Heima er bezt - 01.02.1963, Side 35

að vonum lítið gleðiefni, það gefur að skilja. Hitt er
óþarfi að minnast á eða tala um, að hér óðu menn í
villu og svíma eins og oft vill verða. Það var langt frá
því, að hér væru sættir á ferðinni eða nein umbreyting.
Síður en svo. Og það leið ekki öllum vel í stofunni.
Það voru ekki allir meira en svo hrifnir af sessunautin-
um. Bölvaður asnaskapur að láta ginna sig eins og þurs!
Mátti maður ekki vita þetta? Það dillaði niðri í Kjart-
ani. Skál og skál á báða bóga, og lengi lifi ríkasti mað-
ur hreppsins og dugnaðarmennirnir á Uppbæjunum,
aðal-máttarstólpar sveitarinnar. Séra Ingimundur var
farinn að ókyrrast, ríki Jón að róa sér, menn voru orðn-
ir hýrir, þetta gat endað svo eða svo.
En allt fór vel. Þegar helzt leit út fyrir, að signor Jón
stykki upp þá og þá, stóð séra Ingimundur á fætur og
kvaddi sér hljóðs. Hann ætlaði að halda smá-tölu, menn
afsaki.
„Það er stundum erfitt að átta sig á því í fljótu bragði,
hvað sé rangt og hvað rétt .... “
Þegar það vitnaðist, að prófastur ætlaði að fara að
halda ræðustúf, var stofudyrum lokið upp, sömuleiðis
bæjardyrum. Var nú þar komið veizlu, að menn höfðu
lokið við að matast, svo margir stóðu upp frá borðum
og þokuðu sér að stofudyrum. Staðnæmdust menn þar
um sinn, sumir lengi, aðrir skemur, en héldu síðan leið-
ar sinnar út á tún, því að þar hugðust menn fara í ýmsa
leiki. Prófastur hélt áfram:
„Vitrir menn þykjast jafnvel hafa komizt að því, að
sumt, sem vér teljum óyggjandi sannleika, séu takmörk-
uð sannindi, staðbundin sannindi, það er að segja, sann-
indi, sem eigi aðeins við oss jarðarbúa. Á þetta til dæm-
is við um það, sem vér köllum tíma .... “
Það er rétt að skjóta því hér inn í ræðu prófasts, þótt
óviðfeldið þyki kannske að vera alltaf að slíta hana úr
samhengi, að hún virtist nú þegar hafa náð tilgangi sín-
um með það að veita hugsanagangi viðstaddra inn í
nýjan farveg. Þeir góðbændurnir, Jón á Skarði, Kjart-
an á Syðri-Völlum og Guðmundur í Hvammi, voru nú
rósemin sjálf, svona álíka og hreppstjórinn, sem sat
þarna á móti þeim með hökuna á hnúum sér. Menn
hlustuðu á prófast. Frammi á gangi og jafnvel úti á
hlaði þaggaði hver niður í öðrum svo að hann fengi
sem bezt hljóð. Hann hélt áfram tölunni:
„Vér vitum öll, að hér á jörð skiptist á dagur og
nótt, nótt fylgir degi og dagur nóttu, vetur sumri og
sumar vetri o. s. frv. Menn hafa fundið upp að kalla
sumar og vetur ár, telja árin saman og kalla 100 ár öld
o. s. frv. Allt er þetta gott og blessað, rétt og satt og
sjálfsagt. En svo ltoma hinir vísu og segja: — Hugsum
oss hinn mikla himingeim. Þar er sannleikurinn um dag
og nótt, ár og aldir ekki til. Þar er ekkert til að miða
við, þar er hvorki upphaf né endir, enginn tími, ekkert,
ekkert, aðeins eilífðin. Ég var að lesa um þetta í út-
lenzku tímariti, sem ég er nýbúinn að fá í hendurnar.
Þar segir ennfremur, að það geti jafnvel verið vafamál,
hvort skipting vor á svokölluðum tíma sé alltaf skil-
yrðislaust rétt. Sem dæmi eru teknir tveir menn. Annar
er gæfumaður, allt leikur honum í lyndi, hann á gott
heimili, nóg að bíta og brenna og mikið að starfa. Hjá
hortum er dagur að kvöldi kominn fyrr en varir, hon-
um finnst dagurinn fljótur að líða. Hinn aftur á móti
er ógæfumaður, hefur lítið eða nær ekkert að lifa af,
hann er sárþjáður og einmana, kaldur og hrelldur. Hon-
um finnst hver stundin löng, lengri en hinum dagur-
inn. Og hér er mergurinn málsins, einmitt það, sem ég
vildi minnast á.
Sumt af oss, sem hér erum stödd, munum þá mestu
hörmungatíma, sem yfir þetta land hafa dunið. Vér
sjálfir og ástvinir vorir börðumst við dauðann og alls
konar þrengingar, sem oss fannst aldrei ætla að taka
enda, aldrei. Og þó stóðu helztu hörmungarnar ekki
nema eitt til tvö ár. Vér þurfum jafnvel ekki að fara
nema nokkur ár aftur í tímann, til þess að við oss blasi
hin mesta neyð og vandræði stríðsáranna, sem enn urðu
til þess, að margur lét lífið fyrir aldur fram vegna
skorts. Helztu lífsnauðsynjar fengust ekki ....“
Um leið og prófastur sleppti síðasta orðinu, hrökk
Jón ríki upp úr eins konar dvala. Hvað var þetta?
Imyndun? Honum heyrðist Kjartan tauta: — Svo sem
salt. — Eða hafði hann alls ekki neitt verið að tauta?
Hann leit á Kjartan. Á honum var ekkert að sjá. Hann
sat með hálf-lokuð augu og horfði í gaupnir sér. Og
aftur spurði Jón sjálfan sig: — Var þetta ímyndun? Eða
var hann að minna á fyrri daga? Var hann, óþverrinn?
Að Jón fekk þessa eftirþanka, stafaði af því, að á
þeim tíma, er styrjaldir þær geysuðu, er sumir hafa
kennt við Napoleon hinn mikla og prófastur vék að í
tölu sinni, var Jón Bárðarson eitt sinn staddur í Reykja-
vík. En það var ekki á hverjum degi, að menn austan
úr Skarðsveit voru staddir þar syðra, Jón var eini mað-
urinn úr öllum Miklahrepp, sem þangað kom það árið.
Þetta var snemma vors. Vildi svo til, að Jón heyrði á
mál manna, er hann tók mark á, og ræddu þeir um það,
að nú myndi enn harðna í ári, því að alveg vafalaust
kæmu engin skip til landsins í ár. Hvernig færi það?
Til dæmis yrði landið saltlaust í haust. Jón þurfti ekki
að heyra meira.
(Framhald.)
PRENTVILLA
í grein minni í jannar-heftinu, „Honum sá ég minnst bregða",
er meinleg prentvilla í 2. dálki 1. blaðsíðu greinarinnar í línunni
sem byrjar með „Sigríðar Sverrisdóttnr". Áframhaldið á að vera
„Pálssonar, læknis og náttúrufræðings í Vík t Mýrdal) og konu
hans, maddömu Guðríðar Pálssonar prófasts í Hörgsdal;" ....
Eru eigendur heftisins beðnir gera svo vel að merkja við í les-
málinu milli orðanna „Sveinsdóttur" og „prófasts" og skrifa hin
niðurföllnu orð neðan- eða ofan-máls. — li. O. B.
Heima er bezt 71