Heima er bezt - 01.04.1983, Blaðsíða 12

ÚR ÆTTFR/EÐINNI
Vilmundur f. 1965, menntaskólanemi.
Guðrún Lára f. 1967, nemi í grunnskóla.
Athugasemdir:
1) Foreldrar Pálma bjuggu í Reykjavík. Þau eru: Guðrún Elín Erlendsdóttir (1897) frá Mógilsá á Kjalarnesi og Lárus Pálmi
Lárusson, verslunarmaöur frá Álftagróf í Mýrdal (1896-1954).
2) Fósturforeldrar Vilmundar Guðmundssonar voru Guðbjörg Guðmundsdóttir og Níels Finnsson, Hafranesi við Reyðarfjörð.
þykir það sjálfsagt eins og skrif þekktra vísindamanna, t.d.
Carl Sagan, og skemmtanaiðnaðurinn bera glöggt vitni um.
Nú þykir það ekki lengur bera vott um sérvisku eða geð-
veilu. Eg býst við að það hefði verið greiðara fyrir Helga að
koma kenningum sínum á framfæri núna.
Ég sá Helga aldrei. Hann lést árið 1949. Ég hef aðeins
kynnst honum af ritum hans og umtali fólks sem þekkti
hann og mér þykir mjög vænt um þennan hrjáða og mis-
skilda, gáfaða og góðgjarna mann.
— Var hann ekki hvass oft á tíðum?
— Hann var óskaplega næmur og mikil tilfinningavera
sýnist mér, og það fer meira að bera á þessu hvassa þegar
hann eldist og hvers kyns mótlæti steðjar að. Hann er
vægðarlaus í skrifum sínum bæði við sjálfan sig og aðra á
stundum. Hann átti volduga öfundar- og óvildarmenn, sem
lögðu stein í götu hans. Það var ójafn leikur.
Mér þykir Helgi vera frjóastur og skemmtilegastur á
árunum fyrst eftir aldamótin og fram til 1920-25. Á þessu
árabili er mestur kraftur í öllu sem frá honum kemur. Síðari
skrif hans eru að mínu mati fremur nánari útfærsla fyrri
hugmynda en nýsköpun.
— Þykir þetta ekki sérviska, sérstaklega í röðum jarð-
frœðinga að fara að láta sér annt um dr. Helga Pjeturss?
—- Helgi nýtur álits meðal íslenskra jarðfræðinga sem
jarðvísindamaður, ekki hvað síst meðal „yngri kynslóðar-
innar“ í jarðfræðingastétt. Ég verð líka oft vör við áhuga
þeirra á öðrum verkum hans, en kannske er flestum nokk-
urn veginn sama um hann, en ég á von á því að áhugi á
honum fari vaxandi. Þegar fordómarnir gagnvart honum
hverfa vaknar áhugi á honum. Þá dusta menn rykið af
ritgerðunum hans og verða margs vísari, meðal annars um
þann tíma sem hann lifði.
Núna er Helgi huldumaður í íslensku menningarlífi.
Sjaldan eða aldrei er þess getið t.d. hver áhrif hann hafði á
helstu rithöfunda okkar eins og Halldór Laxness, Gunnar
Gunnarsson, Þórberg Þórðarson og Jóhannes úr Kötlum,
svo nokkur nöfn séu nefnd.
Ég vona að einhvern tíma verði huliðshjálminum svipt af
honum og margvíslegir fræðimenn og rithöfundar keppist
við að skýra hann og skilgreina. Það litla sem ég hef skoðað
hefur opnað augu mín fyrir möguleikunum. Hann er eins
og ókönnuð heimsálfa.
Helgi var vægðarlaus í gagnrýni og skoðunum jafnt á
sjálfan sig og aðra. Hann var svo hreinskilinn að hann
fjallaði opinberlega um tímabundna geðræna örðugleika
sína og dvöl á Kleppi. Ég held að slíkt hafi verið einsdæmi
á þeim tímum, en svona var Helgi. Hann virðist algerlega
hafa skort það sem við köllum tvöfalt siðgæði. Það var hans
brjálsemi.
— Var hann séní?
— Ég held það hljóti að vera.
— Elsa Guðbjörg Vilmundardóttir, ég þakka þér fyrir
þetta viðtal. #
120 Heima er bezl