Heima er bezt - 01.12.1955, Side 19

Nr. 12
Heima er bezt
371
lega, ekki neinn sérstakur at-
hafnamaður, en hélt öllu föstu
i gamla horfinu, hvað búskap-
inn snerti. Réðist ekki í neinar
framkvæmdir, nema bráð nauð-
syn krefði. En mikið eirði hann
því illa, þegar honum fannst
nágrannar sínir ganga á land
ábúðarjarðar sinnar. En það
voru einkum bændurnir, Ög-
mundur Jónsson á Bíldsfelli og
Gísli Gislason á Villingavatni
Landaþrætan milli hans og
Ögmundar lyktaði þannig, að
sýslumaður skipti þirætuland-
inu í tvent, úrskurðaði landa-
merkin yfir þvert þrætulandið,
og hafa þau landamerki hald-
izt síðan. Hvorugur aðilinn
kom með fullgild rök fyrir því,
hvar landamerkin hefðu verið
að fornu. Það, sem þeir deildu
um, hafði verið notað eins og
óskipt land frá báðum jörðun-
um marga áratugi. Báðar jarð-
irnar höfðu verið í leiguábúð
langa tíð. Bíldsfell var stóls-
jörð og vitanlega í leiguábúð
:á meðan, þar til Jón Sigurðs-
son keypti hana 1788. Úlfljóts-
vatn var eign Viðeyjarklausturs,
'þar til Arnbjörg Sturludóttir
keypti Úlfljótsvatn, 1520. Þau
:kaup voru staðfest af biskupi
'Ögmundi 1524, og um sömu
mundir lét hann lýsa landa-
tnerkjum á milli Bíldsfells og
Úlfljótsvatns á alþingi svo víst
væri, hvað stólsjörðin ætti.
Þetta hefur Þórður ekki vitað,
.sem ekkí var von. Fornbréfin
voru þá öll geymd í Kaup-
mannahöfn, og fáir vissu þá,
hvað þau höfðu að geyma, og
líklega hefur Þórður ekki vitað,
að þau voru til og því síður,
hvað í þeim geymdist Hann
hafði því ekkert nema munn-
mæli fyrir sér og sínum máls-
Stað til sönnunar. Þá hefir
Ögmundur sjálfragt haft líka,
ýmsar sagnir um, hvað hefði
verið slegið frá Bíldsfelli í
þrætulandinu, og hvað frá Úlf-
ljótsvatni. Hvorugur aðili var
ánægður með úrskurð sýslu-
manns. En Ögmundur þó miklu
betur en Þórður, því hann
og synir hans eftir hann
voru sannfærðir um að þarna
hefði Úlfljótsvatn tapað miklu
og verðmætu landi, og visiu þeir
þó ekki í raun og veru, hvað það
var verðmætt, þar sem það var
Sogið frá Veiðihól, niður fyrir
Kistufoss.
Lítið fór betur hjá Þórði, þeg-
ar hann lét skipta löndum milli
Villingavatns og Úlfljótsvatns.
Það lét hann gera árið 1850. Þá
hætti búskap á Villingavatni,
Gísli Gíslason, sem hafði búið
þar nær 50 ár. Þeir, Þórður og
Gísli, voru systkinasynir. —
Gísli var efnaður bóndi, greind-
ur maður og mikilsmetinn á
sinni tíð. — Hann hafði meiri
fénað á Villingavatni, en fyrir-
rennarar hans höfðu haft þar.
En lönd jarða þessara voru
óskipt, nema tún og engjar að
einhverju leyti. Þó gat verið á-
greiningur um slægjubletti í
beitilandinu, þetta gekk nú
svona í nágrannanuddi á með-
an Gísli bjó á Villingavatni. En
svo hættir hann búskap 1850, og
Magnús sonur hans fer að búa
þar, án þess að samþykki Þórð-
ar, sem var eigandi jarðarinn-
ar, kæmi til. Með öðrum orðum,
hann sezt í byggingu föður
síns. — Sennilega í trausti þess,
að Þórður var frændi hans og
giftur Sigriði systur hans.Lík-
lega hafa þetta verið ráð Gísla.
En þetta gat Þórður ekki þolað.
Honum fannst Gísli hafa sýnt
sér yfirgang á ýmsan hátt, og svo
setti hann Magnús son sinn eft-
ir sig á jörðina, eins og hann
væri eigandi og umráðamaður
hennar. Þórður skrifar því
Magnúsi bréf. Efni þess var það,
að hann hafði enga heimild, til
að búa á Villingavatni og verði
að fara þaðan á næsta fardag
og sjá sér sjálfur fyrir jarð-
næði. Þegar hér var komið, leit
heldur illa út um samkomulag
á milli nábúanna. Þá munu
nokkir vinir og frændur beggja
aðila hafa skorizt í málið og
reynt að miðla málum og koma
á sáttum, sem þem tókst furðu-
fljótt. Þórður gaf það eftir, að
Magnús fengi ábúð á Villinga-
vatni með því móti, að landi
jarðanna yrði skipt. Og það var
gert tafarlaust. Sýslumaður var
fenginn til að útnefna 6 menn
til að skipta um haustið 1850,
og biskupinn látinn samþykkja
landaskiptin, svo frá öllu væri
gengið sem öruggast. Villinga-
vatn var kölluð kirkjujörð, þó að
Þórður ætti hana, ásamt Úlf-
ljótsvatni og kirkjutúninu.
Kirkjan hafði aðeins veiðirétt í
Villingavatni, eða tryggingu sér
til viðhalds.
Ég heyrði ekki annað, en að
Þórður sætti sig sæmilega við
landaskiptin, þó að mörkin séu
ekki vel greinileg á nokkrum
kafla. En það var öðru máli að
gegna með Gísla, föður Magnú-
sar, þó að hann væri það gam-
all orðinn og hættur búskap.
Hann vildi gera landaskiptin
ónýt, og láta aðra menn skipta
að nýju. Hélt því fram, að
Villingavatn heði misst bezta
beitilandið, sem væri Dráttar-
hlíð, en fengið mela og gras-
lausa móa í staðinn, úti í fjalli.
Hann skrifaði sýslumanni
nokkur bréf um þetta og sá ég
afrit af sumum þeirra á Vill-
ingavatni. — Þau voru 50 ára
gömul þegar ég sá þau. — En
Gísli fékk engu áorkað. Landa-
merkin voru samþykkt af Þórði,
eiganda jarðanna og Helga
biskupi fyrir hönd kirkjunnar,
og hafa þau haldizt síðan
óbreytt
Við landaskiptin kom mest-
alt graslendi á Dráttarhlíð í
Úlfljótsvatnslandi, en því sá
Gísli mest eftir. Það hafði verið
notað að mestu leyti frá Vill-
ingavatni í búskapartíð Gisla,
og þar af leiðandi var Villinga-
vatnsféð orðið hagvant og sótti
því þangað, einkum framan af
vetri. Þetta hefur Þórður séð
og vitað. Hann hófst því handa
og réðst í að byggja stóra fjár-
borg. Þar hafði raunar verið
lítið fjárborgarkríli áður. En nú
fær hann sér mikinn mannskap
og hefst handa og byggir þar
fjárborg á svonefndum Fjár-
höfðum. Efni til þeirrar bygg-
ingar var ekkert annað en blá-
grýti, og mikill hluti þess stórt
og þungt í meðförum. Vorið 1851
byrjar hann á þessu stórvirki og
borgin komst upp fyrir vetur-
inn. Oft hafði hann 8—10 menn
í þessu starfi. Þetta þótti fólki
í nágrenninu heldur nýtt af
Þórði, því að hann hafði aldrei
áður, eins og það komst að orði,
„ráðist i neitt stórvirki.“ Gömlu
borgina á Landatúninu lagði
hann niður,, og hefir hún aldrei
verið notuð siðan. En um sum-