Heima er bezt - 01.06.1953, Side 19

Nr. 6
Heima er bezt
179
hvað um væri að vera. Og er
þeir komu þangað fundu þeir
hryssu, sem hann átti, lagsta
afvelta milli þúfna. Var þetta
lagt svo út, að hrafnarnir hefðu
verið að segja frá óförum hryss-
unnar, sem var alveg óskemmd,
þegar hún fannst. Engin ástæða
er að rengja þessa sögu, frá svo
áreiðanlegum og merkum
manni. Hún sýnir vel hugarþel
hjónanna á Miklabæ til hrafn-
anna og aftur á móti endur-
gjald þeirra fyrir veittar vel-
gjörðir.
Fyr á tímum virðast menn
hafa veitt siðum og venjum
hrafna miklu meiri athygli en
gerist nú á dögum. Það gafst
betra tækifæri til að athuga
lifnaðarhætti og atferli þeirra
en flestra annarra fugla, af því
að þeir voru nokkurskonar
heimagangar við bæina allan
ársins hring, og höfðu oft mikið
saman við fólkið að sælda. Ým-
isfkonar látæði og hátterni
hrafna tóku menn sem fyrir-
boða ýmsra atburða, sem síðar
ættu að koma fram. Við þetta
myndaðist einskonar spásagna-
kerfi, blandað ýmsum hindur-
vitnum og hjátrú. Menn gerðu
þannig hrafninn að spásagna-
fugli, sem sagði fyrir óorðna
hluti, með látæði, flugi og gargi,
er lesið var úr eins og nokkurs-
konar dulrúnum. Kom þeim
fátt á óvart, sem kunnu glögg
skil á að ráða þær. En allar voru
þær látnar bera vott um hygg-
indi og vizku hrafnsins.
Ills viti þykir það, ef heyrist
í krumma um nætur. Er hann
þá kallaður nátthrafn. Þegar
hrafn krunkar áfergjulega á
vorin í leysingum, er sagt að
hann sé að segja til, þar sem
skepnur frá bæ, sem hann hef-
ur dvalið hjá yfir veturinn, hafa
farið sér að voða, og sé að launa
með því veturvistina. Því var al-
mennt trúað fyr á tímum, að
krummi vissi fyrir feigð manna.
Var þá tekið mark á, hvar
krummi var staddur og hvernig
hann hagaði sér. Skulu hér færð
til nokkur dæmi.
1. Ef hrafnar fljúga í kross
yfir kirkju, þá er einhver feigur
í sveitinni.
2. Ef hrafn situr á þekju yfir
sjúkum manni og krunkar mjög,
eða heggur í þekjuna, þá er hinn
sjúki maður feigur.
3. Ef hrafn sezt á kirkjubust-
ina eða dyrabranúana, og snýr
stélinu að manni og ypptir fjöðr-
unum og vængjunum öfuglega,
krunkar og teygir sig hræðilega
og brettir nefið, segir hann fyr-
ir dauða nafnkenndra manna í
þeirri átt, sem hann snýr nef-
inu. Að þessu lýtur vísan:
Situr hrafn á hárri stöng,
höldar mark á taki.
Eigi verður þeim æfin löng,
sem undir býr því þaki.
4. Ef einn eða fleiri hrafnar
fljúga ofan fyrir bæj arstéttina
og setjast ýmist á bæjarhaug-
inn, eða dyrabrandana og
krunka lágt. Þeir boða þeim,
sem á þá horfa, dauða almúga-
manns eða kunnugra.
5. Ef hrafn krunkar á glugga,
segir hann fyrir skyldmenna
dauða þeirra, sem í húsinu sitja,
eða nágranna þeirra.
6. Ef hrafn hoppar hingað og
þangað uppi á húsum, haltrar
við fót, skiptir um í sér hljóð-
unum og krunkar upp í loftið,
beygir hálsinn og höfuðið, hrist-
ir vængina og yppir fiðrinu,
boðar hann að menn séu staddir
í sjávarháska eða vatnsháska.
7. Ef margir hrafnar fljúga
saman, hver á eftir öðrum, með
ýmislegum látum, þá eru þeir að
tala um' manndauða sín á milli,
í þeirri átt, sem þeir snúa sér,
þegar þeir setjast niður.
8. Ef hrafn flýgur hátt í lofti,
yfir hús,vegieðauppiyfir manni,
krunkar hátt og blaktir vængj-
unum, boðar hann manndauða í
þeirri átt, sem hann krunkar.
9. í fornöld þótti það góðs viti
og sigur í vændum, ef hrafn
flaug undan mönnum, eða jafn-
hliða þeim, er farið var til bar-
daga eða víga. En hins vegar ills
viti, ef hann flaug á móti manni.
Svo er enn í dag, að menn gera
sér vonir um góð erindislok, ef
krummi er þeim samferða á aðra
bæi, eða eitthvað annað.
Veðráttu og tíðarfar mörkuðu
menn á því, hvernig hrafnar
höguðu sér. Þegar hrafnar safn-
ast og fljúga saman í lofti, berj-
andi hver annan með vængjum,
þá vita þeir á úrfelli nálægt. En
ef þeir leika sér í lofti, með litlu
og léttu krunki, merkir það gott
veður.
Sumir menn voru gæddir þeirri
gáfu að skilja hrafna, að því er
trúað var, og kunnu mál þeirra.
Sennilega hefur gáfa þessi verið
kcmin frá Óðni, að sínu leyti eins
og skáldskapargáfan, því að ekki
var honum skotaskuld úr að
skilja mál hrafna sinna, Hugins
og Munins. Fróðir menn þóttust
samt geta fundið ráð til þess að
skilja krumma krunkið og var
það á þessa leið: Maður skyldi
kryfja lifandi hrafn og taka úr
honum hjartað, og geti hann
flogið eða færzt þar á eftir um
tvö spor, getur sá skilið hrafna
mál, sem hjartað hefur, en ann-
ars ekki. Hrafnshjartað á mað-
ur að hafa undir tungurótum sér
á meðan hann vill fræðast af
hröfnum, en geyma það þess á
milli í keri, sem ekkert hefur
komið í. Þó virðist ekki ætíð
hafa þurft að fara eftir þessum
kreddum. Heldur hafi meðfædd
gáfa manna verið nægileg.
Sagt er, að Sveinn spaki bisk-
up í Skálholti (1466—1476) hafi
kunnað hrafnamál, og að hann
hafi haft mök við illa og góða
anda í hrafnslíki. Þorleifur
Skaftason prestur var sagður að
hafa skilið mál hrafna og ritað
leiðarvísi um, hvernig taka
mætti mark á flugi þeirra.
Gáfumenn, sem voru betur að
sér í ýmsum fræðum en almenn-
ingur, voru jafnan álitnir göldr-
óttir; var því eðlilegt, að fólk
tryði því, að þeir hefðu ráð til
þess að skilja hrafna og tála við
þá, ef svo bar undir. Voru það
venjulega prestar, sem hér áttu
hlut að máli. Þeir voru lærðir
menn og betur að sér en allur
fjöldinn af fólki. Ekki var
krummi heldur látinn vera í
vandræðum að skilja mannamál,
þó að ólærður væri.
í kirkju nokkurri hagaði svo
til, að gluggi var á þekju yfir
predikunarstól. Eitt sinn, er
prestur var kominn upp í stólinn
og byrjaður á ræðunni, settist
hrafn við gluggann og krunkaði
í sífellu, þangað til presti fer
að leiðast og lítur út í gluggann
og segir: „Jett’ ann.“ Um leið og
prestur sleppti orðin hvarf
krummi. Seinna um daginn
fannst dauður sauður, sem
prestur átti, og sat krummi þar
og var að gæða sér á honum.
Þóttust menn þá vita, að krummi