Heima er bezt - 01.01.1962, Side 18

sem ég kynntist og lærði að taka tillit til á Austurjökl-
inum síðastliðið sumar, gætum við komizt í slíkan lífs-
háska, að það eitt mætti bjarga, að þaulkunnugur
heimamaður væri með í ferðinni. Enginn maður var
betur til þessa fallinn en Jón Sigurðsson, djarfasti og
dugmesti maðurinn í allri sveitinni. En til allrar ógæfu
hafði hann meitt sig í fæti, svo að hann treysti sér ekki
í slík harðræði. Að ráði hans leitaði ég þá til Þorsteins
í Skaftafelli, sem hét mér fylgd sinni. Aðrir, sem tóku
þátt í fyrstu sleðaferðinni voru Leisted mælingamaður
og Jens Pedersen, dáti nr. 330, gætinn og fílelfdur Jóti
úr Viborghéraðinu. Jón Sigurðsson, Kristinn og Run-
ólfur og annar dáti fylgdu okkur fyrsta daginn, og
áttu að hjálpa til við að ganga frá aðalbirgðastöðinni.
Við fórum frá Svínafelli 23. maí kl. 3 síðd. Rétt eft-
ir að við vorum kornnir af stað skall á okkur slíkt úr-
hellisregn, að við fórum ekki lengra en að Skaftafelli
og gistum þar um nóttina. Morguninn eftir var stytt
upp og þá héldum við áfram ferðinni með 8 reiðhesta
og 13 áburðarhesta. Við sporð Skeiðarárjökuls námum
við staðar um stund, til þess að skaflajárna hestana.
Kristinn sneri nú til byggða með alla reiðhestana nema
einn, sem Jón reið, en við héldum með 14 hesta inn á
jökulinn. Þá var kl. 1 eftir hádegi. Þegar kom inn hjá
Færinesl varð ljóst, að færið hafði spillzt mjög á jökl-
inum í hlýindum undanfarinna daga. Sprungurnar
höfðu opnazt, og snjóbrýrnar á þeim ýmist bráðnað
eða þær voru orðnar svo veikar, að þær héldu ekki
lengur hesti. Aður en við vissum af vorum við komnir
inn í völundarhús af sprungum, sem torvelt var að
átta sig í, og hlutum bæði að fara langa og þreytandi
króka og tefla á tvær hættur með að komast yfir
sprungurnar.
Það er undir svona kringumstæðum, sem menn eiga
að kynnast íslenzku hestunum. Ég veit ekki að hverju
ég dáist mest í fari þeirra, æðruleysinu, sem þeir sýna,
þegar þeir fullklyfjaðir þræða mjóa, glerhála og hall-
fleytta íshryggi en gínandi gjár á báða bóga, lipurð-
inni og örygginu, þegar þeir stökkva yfir sprungum-
ar eða rónni og traustinu, sem þeir sýna, ef þeim hefur
fatazt stökkið og þeir falla í sprungu og bíða hjálpar.
Þar sem sjaldan er hætt á að láta hestana stökkva aðr-
ar spmngur en þær, sem mjóar eru, og þær þrengjast
fljótt niður, heppnast oftast með mannafla að ná hest-
inum fljótt upp aftur, og ekki er hann, fyrr laus, en
hann er reiðubúinn til að stökkva yfir næstu sprungu,
og það þótt hann hafi hlotið nokkrar skrámur á
skrokknum. En því miður bregðast stundum öll ráð til
að bjarga hesti, sem fallið hefur í jökulsprungu. Og ef
skotvopn er ekki með í ferðinni, er ekki einu sinni
unnt að stytta þjáningar vesalings skepnunnar, heldur
verður hún að bíða, unz kuldi og hungur vinna á
henni.
Frá því í fyrra sumar þekkti ég alltof vel, hversu
kveljandi það er að bíða meðan verið er að bjarga hest-
um úr jökulsprungum, og ég varð því harðla feginn,
þegar við komumst út úr sprungusvæðinu, án þess að
verða fyrir nokkru óhappi. Ég hafði gert mér vonir
um að ná á einum degi norður fyrir Þnmal, þar sem ég
hafði hugsað mér að hafa aðalbirgðastöðina. En færðin
reyndist nú langtum verri en fyrir 5 dögum. Við höfð-
um þegar farið um mílu vegar í stöðugum krapaelg,
eins og ætíð er þar sem hjarnjökull og skriðjökull mæt-
ast. Krapið varð dýpra og dýpra og færðin þyngri
eftir því sem lengra kom. Þegar færðinni var svona
háttað, var það naumast ráðlegt, að láta þá þrjá menn,
sem fara áttu til byggða á morgun fylgja okkur lengra
inn á jökulinn. Þeir áttu að taka hestana til baka, og ef
svo færi, að á þá skylli þoka eða illviðri á heimleiðinni
voru þeir illa staddir matar- og heylausir. Við reistum
því stóra birgðatjaldið í dálítilli lægð norður af Færi-
nestindum. Hestarnir voru bundnir, og þeir fengu of-
urlitla heytuggu, en að loknum kvöldverði skriðum við
í svefnpokana, ærlega þreyttir eftir erfiði dagsins. En
hvíldin varð okkur ekki hæg, sakir þrengsla, þar sem
við vorum 7 saman í tjaldi, sem aðeins var með 12 fer-
álna gólffleti. Okkur varð því ekki svefnsamt. Allir
urðu að liggja á hlið og snúa sér samtímis.
Klukkan hálf fimm um morguninn sneru fylgdar-
mennirnir til byggða, en við hinir tókum að búa okk-
ur til ferðar upp á jökulinn. Fyrsta daginn tekur það
ótrúlega langan tíma að fella tjald og búa um farang-
urinn á sleða. Það var því komið langt fram á morg-
uninn, þegar við loks gátum spennt Glasgow, en svo
kölluðum við hestinn sem eftir varð, fyrir sleðann og
ekið af stað. A sleðanum var um 700 punda hlass, og
hann valt hér um bil jafnskjótt og af stað var ekið. Við
urðum því að laga hleðsluna þegar í stað. Annað
reyndist þó verra, og það var að snjórinn var svo laus
og djúpur, að hesturinn megnaði ekki að draga svona
þungt hlass. Eftir að hafa farið um fjórðung úr mílu,
sáum við okkur til neydda að skilja eftir um 300 pund.
Þetta munaði svo miklu, að allt gekk greiðlega fyrsta
sprettinn. En þegar austar dró og ofar, dýpkaði snjór-
inn enn, og varð einnig að sama skapi lausari, svo að
hesturinn brauzt áfram með mestu erfiðismunum. Um
ld. 7 vorum við komnir norður fyrir Þumal. Á heilum
degi höfðum við þannig ekki komizt nema um 2 míl-
ur áleiðis, og það einungis með hálfan farangur okkar.
Og kraftarnir voru á þrotum. Glasgow gat tæplega
meira. Síðustu tvær stundirnar hafði hann naumlega
komizt úr sporunum. Hann lá á kviði í snjónum, og
sleðinn skarst svo í snjóinn að hann lá á rimunum og Jét
eftir sig eina slóð. Að lokum fleygði hesturinn sér nið-
ur í snjóinn. Þar lá hann nú og frísaði og hreyfði ság
hvorki með góðu né illu. Um annað var því ekki að
gera en tjalda, þar sem við vorum komnir.
Á miðnætti fórum við Þorsteinn á fætur og lögðum
af stað með sleðann, til þess að sækja það, sem við
höfðum skilið eftir af farangrinum. Nú var snjórinn
frosinn, og allt gekk leikandi liðugt undan brekkunni.
Ég ýmist dró sleðann eða renndi mér á honurn, en
Þorsteinn kom skokkandi á eftir með Glasgow í taiumi.
Klukkan hálfþrjú komum við niður að stóra birgða-
14 Heima er bezt