Heima er bezt - 01.05.1958, Side 32

Hvaða tré voru það?
Framhald af bls. 155. ------------------------------
Það var haft til öndvegissúlna, og eru þar af gerðar
öndvegissúlur nær á hverjum bæ um Þverfjörðu(na).
Þar heitir nú Grenitrésnes, er tréið kom á land.“---
Hvergi er þess getið að þetta hafi verið venjulegt
rekatré komið af hafi.
Rétt undir Grenimelnum í Þorskafjarðarþingi eru
svonefndir Blótklettar, og þar sjást enn rústir blóthofs-
ins. Fornar sagnir herma, að þar hafi Hallsteinn fórnað
syni sínum svo hann fengi öndvegissúlur. Þetta er eina
mannblótið hér á landi sem sögur herma með fullri
vissu.
Að forfeður mínir töldu þarna tvímælalaust um
grenitré að ræða í Skógalandi í Þorskafjarðarþingi,
drógu þeir meðal annars af örnefnunum á þessum slóð-
um, þar sem trjáræturnar miklu stóðu eftir öldum
saman.
Grenimelur eða Greniholt hét staðurinn er trjáræt-
urnar geymdi. En upp af þessum Grenimel eða Greni-
holti rís Grenibrekka, Grenihvoll og Greniás. Reynd-
ar mætti segja að þessi fornu örnefni þarna séu kennd
við melrakka eða tófugreni, en engar líkur eru til þess
að þar hafi nokkurn tíma refagreni verið, nema þá
undir hinum miklu trjám eða öllu heldur rótum þeirra
eins og tíðkast enn í dag í skógum þar sem refir eiga
heimkynni. Öll þessi greniörnefni eru nú uppblásin í
aur og möl, en í lægðum og víðar má þó enn finna lög
af mjög fíngerðri og fallegri gróðurmold.
Fyrir um það bil 2000 árum, eða nokkru fyrir Krists-
burð, var hér á landi og annars staðar á Norðurhveli
jarðar mikið hlýindatímabil svo ísar leystu, jöklar
bráðnuðu og hurfu og sjór hækkaði í höfunum. Minjar
sjávarborða frá þessum tíma finnast í kringum allt land.
Þá var svo hlýtt að jöklar hafa að mestu eða öllu horfið
hér á landi. Heiðar, bæði á Vesturlandi og víðar, sem
nú eru naktar og blásnar í aura og mel urðu þá grasi
og gróðri vafðar. Þá hafa þessi stórtré sem áður eru
nefnd, eða forfeður þeirra, vaxið hér á landi. Vaxtar-
þroski barrtrjánna er svo miklu meiri og lengri en lauf-
trjánna t. d. bjarkarinnar, að þeim er sigurinn vís séu
skilyrðin jöfn að öðru. Björkin er svo lítið tré og
skammlíft í samanburði við barrtrén, — þessa risa skóg-
arins.
Sumir skógræktarmenn og ýmsir aðrir eru vantrú-
aðir á að barrtré hafi nokkru sinni vaxið hér á landi
sem nytjaviður. En þeir sömu ættu að athuga örnefn-
in betur og svo hitt, að barrtréð verður mörg hundruð
ára gamalt og getur staðið um aldir eftir að það er hætt
að vaxa. Og svo er enn eitt: Ef barrskógur er gjör-
höggvinn eða eyddur, vex hann ekki aftur upp af rótar-
skotum eins og björkin.
Og eftir á að hyggja:
Hvað geta fræ barrtrjáa eða önnur trjáafræ geymzt
lengi í jökli?
Þættir úr Vesturvegi
Framhald af bls. 159. --------—
að kalla má. — Og brátt eru ljósin á vellinum horfin,
og við sjáum ekkert umhverfis annað en hríðarmyrkr-
ið. Okkur verður hálfórótt. Kannske verður maður að
spígspora á Karl Johan um miðaftansleytið? Vélin
flýgur nokkra hringi. Aftur lækkar hún sig, og nú er
lent. Eftir drykklanga stund er lendingarpallurinn kom-
inn. Dyrnar opnast. Islenzkt mál hljómar í eyrum, og
íslenzk hríðarstroka stendur inn um gættina. Við göng-
um í land. íslenzk jörð er undir fótum í fyrsta sinn í
heilan ársfjórðung. Það marrar í snjónum, byljimir
ætla að svipta af manni hattinum. Utsynningsélið lemur
í andlitið. Við erum á íslandi.
Tveir dagar líða í Reykjavík. Þá hefst síðasta flug-
ferðin. Og nú liggur leiðin endanlega heim. Heim yfir
fjöllin, heim til Norðurlands. Þegar kemur norður yfir
Eyjafjörð gengur kolsvart hríðarél yfir, svo að byrgir
sýn til fjallanna minna. Vélin hnitar nokkra hringa,
síðan léttir élinu og flugvélin rennir sér mjúklega nið-
ur á Akureyrarflugvöll, var það mýksta lendingin í
öllu ferðalaginu.
Svali norðlenzks hreinviðris leikur um mig um leið
og dyrnar opnast. Ég stíg út og er um leið vafinn örm-
um fjölskyldunnar. — Ég er kominn heim.
ENDIR.
Fjárskaðaveðrið 6. júlí 1947
Framhald af bls. 161. ———— ■
ingahríðina. Skammt þar frá stóðu níu lömb á melhrygg
í einum hóp. Þau horfðu þegjandi á mig, orðin stein-
hljóð og hætt að kalla á mömmur sínar.
Ég hraðaði mér heimleiðis, hryggur og niðurbrotinn.
En nú lagði ég leið mína hið efra út Tunguárdal. Þar
rakti ég aðra dauðaslóð. í hverju lækjardragi lá dauð
ær, en þar sást einnig allmargt af lifandi ám, sem voru
á leið til heiðarinnar. Mér hlýnaði í huga að sjá aftur
lifandi lambfé.
Að tveimur dögum liðnum rann sólheitur vindur af
heiðinni til byggðarinnar. í kjölfar hans fylgdi eitt það
bezta sumar, sem menn minnast á Austurlandi. Það
mettaði móðurleysingjana ríkulega á lífgrösum sínum,
meðan fjallavindurinn raulaði mjúklega líksönginn yfir
beinunum, sem grotnuðu í sumarhitanum víðs vegar um
heiðina.
Og enn í dag vaxa grænir töðutoppar í lautum og
við læki hér og þar um heiðina. Það eru hinztu minjar
ánna hundrað og fimmtíu, sem fórust á þessum slóðum
6. júlí 1947.
178 Heima cr bezt