkrum orðum um kynni mín af Skaft-
fellingum, en ég hef átt því láni að fagna
að dveljast í Kirkjubæ nokkur undanfarin
sumur og kynnast bæði heimamönnum
þar og öðrum Skaftfellingum. — Kynni
mín af þeim hafa orðið slík, að ég tel
þau verulegan ávinning. Alúðleg og við-
feldin, en þó hispurslaus og tiginmannleg
framkoma virðist runnin þeim í merg og
bein. Hvort sem ég hef hitt skaftfellskan
bónda vinnuklæddan við heyskap á virkum
degi eða sparibúinn meðal heimafólks
síns á helgum, hefur mér fundizt fram-
koma hans mótast annars vegar af höfð-
ingsbrag og virðuleik, hins vegar af ein-
lægni og hispursleysi. Mér hefur einnig
skilizt, að þessi framkoma muni eiga sér
rætur í skapgerð hans, en ekki vera nein
spariflík eða gervi, sem hann bregði að-
eins yfir sig, þegar hann vill hafa mikið
við. —