Heima er bezt - 01.02.1961, Side 16

Svo niikið er víst, að hann dró fána að hún á Foss-
völlum að lokinni kosningu 1903 til rninja um það, að
nú hefði hann og hans rnenn að lokum unnið sigur þar.
En þeir höfðu fallið undanfarin ár.
Stefán var stórbrotinn athafna- og áhugamaður, sem
vildi hvers manns vandræði leysa. Líklega helzt til mik-
ið góðmenni af kaupmanni að vera.
Þegar lokið var kosningu mun hafa verið komið
fram undir vanalegan háttatíma í sveitum. Þess er áður
getið að vatnavextir jietta vor urðu með ódæmum, og
hafa aldrei náð því hámarki síðan.
Rangá, sem við riðum um morguninn, var nú alveg
óreið, en við höfðurn ferju og fórum á henni. Margir
sundriðu hana á svokölluðu Bótarvaði. Þar var stutt
yfir en djúpt, og góð aðstaða undan straum að austan.
Pétur Sölvason bjó þá í Egilsseli í Fellum. ETann var
athugull maður, greindur vel og gætinn. Hann vissi af
snjóloftum á Rangá inn í heiði á fossum, sem þar eru
í gili einu.
Þeir, sem þurftu yfir ána, leituðu nú til Péturs, en
hann kvað nú eina ráðið að ríða inn alla heiði, því snjó-
loft mundu örugg á fossunum. Nú gerðu þeir svo, en
er þangað kom vorij snjóloftin öll farin. Þá urðu þeir
að fara niður með allri á aftur, sem er löng leið. Þeir
komu ekki niður fyrir fjall fyrr en urn fótaferðartíma,
en þá var svo niðursett vatnið í Rangá, að þeir gátu
riðið hana á eyrunum út af Egilsseli.
Þetta kvöld var sagt, að Jökulsá á Dal hefði skvett
upp í brúna, sem þá var á henni dálítið neðar í gilinu,
en sú brú, sem nú er. Hún gerði það ekki, er ég fór
þar yfir, en gæti hafa gert það seinna um nóttina.
Þetta vor steig Lagarfljót svo hátt, að það hefur
aldrei komizt í námunda við það á þessari öld. Komi
slíkur vöxtur fyrir nú eða hækkun í Lagarfljóti mundi
það þekja brúna, sem nú er á fljótinu með um eins eða
tveggja feta djúpu vatni. Hvað yrði þá urn samgöngur
á Egilsstaðanesi. Akrana hans Sveins, vinar míns, flug-
völlinn og fleira.
Eg get þessa nú hér á prenti, einkum vegna þess, að
í mörg ár hef ég engan fengið áheyranda að þessurn
sannindum. Ungu mennirnir allir halda, að hér sé um
skrunt eða Ivgi að ræða, og þó þetta kunni að hafa skeð
fyrir 50 árum, þá kemur það aldrei aftur, segja þeir.
En því er verr, að sagan endurtekur sig. Sleppum því,
en nú skal víkja að smáatriðum við kosninguna.
Bónda einunt fipaðist að nefna annan manninn, varð
þá góður granni að minna hann á. Um það var sagt:
Maður kom á Mósa,
og mundi ekki hvern hann átti að kjósa.
Ég man ekki framhaldið, en þetta sýnir, að' þá var
reynt að leiða einstaklinga á kjörstáð, og segja þeim
hversu verja skyldi atkvæðinu.
Um það bil tíu árunt fyrr fluttu bláfátæk hjón upp
á Jökuldalsheiði af rýrðarkoti í Eiðaþinghá, þegar leið
margra lá til gósenlandanna í Ameríku. Bóndi sá átti
eina þrjá hesta, en þeir \*oru aðeins undir fólkið, konu
og þrjú börn. Búslóðin var að vísu lítil, en undir hana
varð hann að fá lánaða hesta og þá líka fylgd bæ frá
bæ eða helzt nokkrar bæjarleiðir í senn. Hann kom í
þessari ferð sinni í Hofteig til séra Einars Þórðarsonar,
sem þá var nýkominn þangað, bað hann nú prest um
fylgd og hesta undir pjönkurnar.
Prestur hafði þá talað margt um gæði Ameríku, og
sagt, að þar þyrfti nú ekki að vera að högta um sveitir
á hestum, þar væri ferðazt með járnbrautum.
Hann lét nú samt í té bezta beina og fylgd, eins og
óskað var eftir eða meira. Bóndi tók nú þetta tal prests
samt þannig, að hann hefði viljað segja: Nær væri þér
að fara til Ameríku, heldur en upp í heiðina hérna og
lenda svo von bráðar á sveitina.
Þessi bóndi sótti nú kjörfundinn á Fossvöllum 1903
um langan og lítt greiðan veg. Hann kaus samt ekki
sinn ágæta sóknarprest eða sýslumann, heldur andstæð-
inga þeirra. Ég man líka eftir öðrum bónda úr Heið-
inni, sem ég heyrði kjósa, og undraðist, að hann kaus
ekki séra Einar, sem mun þó hafa haft almenningshylli,
enda mikill áhugamaður um framfarir. Hann mun hafa
átt frumkvæði, að stofnun Búnaðarsambands Austur-
lands, og var fyrsti formaður þess.
Ég dáði karlana úr Heiðinni fyrir dómgreind þeirra,
og réttsýni, því ég var aldrei Valtýingur.
Næst þegar presturinn í Hofteigi hitti fátæka bónd-
ann í heiðinni, sem nú var raunar tekinn að rísa mikið
á legg, við skulum segja, að það hafi verið í húsvitjun
um veturinn. Þá vék prestur að því, hvers vegna hann
hefði ekki viljað gefa sér atkvæði í vor á Fossvöllum.
Ja, það gerði nú ræðan, sem þú hélzt yfir mér um
Ameríku, vorið sem ég flutti hérna í heiðina.
Því má svo við bæta, að bóndi þessi keypti stórbýlið
Brú á Jökuldal, og bjó þar stórbúi alllengi. Hann mun
þó hafa fengið jörðina með vægu verði, því aðdráttar-
erfiðleikar voru þyrnir í augum flestra um þær mund-
ir, svo ekki var mjög sælzt eftir slíkum afdalajörðum,
þótt landkostir og landrými væri með ágætum.
Nær væri Halldóri Kiljan að skrifa sögu um svona
rnenn, heldur en þá, sem fljúga vestur og gerast mor-
mónar þar, og koma svo heim til að láta hýða sig.
Bréfaskipti
Guðrún Sigriður Valdimarsdótlir, Akurhóli, Grenivík, S.-
Þing., óskar að komast í bréfasamband við pilt eða stúlku
á aldrinum 9—11 ára, helzt í Reykjavík.
Kristín Jónsdóttir, Ártúni, Kaldakinn, S.-Þing., óskar eftir
bréfaskiptum við stúlku á aldrinum 10—12 ára. Mynd fylgi.
Matthildur Einarsdóttir, Brekku, Fáskrúðsfirði, óskar eftir
að komast í bréfasamband við pilta á aldrinum 14—16 ára.
52 Heima er bezt