Bjarmi - 01.05.1909, Blaðsíða 5

13 J A R MI
69
skeið þá trú, að uppi í öræfum, uppi
í sjálfum jöklunum, lægju gróðursælir
og fjölbygðir dalir. Það varð nú ekki
hvers manns hlutskifti að finna þá,
þessa dali. En þeir áttu nú að vera
til engu að siður og menn skemtu
sér við það í harðindunum að láta
sig dreyma um dýrðina þar og segja
svo hver öðrum draumana sína.
Nú blöskrar oss trúgirni þessara
feðra vorra og hlægjum dátt að lijá-
trú þeirra.
En — »sjálfan sækir háðið heim«,
segir máltækið. Hin »sólsæknu« börn
vorrar upplýstu aldar hafa líka sina
hjátrú, sem er engu síður brosleg en
hjátrú feðranna, þau eiga sér líka
sina sæludali i öræfum og margir af
samtíðarmönnum vorum eiga þar
lieima i anda. Þeir dalir liggja nú
ekki uppi í öræfum íslands, heldur í
öræfum þeim, sem hinn mikli og
drambsami »mannsandi« er að kanna
og hefir verið að kanna nú á síðustu
öld.
Hvaða dalir eru nú þetta?
Það er nú fyrst og fremst Fram-
sóknardalnrinn. Þar stendur ekkert
á stöðugu; þar er kallað að öllu fleygi
fram, af því að afturförin er líka
kölluð framför. Guð sjálfur er ekki
óumbreytanlegur þar; hann er nú ekki
eins heilagur og r.éttlátur eins og hanji
var i fyrri daga, heldur likari mönn-
unum að umburðarlyndi og frjáls-
lyndi. All af eru dalbúar að leita
sannleikans, en aldrei komast þeir að
neinni fastri niðurstöðu. Hin »hærri
biblíukritík« og »nýja guðfræðin hafa
þar bækistöðu sína og eru að leggja
grundvöllinn að hinum svo nefndu
»framtíðartrúarbrögðum«, sem eiga að
koma í staðinn fyrir hinn bibliulega
kristindóm. En þau komast aldrei
á laggirnar, því að botninn vantar í
þau, þó að alt af sé leitinni haldið
áfram. I einu orði sagt:
»Guð og menn og alt er orðið breytt
og ólikt því, sem var í fyrri daga«.
Alt hátterni dalbúa er í samræmi
við trú þeirra. Það, sem þeim er
sannleikur í dag, rífa þeir niður á
morgun. I dag eru þeir uppi í há-
tindum, en á morgun »lirapa þeir
klett af klett og komast ofan ágrundir«.
Þessa framför niðnr ú við telja þeir
jafnsjálfsagða og liina og samboðna
hverjum manni, sérstaklega mentuð-
um mönnum. Þeir kalla það frjálsa
rannsókn og ekkert annað. — Það er
ekki á vísan að róa, þar sem þeir
eru, i neinu lilliti. Þeir eiga ekkert
heimilisfang stundinni lengur, hvaða
málefni sem þeir hafa með höndum.
Svona reynast nú pessi sólsæknu
börn upplýsingarinnar og tízkuvísind-
anna. Þau stefna á sól að vísu, frá
morgni til kvelds, en koma þá aftur
á slóðina sína.
Annar dalurinn er Sniltingadal-
urinn. Þar ræður fyrir sú helga vætt-
ur, sem heitir Snild, skilgetin dóttir
mannsandans. í þeim dal má ekkert
finnast, sem ekki sé með snildarhrag.
Þar leggja menn alt sitt á altari snild-
arinnar. Trú manna verður þarlíka
að vera með snild, og þeir af dalbú-
um, sem ekki hafa varpað kristin-
dóminum algerlega fyrir borð, kalla
Ivrist sjálfan »trúsnilling« og segja
það sé eini sáluhjálparvegurinn að ná
honum í þeirri snild, því enginn hafi
»trúað á guð« eins og hann af mann-
anna börnum. Hann er þar ekki
lengur »höfundur og fullkomnari trú-
arinnar«.
En eins og trúin verður að vera
með snild, þ. e. með mannlegu sniði,
því að enginn hefir heyrt talað um
snild guðs — svo verður alt annað að
vera. Mikið er talað um sannleilcann
í þessum dal, eins og framþróunar-
dalnum; allir eru þeir »sannleiksvinir«
sem þar búa. En — af því að snild-