Heima er bezt - 01.02.1961, Side 2

Sunclrung eða sameining
Fátt er það í heimsfréttunum undanfarnar vikur, sem
vakið hefur meiri athygli og umtal en valdataka John
F. Kennedys hins nýj a forseta Bandaríkjanna. Svo mjög
eru nú örlög þjóðanna tengd hver öðrum, að engin
þjóð getur látið sér á sama standa, hver fer með æðstu
völd í hinu mikla, vestræna ríki, og markar stjórnar-
stefnu þess hverju sinni. Þar skiptir ekki máli, hvort
þjóðin hallar sér til austurs eða vesturs. Ekki er heldur
við það að dyljast, að mikill fjöldi manna í lýðfrjálsum
ríkjum skoðar Bandaríkin, sem traustasta vígi lýðfrelsis
og mannréttinda í heiminum, en jafnframt er ekkert
ríki jafn hatað af fylgjendum einræðisaflanna. Það er
því ekki að undra þótt mönnum hvarvetna um heim
þyki miklu skipta, hver stendur þar við stjómvölinn.
Vér Islendingar erum í hópi þeirra þjóða, sem allt
eiga undir því, að friður fái haldizt og mannréttindi og
sjálfsákvörðunarréttur þjóða séu í heiðri höfð. Lega
landsins, menning vor, saga og félagsleg þróun skipar
oss að vísu í hóp hinna vestrænu lýðræðisþjóða, enda
gerir meiri hluti þjóðarinnar sér Ijóst, að á engan hátt
verður hagsmunum vorum betur borgið en í samvinnu
við þær. En jafnljóst er það einnig, að af því leiðir ekki,
að vér tökum öllu, sem frá þeim kemur sem einhverj-
um guðsdómi, sem ekki megi gagnrýna, né sjáum eng-
ar veilur í fari þeirra. En sízt af öllu getum vér tekið
því með tómlæti, hver meginstefna hinna vestrænu ríkja
sé, en það vitum vér, að Bandaríkin eiga drýgsta þátt-
inn í að móta hana. Þess vegna hefur íslenzka þjóðin
fylgzt með forsetaskiptunum af miklum áhuga.
Ræða sú, er hinn nýi forseti hélt við valdatöku sína,
var um flest athyglisverð, enda margt verið um hana
sagt nær og fjær. Af henni stafaði meiri persónuleika,
og mér liggur við að segja að hún væri mannlegri, en
títt er um slíkar ræður, sem oft reynast vera vélrænar
að hugsun og formi. Almennt hefur ræðunni verið
fagnað úti um heimsbyggðina, og þykjast sumir sjá að
hún boði friðvænlegri tíma en verið hafa undanfarin
misseri.
En annars voru það ekki heimsmálin, sem ég ætlaði
að gera hér að umtalsefni, heldur einungis ein ummæli
úr áðurnefndri ræðu. Ummæli, sem snerta alla, þar
skiptir ekki máli, hvar þau eru sögð né til hverra töluð.
En þetta voru orðin: Látum oss leita þeirra verkefna,
er sameina oss í stað þess að fást sífellt við þau vanda-
málin, sem sundra oss.
Enda þótt þetta sé talað, sem stefnuyfirlýsing á al-
þjóðavettvangi, þar sem oft virðist svo, sem hvert til-
efni, er gefst sé notað til að sundra, þá eru ummæli þessi
eigi síður boðskapur til vor allra, hvort sem vér erum
ríkir eða snauðir, umkomulausir eða valdamiklir, hvar
í flokki, sem vér stöndum. Og sennilega ætti engin
þjóð fremur en vér íslendingar að taka oss þann boð-
skap til athugunar og eftirbreytni.
Þjóð vor er ein hin minnsta sjálfstæða þjóð í heimi.
Frá náttúrunnar hendi á hún flestum þjóðum við meiri
örðugleika að stríða, veldur þar urn lega landsins, en
þó ef til vill enn meira stærð þess og strjálbýli. Þetta
tvennt, annars vegar harðbýlt land og torsótt yfirferð-
ar en hins vegar fámenn þjóð, sem heldur uppi menn-
ingarríki, gerir miklar kröfur til þegnanna. Af þeim
þarf ekki einungis að krefjast mikilla afkasta, svo að
efnahagur þjóðarinnar falli ekki í rústir, heldur eigi
síður mikillar staðfestu og siðferðisþroska.
Að sjálfsögðu hljóta skoðanir manna og lífsviðhorf
að vera skipt þótt í fámenni sé. Frjáls hugsun er aðals-
merki frjálsborins manns, og frá öndverðu hefur ís-
lenzk þjóð leitazt við að vera samfélag frjálsborinna
manna. Þegar sem mest syrti að á liðnum öldum lifði
alltaf í glæðum þeirrar hugsjónar. En þótt menn deili
á, má gera það á ýmsa vegu. Andvígir flokkar og stétt-
ir deila um margt, en eiga þó alltaf einhver sameigin-
leg sjónarmið, og það ekki sízt í jafnfámennu þjóð-
félagi og voru. Smæsta þjóð heimsins hefur ekki efni
á að deila innbyrðis um þá hluti, sem allir í raun réttri
vilja.
í stjórnmálum vorum og víðar á opinberum vett-
vangi, rekum vér oss á, að þar er oftsinnis efnt til deilna
að ástæðulitlu. Smáatriði, sem menn eru ósamþykkir
um, eru blásin út, enda þótt enginn sem lítill ágrein-
ingur væri um það, sem er mergurinn málsins. Sjónar-
mið sérhagsmuna flokka eða einstaklinga eru látin ráða
í stað tillits til þjóðarheildarinnar. Minnihlutar viður-
kenna ekkert í stefnu meirihluta, þótt þeir sjálfir
myndu framkvæma hið sama, ef þeirra væri valdaað-
staðan. Þannig rekum vér oss hvarvetna á, að líf vort
bæði í stjórnmálum, atvinnu- og efnahagsmálum snýst
að langmestu leyti um málefnin sem sundra, en lítil
eða engin tilraun er gerð til þess að leiða hugina saman
út frá hinum málunum, sem menn geta verið sammála
um, og skapa mættu framkvæmdir báðurn aðilum til
hagsbóta. Ef til vill liggur þetta í þjóðareðlinu, þótt
oftar virðist sem að kolunum sé blásið af þeim mönn-
38 Heima er bezt