Heima er bezt - 01.09.1955, Blaðsíða 8

264
Heima er bezt
Nr. 9
legt í Vík, þótt útsýni sé lítið.
Liggur þorpið í hvammi einum
stórum, rís Reynisfjall að vestan,
allhátt en gróðurmikið eins og
móbergsfjöllin eru eystra. Skilur
þetta fjall þorpið frá hinum eig-
inlega Mýrdal, sem liggur að
vestanverðu við það, og er mjög
fögur sveit, grösug og þéttbýl.
Austan megin Víkur eru fjöllin
nokkru lægri og gróðurmikil.
Fyrir framan Reynisfjall eru
Reynisdrangar, sérkennilegir og
fagrir og blasa við úr þorpinu;
hefur brimið sorfið þá frá fjall-
inu. í suðri er opið hafið, en til
norðurs líðandi halli upp frá
hvamminum, en fyrir ofan hall-
ann tekur við allvíðlent gras-
lendi, en svo fjöll er lengra
dregur.
Svo má heita, að allur þessi
mikli hvammur sé nú orðinn að
sléttu og fögru túni, sem bæ-
irnir Suður- og Norður-Vík eiga.
Liggur meginhluti þorpsins í
túnjaðrinum, en fyrir sunnan
það tekur við ægisandur all-
breiður. Eru ráðagerðir um það
hjá athafnamönnum í þorpinu
að byggja garð til varnar sjáv-
arágangi og rækta upp sandinn.
Fegurð þorpsins mundi aukast
mjög við það og mikið land
vinnast undir tún og garða.
Ömurlegt er fyrir Víkurbúa að
vita af sjó fullum af fiski fram-
an við landsteinana, en hafa
engin úrræði til þess að afla
hans sökum hafnleysins. Má til
marks um, hvernig lendingin í
Vík er, geta þess, að í annarri
eins veðurblíðu og var þar s. 1.
vetur, mátti svo heita, að aldrei
væri hægt að lenda þar. Sjór er
þar nær aldrei ládauður nema í
norðanátt.
Svo munu sérfróðir menn
telja, að nær ókleyft muni
kostnaðar vegna að gera örugga
höfn í Vík, en ómetanlegur væri
sá hagnaður, sem hún færði
ekki aðeins Víkurbúum heldur
og austurhluta Rangárvallasýslu,
Vestur-Skaftafellssýslu allri og
vesturhluta Austur-Skaftafells-
sýslu, því að svo má heita, að
öll þessi strandlengja sé hafn-
laus með öllu, þótt skip geti
endrum og eins athafnað sig á
stöku stað með því að sæta
hverju færi sem gefst.
En það er ekki einungis, að
Skaftfellingum sé bönnuð sjó-
sóknin, heldur eru og sam-
gönguerfiðleikarnir á landi af-
skaplegir. Hvert stórfljótið er
þar öðru meira og mörg óbrúuð,
og á sumum standa ekki brýr,
þegar jökulhlaupin ryðjast fram
og tröllskapur náttúrunnar
kemst í almætti sitt. Sandar,
margar tugir rasta á breidd,
skilja að sveitirnar, sem hin
geigvænlegu jökulhlaup æða yf-
ir með nokkurra ára millibili.
í Vík er sýslumanns- og lækn-
issetur. Sátu sýslumenn fyrrum
á Kirkjubæjarklaustri, og mun
það hafa verið Sigurður Eggerz,
sem fyrstur tók sér aðsetur í
Vík. Gísli Sveinsson er nú sýslu-
maður, en Guðni Hjörleifsson
læknir. Njóta báðir hins mesta
trausts hjá sýslubúum.
Þótt ótrúlegt megi virðast
þeim ferðalöngum, sem Vík
gista, þá fullyrða samt Víkurbú-
ar og aðrir Skaftfellingar, að
minnstu hafi munað, að Kötlu-
gosið síðasta, 1918, gereyðilegði
þorpið. Undrunin, sem þetta
veldur hjá ókunnugum, stafar af
því að frá Vík austur á Mýrdals-
sand er alllöng leið, líklega 5—7
rastir, en auk þess hlífa há fjöll
þorpinu að austanverðu, sem
ekkert hlaup getur komist yfir.
En hættan mikla, sem þorpinu
var búin, lá í því, að sævargang-
urinn yrði svo ferlegur af þeim
ókjörum, sem ryðjast fram, að
hann skolaði burtu húsunum
eða græfi þau í sand.
En það, sem bjargaði þorpinu
að þessu sinni var það, að flóð-
ið skall á fjöllunum, sem tak-
marka Mýrdalssand að vestan,
og við það brauzt hlaupið fram
beint til sjávar, en hefði það
beinzt í vesturátt, framan við
fjöllin, mundi flóðbylgjan hafa
skollið á Reynisfjalli, vestanvert
við Vík, gengið inn með því og
svo sogast yfir þorpið,
En þótt þessi stefnubreyting
yrði á hlaupinu, þá gekk sjór-
inn samt upp að húsum í Vík.
Og svo mikill var kraftur flóð-
bylgjunnar, að hennar gætti til
muna í Vestmannaeyjum. Má af
þessu nokkuð marka, hversu
tröllslegar hamfarir náttúrunn-
ar voru.
Sögðu þeir Halldórssynir oss
svo frá, en þeir eru menn óljúg-
fróðir, að einn daginn — en þá
stóð vindur af norðri frá Kötlu
— hefðu þeir verið staddir nið-
ur við búð sína, en frá henni
heim að íbúðarhúsi þeirra er
nokkur spölur, lagður vegur. Sáu
þeir þá, að sorti mikill færðist
yfir Vík úr norðri og varð brátt
svo dimmt af vikur- og öskufalli,
að ekki urðu greind handaskil.
Varð myrkur svo mikið, að þeir
fengu eigi haldið veginum heim
að húsinu, enda þótt þeir lýstu
fyrir sér með ljóskerum.
Féll þá ógrynni af ösku og
vikri í Vík, en olli ekki mikilli
eyðileggingu sökum þess, að
þetta var að haustlagi.
Um hádegi kom fylgdarmað-
urinn, sem Jón hafði kosið oss,
með fjölda hesta. Var það Páll
Ólafsson bóndi á Litlu-Heiði,
föðurbróðir Jóns. Var svo ráð
fyrir gert að gista á Flögu í
Skaftártungu næstu nótt, en
um 6 tíma reið er frá Vík þang-
að, og liggur leiðin yfir Mýr-
dalssand.
Sandurinn er eyðimörk mikil,
all ömurleg yfir að líta. Mýr-
dalsjökull og Katla hafa frá ó-
muna tíð unnið að þessu eyði-
leggingarinnar sköpunarverki,
og enginn veit hvenær því verki
lýkur, því að Katla er dul á fvr-
irætlanir sínar, eins og dipló-
matar stórveldanna.
Ekkert er vitað með sannind-
um, hvernig umhorfs var á
þessum slóðum á landnámstíð,
en svo mikið er þó víst, að víða
var byggð þar til forna, sem nú
er sandur einn, og landið grasi
og skógi vaxið, líkt því, sem
Skaftártungan er nú.
Getur Landnáma þess, að þeg-
ar Hjörleifur kom að landi við
höfða þann, sem við hann er
kenndur og stendur vestarlega á
sandinum, að þar hafi verið
fjörður, „og horfði botninn inn
að höfðanum.“ En nú er Hjör-
leifshöfði alllangt inni í landi,
og stafar landauki þessi allur af
hlaupum úr Mýrdalsjökli.
Hjörleifshöfði er nú um-
kringdur af gróðurlitlu sand-
hafi, en svo var ekki, er Hjör-
leifur nam þar land. Má ráða í,
hvernig landkostir munu hafa
verið, af eftirfarandi frásögn
Landnámu:
„Enn um vorit vildi hann