Bjarmi - 01.01.1933, Blaðsíða 9

BJARMI
7
Hálfdánarsonar, —1 sem m. a. varð mjer
að rniklu liði á úrslitastundum trúar minn-
ar, þá var andlega þokan alveg ótrú-
lega svört, og greinileg afturhvarfsprje-
dikun alveg ókunn. - Sveitaprestur í
fremstu röð varaði mig við því í mestu
einlægni, að minnast á trúarvissu í ræð-
um mínum. »Það verður ekki til annars,
en að fólk heldur að þjer sjeuð í Hjálp-
ræðishernum,« sagði hann. Ekki veit
jeg hvernig hann hefir kennt 9. kafla í
»Helga-kveri«.
Vafalaust hefir hann talað í margra
nafni norðlenski bóndinn, sem sagði á.rið
1903, er hann kom úr kirkju frá mjer:
»Mjer líkaði nógu vel fyrri partur ræð-
unnar, en þegar hann fór að tala um trú-
arvissu, þá heyrði jeg að þetta var tóm
trúarvilla, sem hann fór með.«!
»Þokan« var ekki minni í kaupstöðum.
Jeg skal nefna þess aðeins eitt dæmi, -
þótt jeg gæti nefnt þau tugum saman.
Árið 1902 var safnaðarfundur haldinn
í dómkirkjunni í Reykjavík, 24. mars.
Þar stóð upp þjóðkunnur fjármála- og
stjórnmálamaður og lýsti gremju sinni
yfir því, að »ólútersk trúarvilla«, sem köll-
uð væri heimatrúboð, fengi leyfi að láta
til sín heyra í dómkirkjunni.*) Kvaðst
hann raunar ekki hafa komið þar sjálf-
ur, en vita vel hvað hjer væri á ferð, og
sagði því til stuðnings þessa sögu:
»Jeg heimsótti nýlega gamlan vin minn
í Kaupmannahöfn, sem var þá nýgeng-
inn í heimatrúboðið og mjög breyttur orð-
inn. Fyrst bað hann borðbæn, sem hann
hafði aldrei gjört fyrri, og þegar við höi'ð-
um matast, fór hann að tala við mig um
trúmál. Og vitið þjer, hvað hann sagði?
Ilann sagði, að enginn gæti sjeð guðsríki,
nema hann endurfæddist. Á því heyrði
jeg, að þetta er trúa.rvilla,« — sagði ís-
lenski stjórnmálamaðurinn á safnaðar-
*) Jeg prjedikaði þann vetur annan hvorn
sunnudag siðd. í dómkirkjunni.
S. A. Gíslason.
fundi í dómkirkjunni árið 1902, — og
hlaut lítil andmæli — eða minni en hann
átti skilið, — hjá jafnöldrum sínum.
»Já, en nú geta menn átt á hættu, að
stjórnmálamaður guðlasti á safnaðar-
fundi,« segja menn. En þá spyr jeg: Er
opinskátt trúarhatur hættulegra kristinni
kirkju, en að trúleysisfáfræði gjörist vand-
lætari í hennar nafni?
Jeg kýs frekar sólskinsbletti nútímans
og illviðraský, en aldamótaþokuna.
Kirkjurækni hefir hnignað stórum á
þessari öld, segja menn. En sú hnignun
er eldri. Árin 1890 til 1894 voru mess-
urnar að meðaltali hvert ár 32,5 til 34,9
í hverju einstöku prestakalli og messu-
föllin frá 25 til 28 að sama meðaltali. Ár-
ið 1896 voru yfir 40 messuföll í 18 presta-
köllum og í nærri helming allra presta-
kalla voru þau að meðaltali annan hvern
helgan dag. Mun það varla vera mikið
lakara nú, enda þótt miklu fleira fólk
væri þá í sveitum vorum en nú er.
Altarisgöngum hefir hins vegar stór-
hnignað, og er engin bót mælandi, en sú
hnignun var og byrjuð fyrir aldamót.
Árin 1889—1891 fóru 37 af hverjum
100 fermdum til altaris*), næstu þrjú ár-
in voru þeir ekki nema 30, og áirið 1896
einir 22. Það ár var enginn maður til alt-
aris í 12 prestaköllum, í Reykjavík fóru
152 til altaris af 3293 fermdum og á Ak-
ureyri 11 af 545 fermdum. — Síðustu ár-
in hafa altarisgestir verið einungis 9 eða
10 af hverjum 100 fermdum. Furða kirkju-
vinir frá Norðurlöndum, sem hingað koma,
sig ekki á öðru meira en hvað altaris-
göngur eru sjaldgæfar á Islandi. Hjá þeim
eru einhverjir til altaris oftast nær við
hverja aðalmessu árið um kring.
En þrá.tt fyrir þessa afturför, hafa al-
drei komið í ljós jafn almenn og eindreg-
FramJiald á bls. 10.
*) Austur-Skaftaf.prófd. var þft hœst með 61,
en Húnav.prófd. lægst með 18 altarisgesti af
hverjum 100 fermdum.