Heima er bezt - 01.02.1963, Page 15

JON SIGURÐSSON, YZTAFELLI:
/
ii.
FIRÐIR.
ökull ísaldarinnar hefur markað með þjöl sinni
þrjár skorur norðan í hamraskagann milli Eyja-
fjarðar og Skjálfanda. Árþúsundir hafa sorfið
Keflavíkurdal , Þorgeirsfjörð og Hvalvatnsfjörð,
jökullinn ekið svarfinu til hafs, unz sjór lyfti sporði
hans. Þessi æki eru enn á sínum stað sem rif um þveran
Þorgeirsfjörð og í Hvalvatnsfirði sem eiðið milli fjarð-
arbotnsins og Hvalvatns. Keflavíkur-dalskoran hefur
naumast verið fullsorfin, er jökullinn hvarf, en þá voru
firðirnir fullmótaðir til sveitar, með vel sorfnum af-
líðandi hálsum að breiðum, sléttum dalbotnum, en yfir
byggðina rísa einstakir hamratindar og halda þar vörð.
Keflavík bak við Látur hafði staðið mér fyrir sjón-
um sem tröllaskál í hamrafangi, opin fyrir Dumbshaf-
inu, ísheimum þess og illviðrum, byrgð fyrir sól, í ná-
grenni tröllabyggða Gjögurs, Hnjáfjalls og Blæju-
bjargs, — en lokuð leiðum manna á sjó og landi. Ég
hafði séð þangað heim af sjó í úfnu norðanveðri, svip-
mynd af vallargarði um lítið tún með bæjarrústum, þar
sem brimið barði við varpann, síðan björgin aftur, þar
sem særinn nagaði fætur undan fjöllum. Ég hafði heyrt
kynjasögur um einangrun þar; einnig þá sem nýlega
var lesin í útvarpi í skáldlegum búningi Guðmundar
Friðjónssonar, söguna um litlu stúlkuna, sem dvaldi 10
vikur ein hjá dauðum föður.
En nú vildi ég eignast meira lifandi fræðslu um
Fjörðu og Keflavík.
Ég sit í stofu, sem búin er að nýrri tízku, í nýju
steinhúsi inni í Höfðahverfi. Hinum megin við borðið
situr virðulegur þulur, hærugrár. Viðræður hefjast. —
„Eigum við ekki að byrja á Keflavík?11 Nei, geymum
hana.“ Síðan fylgist ég með honum um Þönglabakka-
sókn. Mál hans var skrúðlaust, en mótað og myndríkt.
Ég sá allt, er hann lýsti, Ijóst og lifandi, vegina, myndir
landslagsins. Atburðir er hann sagði frá, gerðust fyrir
augum mínum; horfnir bændur og húsfreyjur í Fjörð-
um stóðu mér fyrir sjónum. Hér var ekki orði of eða
van, mál hans minnti á þulina fornu, sem lásu fyrir
það, er festa skyldi á hið dýra skinn. Ég fann, að orð-
gnótt Ara og Snorra lifði enn á vörum hins aldna
þular, sem alinn var upp í einangrun útskagabyggðar.
Penni minn var aðeins of seinfær að festa á blað, því
að hér mátti ekkert niður fella.
Þegar rætt hefur verið um stund yfir kaffiborði, seg-
ir bóndi, að nú megi spyrja um Keflavík. Ég segi þeim
frá mínum hugmyndum um þann stað. Húsfreyja bros-
ir: „Þú hefur aldrei komið þar. Ég er þar uppalin, fór
þaðan fullorðin árið, sem þú fæddist. Samt bý ég enn
að ylnum þaðan. Enginn staður finnst mér hlýlegri.“
Lýsingin á Keflavík er eftir frásögn þessarar konu,
og leynir sér ekki, að þar gætir nokkurrar gyllingar á
æskustöðvunum.
Leiðin frá Látrum liggur norður Fossárdal, austur
dalinn að botni, síðan lægð austur yfir fjallið, sem
nefnist Uxaskarð (500 m.), og komið ofan í botn
Keflavíkurdals. Norður dalinn er talinn stundargangur
úr botni til bæjarins, sem stendur á sjávarbakkanum í
dalsmynninu. Leiðin frá Látrum er um þriggja stunda
gangur milli bæja, öll klettalaus og án stórra torfæra
nema snjóþung á vetrum og snjóflóðahætt.
Keflavíkurdalur er gróinn í miðjar brattar hlíðar.
Undirlendi nær ekkert. „Jörðin kemur hvanngræn und-
an snjónum, það sölnar aldrei í Keflavík. Allt var vaf-
ið kjarngresi á sumrum og engjar nægar, en grasið svo
kjarngott, að sauðamjólkin var rjómaígildi, en kvíaærn-
ar urðu feitar sem gamlir sauðir inni í sveitum.“ (Þetta
eru ekki ýkjur gömlu konunnar, heldur staðfest af
fleiri samhljóða sögnum.) „Já, það var gaman að eiga
kindur í Keflavík. Þær áttu svo gott bæði í landi og í
fjörum, sem aldrei brást, ef ekki var ís við land. En þó
var sjórinn ennþá gjöfulli. Rekinn var mikill og skil-
aði mörgu skrýtnu og skemmtilegu. Fiskurinn oftast
uppi í landsteinum, og blessað heilagfiskið. Ég man eftir
300 punda lúðum. Að vísu var brimasamt. En það þurfti
ekki langa lygna stund til að sækja góðan feng. Sjórinn
var aðalsamgönguleiðin. Það var mikill gestagangur.
Sæfarendur hleyptu oft í land og lágu og biðu þess,
að fært yrði fyrir Gjögur eða Hnjáfjall. Oft komu
Fjarðamenn með bagga á baki frá Látrum og gistu.“
„Það var ljúft að veita og af nógu að taka: Harðfisk-
ur, hákarl og rafabelti í hjalli; súrt skyr og smjör í búri
og feitt hangiket í eldhússrót. Við áttum bara einn
óvin, hafísinn, sem lokaði sjóleiðum og byrgði fjör-
una. ísaþokumar hlóðu oft ysjusnjó í dalina, svo að ill-
fært varð. En faðir minn var jafnan birgur af björg
Heima er bezt 51